Yusif Aslanov
Yüklə 2,89 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Ədəbi axtarışlar və tədris
- “Yeni yol” q əzeti, 31 iyul 2012-ci il
- Ədəbi axtarışlar və tədris 395 689№-li əmri, Sumqayıt, 2010,11 səh. Həmmüəllif: A.Ə.Bayramov 10.
- Yusif Aslanov 396 Münd əricat
- Рювшаня Низамигызы Yusif Aslanov
- 25.01.2013 Чапа имзаланмыш 23.01.2013 Шярти чап вяряги 25.
Yusif Aslanov 390 oğlunun, İlqar Əlfioğlunun, Sabir Mustafanın, Hamlet İsaxanlının, Zey dulla Ağayevin, Natiq Səfərovun, Cavanşir Yusiflinin və baş- qal arının əməyini unuda bilmərik. Yeni nəşr olunmuş dünya ədə- biyya tı antologiyası müəlliflərinin, xüsusilə Kamal Abdullanın xidm ətlərini qeyd etməliyik. Bu adlarını çəkdiyimiz alim – tədqiqatçılar arasında profess or Əmirxan Xəlilovun da böyük zəhməti olmuşdur. Onun 2012-ci ild ə “Araz” nəşriyyatında 566 səhifə həcmində çap etdirdiyi “Dünya ədəbiyyatı” dərs vəsaiti ali məktəblərin humanitar fakült ələri üçün nəzərdə tutulmuşdur. Dərin tədqiqatçılıq qabiliyyə- ti, iti z əkası, elmi səviyyəsinin yüksək olması, 1970-ci ildən BDU- nun Dünya ədəbiyyatı kafedrasında dosent, professor vəzifələrində işləməsi, müxtəlif ali məktəblərdə oxuduğu məruzələr, Moskva, Peterburq, Tbilisi, Riqa v ə Daşkənd şəhərlərində elmi-ədəbi konfranslardakı məruzə və çıxışları, “Sənət və sənətkar” (1974), “Rus sovet ədəbiyyatı tarixi” (müəlliflər kollektivi, 1976), “Sergey Yesenin v ə Azərbaycan” (1977), “Aleksandr Blok” (1980), “Ədəbi üfüql ər” (1985), “Poeziya, həyat və mənəviyyat” (1989), “XX əsr rus ədəbiyyatı tarixi” (1992), “Sənət həyata bələdçidir” (1994), “Sergey Yesenin: M ərdəkanın qızıl payızı və yazı” (1996), “Günəşi içirik, gün əşlənirik” (2001), “Məmməd Araz dühası” (2002), “Əliağa Kürçaylı” (2003), “Olimpə gedən yolda” (2005), “Həyata müdrik baxış” (2009), “Dünya ədəbiyyatı – I cild” (2011) kitabları, 200-d ən çox elmi-tənqidi məqalələri “İti qələm” və “Qızıl qələm” mükafatları laureatı professor Əmirxan Xəlilova şübhəsiz ki, “Dünya ədəbiyyatı – IV cild” fundamental dərs vəsaitini yazmağa imkan yaratmışdır. Əmirxan Xəlilovun təhlil və tənqid üslubu müxtəlif istiqa- m ətlərdə - klassik irs, müasir və dünya ədəbiyyatının müxtəlif probleml ərinin elmi-nəzəri məsələlərinin araşdırılmasında forma- laşmışdır. Bunu biz mühazirələr, ədəbi oçerk və portretlər əsasında yazdığı dərs vəsaitinin məzmun və strukturunda, ayrı-ayrı sənətkar- la rın əsərlərinin struktur poetikasının müəyyənləşdirilməsində, süjet v ə mövzu motivlərinin Şərq və Qərb kontekstində ümumiləşdir- Ədəbi axtarışlar və tədris 391 m əyi bacarmasında, hər bir sənətkarın həyat və yaradıcılığını özü- n əməxsus bir formada işləməsində, müəllifin tərcümə etdiyi mate- riallarda da görürük. D ərs vəsaitinin elmi və təcrübi əhəmiyyəti, XX əsr dünya ədəbiyyatını öyrənməkdə əvəzsiz bir mənbə olması barədə geniş danışmaq mümkündür. İlk öncə dərs vəsaitinin strukturu, burada əhatə olunan mövzular haqqında müəllifin düşüncələrini, yanaşma mövqeyini oxuculara çatdıraq. D ərs vəsaiti iki hissədən ibarətdir. Birinci hissədə XX əsr Q ərb ədəbiyyatının (Amerika, Fransa, Almaniya, İngiltərə, İspaniya) ən məşhur ədiblərinin həyat və yaradıcılığı təhlil olunur, mü əllifin özünün tərcümə etdiyi və dünya ədəbiyyatı antolo- giyasında verilmiş bədii nümunələr dərsliyə daxil edilməklə müasir baxış müstəvisindən araşdırmalar aparılır, ayrı-ayrı sənətkarların yaradıcılığında Şərqlə bağlı, müasir Azərbaycan ədəbiyyatında da işlənən motivlər müqayisə olunur, nəticələr çıxarılır. Amerika ədəbiyyatından Jorji Amadu, Pablo Neruda, Frensis Fiscerald Skot, Uilyam Folkner, Tomas Vulf, Qabriel Qarsia Makes, Tomas Eliot, Ernest Heminquey, Teodor Drayzer, Fransa ədəbiyyatından Romen Rolland, Albert Kamü (Camus), Fransua Moriak, Lui Araqon, Jan Pol Sartr, ingilis ədəbiyyatından Vilyam Somerset Moyem, ispan ədəbiyyatından Federika Qarsia Lorka kimi ən məşhur ədiblərin yaradıcılığı ilə bağlı professorun Azərbaycan, rus və xarici ölkə aliml ərinin fikirlərinə əsaslanaraq orijinal yol seçməsi, nəzəri təhlil v ə mühakimələri, tarixilik və müasirlik mövqeyindən çıxış etməklə f əlsəfi-estetik ümumiləşdirmələr aparmağı bacarması onun elmi diapozonunun geniş olması, Azərbaycan və dünya ədəbiyyatını d ərindən bilməsini, tanınmış ədəbiyyatşünas alim olmasını sübut edir. Əmirxan Xəlilovda rus ədəbiyyatına sevgi və maraq hissi olduqca güclüdür. Bunu mü əllifin rus ədəbiyyatına həsr etdiyi d ərslik və monoqrafiyalarda da duymaq, hiss etmək mümkündür. O, daim arayır, axtarır, Azərbaycan-rus-dünya ədəbiyyatı kontek- stind ə müqayisələr aparmaqla ədəbi əlaqələri öz tədqiqat əsərlərinin Yusif Aslanov 392 n əticələri ilə zənginləşdirir, maraqlı faktlarla dolğunlaşdırır. Buna gör ə də müəllif “Dünya ədəbiyyat” dərs vəsaitinin II hissəsini XX əsr rus ədəbiyyatının Aleksey Maksimoviç Qorki, Aleksandr Alek- sandroviç Mayakovski, Sergey Aleksandroviç Yesenin, Aleksandr İvanoviç Kuprin kimi görkəmli ədiblərin həyat və yaradıcılığı haq- qında ədəbi portretlərin verilməsinə həsr etmişdir. Onu da qeyd ed ək ki, dərs vəsaitinin müəllifi əvvəllər də bu ədiblərin yaradıcılığı bar ədə qiymətli fikirlər söyləmiş, yeni faktlar ortaya çıxarmışdır. Ancaq d ərs vəsaitində verilmiş ədəbi portretlər heç də əvvəllər nəşr olunduğu kimi buraya daxil edilməmiş, çağdaş ədəbi aspektdə yenid ən işlənmiş və təhlil predmetinə çevrilmişdir. D ərs vəsaitinin müsbət məziyyətlərindən biri də disser- tasiyaların nəticələri, zəngin ədəbiyyatlar, dərslik, dərs vəsaiti, m əqalələrə istinad edilməklə yazılmasıdır. Bununla yanaşı, müəllif it tifaq miqyasında çap olunmuş jurnallardan, “Azərbaycan”, “Uld- uz”, “Qobusnam ə”, “Dünya ədəbiyyatı”, “Xəzər” və s. dərgilərdə veri lmiş ədəbi materiallardan, tərcümə və müsahibələrdən, avto- bioqrafik m ənbələrdən, memuarlardan da istifadə etməklə dərs v əsaitinin oxunaqlı və elmi səviyyəsinin yüksək olmasını təmin et- m əyi bacarmışdır. Son zamanlar d ərsliklərin yazılması ilə bağlı ciddi nöqsan- lara yer verildiyi t ənqid hədəfinə çevrilir. Haqlı olaraq ali məktəb- l ərdə də seminar məşğələlərinin keçirilməsinə də bunun mənfi təsiri özünü göst ərir. Yaxşı dərslik yazılmayanda, mətn daxilində h əddindən artıq rəqəmlər veriləndə ədəbiyyat dərsliyi tarix d ərsliyini sanki əvəz edir. Ədibin həyatında mühüm rol oynayan, yaradıcılığına müsbət təsir göstərən fakt və hadisələrə geniş yer ve- rilm əməsi təəssüf doğurur, seminar məşğələlərinə mənfi təsir göstə- rir. Onlar düşünürlər ki, yazıçının həyatından çox yaradıcılığını öy- r ənməyə üstünlük verilməlidir. Professorun dərs vəsaitində bu cür nöqsanlara yol verilm əməsi də müəllifin tədris prosesini, tələbələrin müzakir ələrdə fəal iştirakını təmin etməyin imkanlarını dərindən bilm əsindən irəli gəlmişdir. O, dərs vəsaitini elə yazmışdır ki, oxucu s ənətkarın həm həyatının, həm də yaradıcılığının əsas ideya- Ədəbi axtarışlar və tədris 393 estetik t ərəflərini, ədibin təbliğ etdiyi ideyaların bəşəriliyini dərk etm əkdə çətinlik çəkməsin. Dərs vəsaitində təqdim edilən s ənətkarın ədəbiyyat tarixindəki mövqeyini açmaq məqsədilə başqa görk əmli sənətkarların həmin ədib haqqında söylədikləri fikirlərin verilm əsi də dünya ədəbiyyatının korifeylərini öyrətməkdə əsas vasit ələrdən biri kimi qiymətləndirilməlidir. D ərs vəsaitinə yazıçının dövrü, ədəbi mühiti, ictimai-siyasi v əziyyətin təhlilinin də daxil edilməsi müəllifin düzgün yanaşma mövqeyi kimi d əyərləndirilməlidir. Bu ümumil əşdirmələr belə qənaətə gəlməyə əsas verir ki, professor Əmirxan Xəlilov nəinki Azərbaycan ədəbiyyatşünas- lığında, hətta dünya ədəbi-nəzəri fikir tarixində də özünə layiqli yer tutmuşdur. Onun monoqrafiya və dərslikləri, “Dünya ədəbiyyatı – IV cild” d ərs vəsaiti haqqında da müsbət fikir söyləməkdən şərəf və m əmnunluq duyuram. Dahi şəxsiyyət, böyük ustad Hüseyn Cavid müəllimi Ağa M əşədi Tağı Sidqini həmişə yada salardı və ondan məktub alanda dey ərdi: “İşıqsız gözümə nur və kədərli könlümə şüur gəldi”. Hüseyn Cavid üçün mü əllimi həm də bir müdriklik zirvəsi, yaşatmağın yolunu göstərən bir mayak idi: Şagirdinəm mən hər zaman diləyirəm, O şən dodaqlarından bir təbəssüm öyrənəm. Bu müdrik fikirl əri təsadüfi nümunə çəkməmişəm. Mü əllimim professor Əmirxan Xəlilovda ziyalılığa məxsus keyfiyy ətlər, saf qəlb, səmimiyyət, dərin düşüncə, iti qələm, çətin anda insana köm ək əlini uzadan qayğıkeş müəllimə xas olan xüsusiyy ətlər ehtiva olunduğuna görə ona minnətdaram. “Yeni yol” q əzeti, 31 iyul 2012-ci il Yusif Aslanov 394 TƏRTİB ETDİYİ FƏNN PROQRAMLARI: 1. “Ali t əhsilin bakalavr pilləsində pedaqoji təcrübənin təşkili və keçirilm əsi”. Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyinin 16.05.2008- ci il tarixli 579№-li əmri, Sumqayıt, 2008, 16 səh. H əmmüəllif: S.X.Xəlilov 2. Magistr hazırlığı üçün “Ədəbiyyatın tədrisi metodikası”. Az ərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyinin 30.04.2009-cu il tarixli 502№-li əmri, Sumqayıt, 2009, 12 səh. 3. Bakalavr hazırlığı üçün “Ədəbiyyat tədrisi metodikası”. Az ərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyinin 10.06.2009-cu il tarixli 674№-li əmri, Sumqayıt, 2009, 16 səh. 4. Magistr hazırlığı üçün “Azərbaycan dilinin tədrisi metodika- sı”. Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyinin 10.06.2009- cu il tarixli 674№-li əmri, Sumqayıt, 2009, 18 səh. 5. Bakalavr hazırlığı üçün “Azərbaycan dilinin tədrisi metodikası”. Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyinin 10.06.2009- cu il tarixli 674№-li əmri, Sumqayıt, 2009, 26 s əh. Həmmüəllif: R.Q.Əşrəfov 6. Magistr hazırlığı üçün “Ədəbiyyat tədrisinin müasir problem- l əri”. Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyinin 27.05.2010- cu il tarixli 689№-li əmri, Sumqayıt, 2010, 10 səh. 7. Magistr hazırlığı üçün “Azərbaycan onomologiyası”. Az ərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyinin 27.05.2010-cu il tarixli 689№-li əmri, Sumqayıt, 2010, 12 səh. Həmmüəllif: A.Ə.Bayramov 8. Magistr hazırlığı üçün “Azərbaycan dilinin orfoqrafiyası”. Az ərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyinin 27.05.2010-cu il tarixli 689№-li əmri, Sumqayıt, 2010,12 səh. Həmmüəllif: A.Ə.Bayramov 9. Bakalavr pill əsi üçün “Orfoqrafiya və orfoepiya”. Azərbay- can Respublikası Təhsil Nazirliyinin 27.05.2010-cu il tarixli Ədəbi axtarışlar və tədris 395 689№-li əmri, Sumqayıt, 2010,11 səh. Həmmüəllif: A.Ə.Bayramov 10. Magistr hazırlığı üçün “Azərbaycan ədəbiyyatının tədrisi tari- xi”. Az ərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyinin 07.08.2012- ci il tarixli 1424 №-li əmri, Sumqayıt, 2012, 16 səh. 11. Bakalavr hazırlığı üçün “İfadəli oxudan praktikum”. Az ərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyinin 07.08.2012-ci il tarixli 1424 №-li əmri, Sumqayıt, 2012, 16 səh. Yusif Aslanov 396 Münd əricat Юн сюз. Ядяби-нязяри дцшцнъяляр, методик ахтарышлар ......3 I. Ядяби дцшцнъяляр Щ.Ъавид поeзийасынын хцсусиййятляри ...............................8 Hüseyn Cavid çağdaş ədəbi fikirdə .......................................... 15 H.Cavid yarad ıcılığına yeni ədəbi-estetik baxış .......................... 22 Poeziyada əbədiləşən ömür - Cavid əbədiyyəti .......................... 24 Dramaturgiyada Şərq-Qərb folklor motivləri .............................. 30 Milli dramaturgiyan ın xalq yaradıcılığı ilə əlaqəsinin b ədii-estetik dərki (M.F.Axundzadə - 200) ................................. 40 Mirz ə Fətəli Axundzadənin şeirlərində xalq yaradıcılığı ənənələri (Axundzadə – 200) ........................................................ 51 M.Ə.Sabir ədəbiyyatşünaslıqda və ədəbi tənqiddə ..................... 64 II. Ənənədən müasirliyə Dram əsərlərinin tədrisində texniki vasitələrdən istifadə yollar ı haqqında .............................................................................. 75 Dram əsərlərinin tədrisində ifadəli oxu ........................................ 77 “Sevil” pyesinin t ədrisi təcrübəsindən .......................................... 78 Dramatiklik, komiklik v ə faciəvilik anlayışlarıniın öyrədilməsi 82 H.Cavidin “S əyavuş” mənzum faciəsinin s ənətkarlıq xüsusiyyətlərinin öyrədilməsi .................................... 89 V-VII sinifl ərdə dramatik əsərlərin tədrisi (metodik tövsiyə) ..... 95 Dramatik əsərlərin öyrədilməsinin əsas prinsipləri .................... 123 H.Cavidin “ İblis” faciəsinin öyrədilməsi sistemi ........................ 130 H.Cavidin dram əsərlərinin sənətkarlıq xüsusiyyətlərinin öyr ədilməsi ..................................................................................... 147 Molla N əsrəddin” və XX əsr Azərbaycan pedaqoji fikri .......... 157 XXI əsrin məktəbi, təhsili, Azərbaycan dili və ədəbiyyat mü əllimlərinin hazırlığı məsələləri ............................................... 168 Ədəbi axtarışlar və tədris 397 Cavid əbədiyyəti ............................................................................. 171 T ərcümeyi-hal materiallarının tədrisi ........................................... 176 Ümumt əhsil orta məktəblərində Mir Cəlal yarad ıcılığının tədrisi ..................................................................... 186 Ümumt əhsil məktəblərində folklorun tədrisi ............................... 190 Ədəbiyyat dərslərində fənlərarası əlaqədən istifadə yolları ....... 193 Ədəbi irsin öyrənilməsində ədəbiyyat dərslərinin rolu v ə onun inkişaf mərhələləri ........................................................... 203 Qlobal t əhsil sistemi: ədəbiyyat dərslərinin təşkili problemləri . 214 “Koroğlu” dastanının tədrisi müasir baxış müstəvisində ........... 228 Ədəbiyyat dərslərinin tipləri və formaları .................................... 236 Ədəbiyyat dərslərində yeni təlim metodlarından istifadə ........... 251 Ədəbiyyat müəllimi hazırlığında innovasiya və texnologiyalardan istifad ə .............................................................. 264 Bioqrafik materiallar ın öyrədilməsi imkanları ........................... 267 B ədii əsərlərin öyrədilməsində fəal/interaktiv iş üsullarının t ətbiqi .............................................................................................. 278 VIII-IX sinifl ərdə həyat və yaradıcılıq materiallarının tədrisi ... 293 Ənənədən müasirliyə ..................................................................... 308 İnnovasiyalardan istifadə ədəbiyyat təlimində mühüm vasitə kimi .................................................................................................. 313 III. Ədəbi-metodik axtarışlar Ür əklərdə yaşayan misralar ........................................................... 322 Ədəbiyyat proqramlarının bəzi məsələləri ................................... 323 M əktəblilərdə mənəvi gözəlliyin formalaşdırılması ................... 327 M ənəvi-estetik tərbiyə .................................................................... 331 Az ərbaycan dilini dərindən öyrədək ............................................. 335 D ərs: problemlər, vəzifələr ............................................................ 339 Dil t ədrisi və qəbul imtahanlarının bəzi məsələləri ..................... 343 Ədəbiyyat dərslərində mənəvi – estetik dəyərlərin formalaşdırılması ............................................................................ 347 H.Cavidin “ İblis” faciəsinin öyrədilməsi ..................................... 353 Sözünd ən dönməyən Türk oğlu .................................................... 358 Yusif Aslanov 398 Alimin sözü – m əntiqin gücü ........................................................ 365 Folklorumuz v ə taleyimiz ............................................................ 368 Nurlu ömrün işığı .......................................................................... 371 Göyç ədən gələn səs ........................................................................ 376 Dramaturgiyada ideall ıqla reallığın bədii-estetik dərki .............. 380 Ədəbiyyat dərslərində yeni təlim texnologiyalarından faydalanma vasit ələri ..................................................................... 382 Şərəfli ömür yolu ............................................................................ 386 Çağdaş təhsilimizə yeni töhfə ....................................................... 388 T ərtib etdiyi fənn proqramları ....................................................... 394 Ədəbi axtarışlar və tədris 399 «Елм вя Тящсил» няшриййатынын директору: профессор Надир МЯММЯДЛИ Компцтер дизайнери: Zahid M əmmədov Техники редактор: Рювшаня Низамигызы Yusif Aslanov 400 Йыьылмаьа верилмиш 25.01.2013 Чапа имзаланмыш 23.01.2013 Шярти чап вяряги 25. Сифариш № 09 Каьыз форматы 60х84 1/16. Тираж 500 Китаб «Елм вя Тящсил» няшриййат-полиграфийа мцяссисясиндя сящифяляниб чап олунмушдур. E-mail: elm_ve_tehsil@box.az Тел: 497-16-32; 050-311-41-89 Цнван: Бакы, Ичяришящяр, 3-ъц Магомайев дюнэяси 8/4. Document Outline
Yüklə 2,89 Kb. Dostları ilə paylaş:
|