Yrd. Doç. Dr. Emre İlhan



Yüklə 445 b.
tarix26.04.2018
ölçüsü445 b.
#40274


Yrd. Doç. Dr. Emre İLHAN

  • Yrd. Doç. Dr. Emre İLHAN

  • Mustafa Kemal Üniversitesi,

  • Altınözü Tarım Bilimleri Meslek Yüksekokulu




Kromozom: Hücredeki genetik bilgiyi taşıyan ve DNA’nın proteinlerde Histon Proteinler) çok karmaşık bir şekilde paketlenmesiyle oluşan yapıya denir. Renkli cisimcik manasına da gelmektedir.

  • Kromozom: Hücredeki genetik bilgiyi taşıyan ve DNA’nın proteinlerde Histon Proteinler) çok karmaşık bir şekilde paketlenmesiyle oluşan yapıya denir. Renkli cisimcik manasına da gelmektedir.

  • Kromatin: DNA ve ilgili proteinlerin bir araya gelerek oluşturdukları ipliksi yapıya denir.

  • Kromatit: Kromozomun her bir parçasına denir.



Gen: Bir DNA ipliğindeki belli baz dizilimine sahip olan ve ifade edilebilen ve protein oluşturabilen dizilimdir.

  • Gen: Bir DNA ipliğindeki belli baz dizilimine sahip olan ve ifade edilebilen ve protein oluşturabilen dizilimdir.

  • DNA: Deoksiribonükleik asit. Genetik bilginin taşındığı yerdir.

  • Heterokromatin: Kromozom üzerinde koyu boyanan bölgelere denir. Kromozom üzerinde genlerin az bulunduğu bölgeleri temsil eder.

  • Ökromatin: Kromozom üzerinde açık boyanan bölgelere denir.



Baz: DNA üzerinde bulunan ve genetik bilgiyi oluşturan Adenin (A), Timin (T), Guanin (G) ve Sitozin (C) olarak ifade edilen yapılardır. A ve G pürin ve T ve C pirimidinleri oluştururlar. A ve T arasında 2; G ve C arasında 3 Hidrojen bağı bulunmaktadır.

  • Baz: DNA üzerinde bulunan ve genetik bilgiyi oluşturan Adenin (A), Timin (T), Guanin (G) ve Sitozin (C) olarak ifade edilen yapılardır. A ve G pürin ve T ve C pirimidinleri oluştururlar. A ve T arasında 2; G ve C arasında 3 Hidrojen bağı bulunmaktadır.

  • Telomer: Kromozomun uç bölgeleridir ve kendine özgü baz dizilimine sahip olup genellikle T ve G’ nince zengin bölgelerdir.

  • Nükleosit: Bir baz ile bir şekerin birleşmesinden oluşan yapıdır.



Nükleotit: Nükleosit ile fosforik asidin birleşmesinden meydana gelen yapıya denir.

  • Nükleotit: Nükleosit ile fosforik asidin birleşmesinden meydana gelen yapıya denir.

  • Sentromer: Mayoz ve mitozda kromozomların hareketini kontrol eden, birlikteliğini ve kromozomların uygun bir şekilde kutuplara çekilmelerini sağlayan nükleoprotein kompleksidir.

  • Kinetokor: Kromozomlarda sentrozom üzerinde bulunan ve proteinlerden oluşan yapılardır.













Kromozomun ucundaki yapılar olup, kromozomu nükleaz enziminin etkisinden koruyan yapıdır. Genellikle telomerik DNA heterokromatiktir ve birbirini izleyen tekrarlanmış dizilerden oluşur.

  • Kromozomun ucundaki yapılar olup, kromozomu nükleaz enziminin etkisinden koruyan yapıdır. Genellikle telomerik DNA heterokromatiktir ve birbirini izleyen tekrarlanmış dizilerden oluşur.

  • Bitkiler (TTTAGGG)n

  • Nematod (TTAGGC)n

  • İnsan ve fare (TTAGGG)n



Kromozom uclarını nükleaz enziminden korur.

  • Kromozom uclarını nükleaz enziminden korur.

  • Hücredeki kırık DNA’lar normal DNA’ları korumaktadır. Yani yapışmayı engeller.

  • Kromozomların bir biri ile kaynaşmasını engeller.

  • Kromozomların uç kısımlarındaki eşlenme sorununu çözer.

  • Telomerler kromozom stabilitesinden başka çekirdek mimarisinde de önemli role sahiptir. Yani kromozomların nukleus içindeki yerleşimine yardımcı olur.





Polisentrik veya Halokinetik Kromozom:

  • Polisentrik veya Halokinetik Kromozom:

  • Sentromerlerin kromozom boyunca dağılmasıdır.

  • Asentrik Kromozom:

  • Sentromeri olmayan kromozomlara denir. Fragment (parça) da denebilir.

  • Unisentrik veya Monokinetik:

  • Tek bir sentromere sahip kromozomlara denir.

  • Disentrik:

  • İki sentromere sahip kromozomlara denir.



Telesentrik Kromozom: Sentromeri tam uçta olan kromozoma denir.

  • Telesentrik Kromozom: Sentromeri tam uçta olan kromozoma denir.

  • Akrosentrik Kromozom: Sentromeri tam uçta olmayan, kromozomda çok uzun veya çok kısa kol meydana getiren kromozomdur.

  • Metasentrik Kromozom: Sentromerin tam ortada ve kolların eşit olduğu kromozomdur.

  • Submetasentrik Kromozom: Kolları eşit olmayan kromozomdur.

  • *İzokromozom: Sentromerler normalde uzunlamasına bölünmektedirler. Ancak bazen enine bölünebilir. Bu şekilde ortaya çıkan normal dışı kromozomlara denir.





Karyotip: Kromozomların sayı ve morfolojileri bakımından genomun durumunu göstermektedir. Mitotik metefazda görülen kromozom setidir.

  • Karyotip: Kromozomların sayı ve morfolojileri bakımından genomun durumunu göstermektedir. Mitotik metefazda görülen kromozom setidir.



İdiogram: Bir kromozom takımının azalan kromozom boylarına göre diagramatik olarak gösterilmesidir.

  • İdiogram: Bir kromozom takımının azalan kromozom boylarına göre diagramatik olarak gösterilmesidir.



Oransal Boy

  • Oransal Boy

  • Sentromerik indeks

  • kullanılır.

  • q: Uzun kol

  • p: Kısa Kol

  • p+q: Toplam uzunluk



Oransal Boy

  • Oransal Boy

  • Sentromerik İndeks



Kromozom sayısının değişmeden yapısının değişmesidir.

  • Kromozom sayısının değişmeden yapısının değişmesidir.

  • Her kromozom kendine has bir yapıya sahiptir ve genetik materyal belli bir düzende yerleştirilmiştir.

  • Kromozomlardan bir parçanın kopması, ters dönüp bağlanması veya birleşmesi yapısal değişikliklere yol açar.

  • Defisiens veya Delesyon:

  • Kromozomdan bir parçanın kopması manasına gelmektedir.



Nedenleri

  • Nedenleri



Her hangi bir kromozom segmentinin bir genomda birden fazla bulunmasıdır. Çeşitli düzeylerde olabilir. Bunlar;

  • Her hangi bir kromozom segmentinin bir genomda birden fazla bulunmasıdır. Çeşitli düzeylerde olabilir. Bunlar;

  • Polizomi: Orijinal ya da değişmiş yapıda tam kromozomun duplikasyonudur. Buna aynı zamanda TRİZOMİ de denir.

  • Poliploidi: Genomların bütün halde katlanmasına denir.



Eşit olmayan crossing-over yoluyla oluşabilir. Bunun sonucunda da duplikasyon ve delesyon olur.

  • Eşit olmayan crossing-over yoluyla oluşabilir. Bunun sonucunda da duplikasyon ve delesyon olur.

  • İyonize radyasyon veya diğer mutagenik uygulamalarla meydana getirilebilir.

  • DNA eşlenmesinde hatalar veya hatalı onarımdan kaynaklanabilir.





Bir kromozom içindeki bir segmentin ters dönerek yeniden aynı kromozoma bağlanması olayıdır. Bu durum genlerin dizilişine ve genetik materyalin değişmesine sebep olur.

  • Bir kromozom içindeki bir segmentin ters dönerek yeniden aynı kromozoma bağlanması olayıdır. Bu durum genlerin dizilişine ve genetik materyalin değişmesine sebep olur.

  • İnversiyonlar doğal olarak nadiren oluşurlar. Genellikle X ışınlarına maruz kaldıktan sonra meydana gelirler. Bazen oluşan parçalar uygun bir şekilde yeniden bağlanabilirler.

  • Kromozom içi rekombinasyon sonucu inversiyon oluşabilir. Ender olarak zıt oriyantasyonda veya transpozisyondaki benzer genler arasında crossing-over gerçekleşebilir. Bu olay inversiyona neden olur.



İnversiyonlar; inversiyona uğramış parcanın büyüklüğüne göre değil, bu parçanın içerisinde sentromerin bulunup bulunmamasına göre sınıflandırılır.

  • İnversiyonlar; inversiyona uğramış parcanın büyüklüğüne göre değil, bu parçanın içerisinde sentromerin bulunup bulunmamasına göre sınıflandırılır.

  • Parasentrik İnversiyon:

  • İnversiyona uğrayan parça sentromeri kapsamaz. Telosentrik kromozomlarda yalnızca parasentrik inversiyon gerçekleşir. İki homolog kromozomdan sadece bir tanesinde inversiyon gerçekleşmesine heterozigot inversiyon denir.

  • Perisentrik İnversiyon:

  • İnversiyona uğrayan parça sentromeri kapsar. Perisentrik inversiyonlarda kollar arasındaki oran değişebilir. Fakat toplam kol uzunluğu değişmez. Buna karşın genetik kompozisyon değişir. Perisentrik inversiyonda crossing-over gen değişmesine neden olur. Canlı gamet sayısı azalır.





Farklı iki kromozom parçasının karşılıklı olarak yer değiştirmesine denir.

  • Farklı iki kromozom parçasının karşılıklı olarak yer değiştirmesine denir.

  • Resiprokal Olmayan Translokasyon:

  • Kromozomda her hangi bir parça koparak başka bir kromozoma eklenir. Ancak kromozomda her hangi bir parça kaybı olmaz. Bu nedenle parça kaybı karşılıklı değildir. İnterstitial translokasyonda denir.

  • Resiprokal Translokasyon

  • Kromozomlar arasındaki karşılıklı parça değişimidir. Translokasyonların en yaygın şeklidir. Terminal resiprokasyonda denir.





İki akrosentrik kromozomun uzun kollarının birleşmesi olayıdır.

  • İki akrosentrik kromozomun uzun kollarının birleşmesi olayıdır.





Ploidi: Temel kromozom sayısıdır. Temel kromozom sayısı x ile gösterilir. n: gametteki kromozom sayısıdır. 2n: somatik kromozom sayısıdır. Tetraploid: 2n=4x=48 gibi.

  • Ploidi: Temel kromozom sayısıdır. Temel kromozom sayısı x ile gösterilir. n: gametteki kromozom sayısıdır. 2n: somatik kromozom sayısıdır. Tetraploid: 2n=4x=48 gibi.

  • Temel Kromozom Sayısı: Herhangi bir genomdan herhangi bir kromozom alınarak oluşturulan yapıdır. X ile gösterilir.

  • Poliploidi(Euploidi): Tam katlar halinde kromozom değişimi

  • Anöploidi: Bir veya birden fazla kromozomun sayısının değişmesi

  • Autopoliploidi: Tek genomun duplikasyonudur. Aynı genomdan üç veya daha fazlasının bulunduğu poliploididir. 3x, 4x, 5x, 6x en fazla görülen ototetraploit ve ototriploidlerdir.

  • Allopoliploidi: İki ya da daha fazla fazlı iki genomun kombinasyonundan oluşan poliploididir. 4x, 6x, 8x ve AA, BB şeklindedir.



Tek genomun duplikasyonudur. Aynı genomdan üç veya daha fazlasının bulunduğu poliploididir. 3x, 4x, 5x, 6x en fazla görülen ototetraploit ve ototriploidlerdir.

  • Tek genomun duplikasyonudur. Aynı genomdan üç veya daha fazlasının bulunduğu poliploididir. 3x, 4x, 5x, 6x en fazla görülen ototetraploit ve ototriploidlerdir.

  • Poliplidlerin Elde Ediliş Yöntemleri

  • Doğal Olarak;

  • Ototetraploid, triploid köprü: Diploid populasyon içerisinde triploid oluşur. Daha sonra triploidden tetraploid oluşur. Buna triploid köprü denir. Diploidden geriye melezleme yapılarak veya kendilenerek tetraploidler meydana getirilir.

  • İndirgenmemiş iki gametin birleşmesi ile meydana getirilir. 2x ile 2x arasında.



Zigot ya da genç embriyoda kromozom duplikasyonu ile oluşabilir.

  • Zigot ya da genç embriyoda kromozom duplikasyonu ile oluşabilir.

  • Meristemde kromozom duplikasyonu ile oluşabilir.

  • Poliploidlerin yapay olarak oluşturulması:

  • Hücre rejenerasyonu yoluyla

  • Fiziksel etkenler: Isı şoku ve X ışınları gibi…

  • Kolçisin uygulayarak: Mitoz bölünme sırasında iğ ipliklerinin oluşumunu veya anafazda kromozomların ayrılmasını engelleyerek kromozom sayısının iki katına çıkmasını sağlamaktadır. Kolçisin sadece bölünen hücrelere etki ettiği için hücre ve dokulara en aktif dönemlerde uygulandığında etkisi daha fazla olmaktadır.



Allopoliploidler iki veya daha fazla farklı genoma sahiptirler. Her bir genom bir türden gelmiştir. Melezlerin meydana gelebilmesi için ebeveynler arasında bir dereceye kadar akrabalığın olması gerekmektedir.

  • Allopoliploidler iki veya daha fazla farklı genoma sahiptirler. Her bir genom bir türden gelmiştir. Melezlerin meydana gelebilmesi için ebeveynler arasında bir dereceye kadar akrabalığın olması gerekmektedir.

  • Allopoliploidlerin Elde Edilmesi

  • Doğal Allopoliploidlerin Oluşum Yolları

  • Triploid Köprü: Triploidlerin kendilenmesi veya diploid ile geriye melezlenmesi sonucu oluşabilir.



Tek aşamada allotetraploid oluşumu: İndirgenmiş gametlerin F1 melezleri oluşturulur. Böyle bir melez bitki Anafaz-I’ deki ayrılmama sonucunda indirgenmemiş gametler meydana getirir. İndirgenmemiş gametler birleşerek allopoliploidleri oluşturur. Hücre bölünmeleri sırasında iğ iplikleri oluşmadığı zamanda kromozomlar kutuplara çekilmez ve allopoliploidler oluşur.

  • Tek aşamada allotetraploid oluşumu: İndirgenmiş gametlerin F1 melezleri oluşturulur. Böyle bir melez bitki Anafaz-I’ deki ayrılmama sonucunda indirgenmemiş gametler meydana getirir. İndirgenmemiş gametler birleşerek allopoliploidleri oluşturur. Hücre bölünmeleri sırasında iğ iplikleri oluşmadığı zamanda kromozomlar kutuplara çekilmez ve allopoliploidler oluşur.



Autotetraploidlerin melezlenmesi ile;

  • Autotetraploidlerin melezlenmesi ile;

  • AA BB AAAA BBBB

  • Kromozom sayısı iki Melezleme (AABB)

  • katına çıkarılır.

  • Allopoliploidlerin yapay olarak elde edilmesi

  • I. Yöntem: İki diploid bitki melezlenir. Kısır F1 melezi oluşur. Homolog olmadığı için kısırdır. F1 melezlerinin kromozom sayısı iki katına çıkarılır. Bu şekilde fertil allopopliploid oluşturulmuş olur.

  • II. Yöntem: Ebeveynlerin kromozom sayısı 2 katına çıkarılır. Autotetraploidler elde edilir. Melezleme yapılır ve fertil allotetraploidler oluşturulur.



I.Yöntem II.Yöntem

  • I.Yöntem II.Yöntem

  • AA x BB AA BB

  • F1 AB AAAA BBBB

  • AA x BB

  • AABB (Fertil)

  • AABB (Fertil)

  • Allopoliploidi ıslahında yapılan çalışmalara Buğday x Çavdar melezi olan Tritikale örnek verilebilir. Tetraploid buğday kullanıldığında heksaploid tritikale (2n=42, AABBRR) olmaktadır.



Bir veya birden fazla kromozomun sayısının değişmesine denilmektedir.

  • Bir veya birden fazla kromozomun sayısının değişmesine denilmektedir.

  • trisomi (ekstra kromozom)

  • monosomi (kayıp kromozom)

  • Anöploidler;

  • Monozomi 2n-1

  • Nullizomi 2n -2

  • Trizomi 2n+1





Yüklə 445 b.

Dostları ilə paylaş:




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə