Yusif Aslanov

Ədəbi axtarışlar və tədris 
 
 
377 
m
əclisdə cavan bir oğlanın – Qılman İmanlının mənalı və aydın 
s
əsi diqqətimi cəlb etdi. Onun həyatı  ilə  maraqlandım.  Əslən 
Göyç
əli, şair, iki kitab müəllifi Qılman İmanlı poeziya aləmində 
10 ild
ən  artıq  özünəməxsus  yaradıclıq  yolu  keçmişdir.  Şair 
yenic
ə  çapdan  çıxmış  “Hardan  düşdün  yadıma  sən”  (Bakı, 
2008) kitabını mənə təqdim etdi. 
Qılman  İmanlının  yaradıcılığında  Vətənə  bağlılıq,  elə-
obaya tük
ənməz məhəbbət açıq-aydın hiss olunur, duyulur. Vətən 
d
ərdi,  yurd  sevgisi,  düşmənə  nifrət  hissi  onun  şeirlərinin ideya-
estetik qay
əsi, bədii mündəricəsidir: 
 
Q
əribəm qürbətdə el deyə-deyə,  
Bülbül
əm qəfəsdə gül deyə-deyə, 
Ağlaya-ağlaya, dil deyə-deyə, 
Ümmana dönübdü gözl
ərimdə yaş, 
Oxuma dağlardan, oxuma qardaş. 
 
Şeirləri “sözündən dönməyən türk  oğlunun”  (H.Cavid) 
haqq s
əsi, türk oğlu olmağı ilə fəxr edən və yaşayan bir vətəndaşın 
söz incil
əridir: 
Gözl
ərində günəş nuru 
Varlığında dağ qüruru 
Qeyr
ətindi, möhkəm qoru 
H
əcər, Nigar salan hörük, 
Türk oğluyuq, atam, biz türk! 
 
Qılman  İmanlının  poeziyasında  söz  ünvanını  tez  tapır, 
nam
ərdlər, alçaqlar, vətən xainləri kəskin tənqid hədəfinə çevrilir. 
Oxucunun gözü önünd
ə  şair  sanki  bir  ittihamçı,  “vətəni satan 
alçaqlara” ölüm hökmü oxuyan hakim kimi öz sözünü deyir: 
 
Q
əm üstündə köklü taram, 
P
ərdələrdə ahu-zaram. 
S
ənə hava, su da haram, 

---

Yusif Aslanov 
 
 
378 
Yaylıq bağla, qoyma papaq, 
Ay v
ətəni satan alçaq. 
 
Q
ərbi Azərbaycan, Zəngəzur, Göyçə mahalı Azərbaycanın 
ayrılmaz bir parçası, qədim türk xalqlarının yaşadıqları ərazilərdir. 
Bu torpaqların ermənilər tərəfindən zorla işğal edilməsi İmanlının 
q
əlbinə dağ çəkmiş, şeirlərində qəmli notlara köklənmişdi: 
 
Bu 
əzab, işgəncə bil məni didib, 
Dilimd
ə qaçqınlıq kəlməsi bitib 
Torpağım tapdanıb, tarixim itib 
Düşmüşəm əzaba, zillətə, dağlar. 
 
Şairin şeirlərində axıcılıq, şirinlik, ürəkləri heyrətə gətirmək 
qüdr
əti  açıq-aydın  duyulur,  obrazlı  ifadəsini  tapır.  Bənzətmələr, 
t
əşbehlər  şeirlərinin bədii dəyərini, təsir gücünü qat-qat  artırır, 
qüvv
ətləndirir: 
 
Bu ana yurdumun, azad ölk
əmin, 
H
ər daşına, qayasına vurğunam. 
Ulduzların göydə səma naxışına, 
Gün
əşin nur ziyasına vurğunam. 
 
Yaxud, başqa bir bəndə nəzər salaq: 
 
S
əsinə min naxış, yüz ilmə düşüb 
H
əzin nəğmələrin dilimə düşüb. 
Xoş ləhcən, avazın könlümə düşüb 
Oxu, ay M
əhəbbət, qurbanın olum. 
 
Bu b
ənddə  verilmiş  mübaliğə  şeirin  təsir gücünü artırır, 
oxunaqlı edir, qəlbində vətən sevgisi olan bir insanın ürək sözləri 
kimi d
ərk olunur.  

---

Ədəbi axtarışlar və tədris 
 
 
379 
Qılmanın  şeirləri  dilinin  zənginliyi və  axıcılığı  ilə  diqqəti 
c
əlb edir. Sözləri məqamında  işlətmək,  canlı  xalq  dilinin 
x
əzinəsindən bəhrələnmək, fonetik, leksik və sintaktik imkanlardan 
istifad
ə etməklə şeirlərinin dilini zənginləşdirmək onun əsərlərinin 
b
ədii gücünü artırır, oxunaqlı olmasını təmin edir.  
Müxt
əlif şeir formalarından istifadə etməkdə də Qılmanın 
uğurları  təqdirəlayiqdir. Onun “Az qala”, “Mənzərə  dedim”, 
“Azala”, “Yarada”, “Ay danar” v
ə s. təcnisləri şairin sənətkarlıq 
hün
ərini, istedadlı bir sənətkar olmasını təsdiq edir: 
 
Z
əhər olum yağı üçün ağ damım, 
Hanı mənim ata yurdum, ağ damım? 
S
əndən sonra getdi Şuşa, Ağdamım, 
Bu h
əsrətə necə dözüm, Göyçə mən. 
 
B
ədii təsvir və  ifadə  vasitələrindən məqamında  istifadə 
etm
ək, Azərbaycan  ədəbiyyatında  işlənən  şeir  formalarından 
b
əhrələnmək sənətkardan ustalıq, məharət tələb edir. Gənc şairin bu 
sah
ədəki uğurları da diqqəti cəlb edir: 
Damla-damla, gil
ə-gilə süzülüb,  
Çaya dönür, sel ağlayır gözümdə 
N
ə vaxtdandı sığal üçün darıxıb, 
Bir p
ərişan tel ağlayır gözümdə. 
 
Şairin “Hardan düşdün yadıma sən” şeirlər kitabında 
b
ədii cəhətdən zəif, poetik nümunələrə  də  rast gəlirik. Eyni 
zamanda  şairin  yaradıcılığında  mövzu  dairəsi bir qədər 
m
əhdud  görünür,  şeirlərinin bəzilərində  üslub  ağırlığı  açıq-
aydın  hiss  olunur.  İnanırıq  ki,  Qılman  İmanlı  get-gedə  sənət 
üfüql
ərində  parlayacaq, öz dəsti-xətti ilə  poeziya aləmində 
tanınacaqdır. 
 
“Ədalət” qəzeti, 22 noyabr 2008 
 

---

Yusif Aslanov 
 
 
380 
 
DRAMATU
RGİYADA İDEALLIQLA  
REALLIĞIN BƏDİİ-ESTETİK DƏRKİ 
 
Qlobal t
əfəkkürün  formalaşmağa  başladığı  XXI  əsrin 
başlanğıcında  aparılan  nəzəri-metodoloji  araşdırılmalarda 
dramaturgiyanın  öyrənilməsinə  yeni  ədəbi-estetik  baxış 
formalaşmış,  bu  sahənin aktual problemləri ilə  bağlı  ədəbi-
n
əzəri təcrübədə sanballı elmi nəticələr ümumiləşdirilmişdir.  
Şərq-qərb kontekstində  tədqiqatların  nəticələrinin öyrənil-
m
əsi, ənənə  və  novatorluğun  vəhdəti zəminində  Azərbaycan dra-
matur
giyasının milli və bəşəri dəyərlərinin yenidən qiymətləndiril-
m
əsi, sənətkar axtarışları, poetikası, konflikt və bədii xarakter kon-
sep
siyası,  mövzu  və  ideya,  janr  arxetektonikası,  üslub  və  bədii 
xüsusiyy
ətləri və s. elmi-nəzəri ümumiləşdirmələrin obyektinə çev-
ril
miş, maraqlı mülahizələr irəli sürülmüşdür. 
Bu yaxınlarda ADPU-nun dosenti Ramin Əhmədovun yeni 
n
əşr olunmuş (“Azərbaycan dramaturgiyası: ideallıqla reallığın vəh-
d
əti”. B., “Elm”, 2009, 470 s.) monoqrafiyası bu baxımdan yüksək 
qiym
ətləndirilməlidir. Müəllif bu əsərində  dramatik növ və  onun 
janr sistemi, dramaturji konflikt v
ə  bədii xarakter konsepsiyası, 
mövzu v
ə  ideya,  dramatik  struktur,  janr  arxetektonikası  ilə  bağlı 
maraqlı fikirləri oxuculara çatdırır.  
Dörd f
əsil və bu hissələri bir-biri ilə sıx bağlayan 30 yarım-
başlıqlardan ibarət olan monoqrafiyanın əsas elmi istiqaməti ideal-
lıqla  reallığın  vəhdəti nəzərə  alınmaqla  H.Cavid,  C.Cabbarlı  və 
S.Vur
ğunun dramaturji yaradıcılıqları kontekstində qurulur, pyeslə-
ri t
əhlil edilir, elmi-nəzəri fikirlərə çağdaş dövrün tənqidi baxımın-
dan aydınlıq gətirilir. 
Öz elmi-
ədəbi fəaliyyətini H.Cavid, C.Cabbarlı və S.Vur-
ğun dramaturgiyasında ideallıqla reallığın tipologiyası kontekstində 
açan t
ədqiqatçı dünyanın klassik dramaturqlarının əsərlərinə də mü-
nasib
ət bildirir, tədqiq etdiyi dramaturqların sənətkar axtarışlarının 

---