Ədəbi axtarışlar və tədris
5
ma
turgiyası və ona müasir estetik baxış, H.Cavid yaradıcılığın-
da romantik s
ənət konsepsiyası, dramaturgiyamızın folklor qay-
naq
ları, Şərq və Qərb motivlərinin
dramaturgiyada bədii-estetik
d
ərki, M.F.Axundzadə yaradıcılığında foklor düşüncəsinin
verilm
ə sistemi kimi fundamental, az tədqiq edilmiş problemlər
araşdırılır, təhlil edilir. Müəllif bütün hallarda nəzəri konsepsi-
yalarla milli
ədəbi təcrübəni vəhdətdə götürür, ədəbi-tarixi fakt-
lara
əsaslanır, çağdaş ədəbiyyatşünaslıq və folklor elminin fun-
damental t
ədqiqatlarına əsaslanır. İstər M.F.Axundzadə,
istərsə
d
ə H.Cavid poeziyasından, dramaturgiyasından bəhs etsin, fərqi
yoxdur, t
ədqiqatçı bütün hallarda klassik irsdə ədəbi dəyərləri
üz
ə çıxarmağı bacarır, orijinal, cəsarətli fikirlər söyləyir. Bu
bölm
ədə “M.Ə.Sabir ədəbiyyatşünaslıqda və ədəbi tənqiddə”
m
əqaləsi də geniş ümumiləşmələrin aparılması, yeni nəşr olu-
nan t
ədqiqatların ədəbi-estetik dəyərinin oxuculara çatdırılması
baxımından diqqəti cəlb edir. Müəllif daha çox Sabir irsinin
müst
əqillik dövründə hansı istiqamətlərdə tədqiqi və araşdırıl-
ma
sı məsələlərini sistemləşdirir, sabirşünaslıqda həlli vacib sa-
yılan problemlərin qalması barədə fikirlərini söyləyir.
Bu t
əhlillər göstərir ki, Yusif Aslanovun yazdığı məqa-
l
ələrin istiqamətlərinin çoxşaxəli olması, müxtəlif elm
sahələri-
ni
əhatə etməsi onun folklorşünaslıq, ədəbiyyatşünaslıq, meto-
dika, pedaqogika sah
əsində öz sözünü deməyi bacaran ədəbiy-
yat
şünas – metodist alim olduğunu göstərir. İkinci bir tərəfdən
m
əqalələrin sadə və anlaşıqlı bir dildə yazılması, sözügedən
elm sah
ələri üçün dəyərli ideyaların irəli
sürülməsi müasir
probleml
əri həll etmək baxımından da aktuallığını itirməmişdir.
İkinci hissədə “Ənənədən müasirliyə” başlığı altında ən-
ənəvi təlimlə müasir təlim konsepsiyasının sintezinin yaradıl-
ma
sı, müasir dərs modellərinin qurulması, yeni yanaşma istiqa-
m
ətlərinin gerçəkləşdirilməsi yolları qlobal təhsil sisteminin in-
ki
şaf strategiyasına uyğun aparılır. Bu məqsədlə ənənə ilə müa-
sirli
yin sintezini yaratmaq novatorluğun mahiyyətini açmaq
üçün C.Cabbarlının “Sevil”, H.Cavidin “Səyavuş”, “İblis” əsər-
Yusif Aslanov
6
l
əri tədqiq olunur, öyrədilməsi üsullarından danışılır, milli dra-
ma
turgiyanın ədəbi-estetik xüsusiyyətləri haqqında bitkin fikir
forma
laşdırılır.
Dramatiklik, komiklik, faci
əvilik anlayışlarının öyrədil-
m
əsi, V-VII siniflərdə dramatik əsərlərin tədrisi (metodik tövsi-
y
ə), dramatik əsərlərin öyrədilməsi prinsipləri, “Molla Nəsrəd-
din” v
ə XX əsr pedaqoji fikri, XXI əsrin məktəbi, təhsili, Azər-
baycan dili v
ə ədəbiyyat müəllimlərinin hazırlığı məsələləri,
t
ərcümeyi-hal materiallarının tədrisi, Mir Cəlal yaradıcılığının
t
ədrisi, ümumtəhsil məktəblərində folklorun tədrisi, ədəbiyyat
d
ərslərində yeni təlim materiallarından istifadə, ədəbiyyat
mü
əllimi hazırlığında innovasiya və texnologiyalardan istifadə,
b
ədii əsərlərin öyrədilməsində fəal/interaktiv iş üsullarının
t
ətbiqi, ənənədən müasirliyə və bu
kimi aktual mövzularda ya-
zılmış məqalələrin də burada verilməsi ədəbiyyatın tədrisi me-
todikası elminin müasir tələblərə uyğun yeniləşdirilməsində bö-
yük
əhəmiyyət kəsb edir.
Kitabın “Ədəbi-metodik axtarışlar” adlanan üçüncü böl-
m
əsində müəllifin müxtəlif jurnallarda, qəzetlərdə çap edilmiş
elmi-metodik m
əqalələri, Təhsil Nazirliyi tərəfindən qrif veril-
miş 11 adda fənn proqramlarının adlı siyahısı, dərsliklər haq-
qında yazdığı rəyləri, alimlər barədə düşüncələri toplanmışdır.
Az
ərbaycan dilinin dərindən öyrədilməsi, dil
tədrisi və
q
əbul imtahanlarının bəzi məsələləri, ədəbiyyat proqramlarının
t
əkmilləşdirilməsi istiqamətləri məqalələrində irəli sürülən tək-
lif v
ə tövsiyələrin bir qismi vaxtında həll edilmiş, ancaq bəzi
m
əsələlər indi də problemə çevrilmiş təkliflər kimi həllini tap-
ma
mışdır.
Bu bölm
ədə “Dərs: problemlər, vəzifələr”, mənəvi-este-
tik t
ərbiyənin yaxşılaşdırılması ilə bağlı bir neçə məqalə də ve-
ri
lir. Əsas diqqətin ədəbiyyat dərslərində mənəvi-estetik dəyər-
l
ərin inkişaf etdirilməsinə istiqamətləndirilməsi bu
gün də ədə-
biyyat f
ənn kurikulumunda da əsas tələb kimi qəbul edilir.
Ədəbi axtarışlar və tədris
7
“Sözünd
ən dönməyən türk oğlu”, “Şərəfli ömür yolu”
m
əqalələri də dərin elmi-nəzəri təhlil və müəllimlər üçün fay-
dalı mənbə olması baxımından da daha çox diqqəti cəlb edir.
Aparılan nəzəri və metodik ümumiləşmələr, təhlillər
göst
ərdi ki, “Ədəbi axtarışlar və tədris” dərs
vəsaitində toplan-
mış məqalələr həm elmi-nəzəri baxımdan, həm də metodik cə-
h
ətdən müasirliklə bağlıdır. İnanırıq ki, kitabın çap olunması
milli-m
ənəvi dəyərlərimizin öyrənilməsinə, təhsilimizin dina-
mik inki
şafına, ədəbiyyat və tədrisin
problemlərini dərindən
araşdırmağa imkan yaradacaqdır.
Nizami C
əfərov
AMEA-
nın müxbir üzvü,
filologiya üzr
ə elmlər doktoru,
professor, Əməkdar elm xadimi