T.C. VAN
YÜZÜNCÜ YIL ÜNİVERSİTESİ
SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ
ARKEOLOJİ ANABİLİM DALI
PROTOHİSTORYA VE ÖNASYA ARKEOLOJİSİ BİLİM DALI
ÇİVİ YAZILI BELGELER IŞIĞINDA
URARTU DİLİ’NİN YAPISAL ÖZELLİKLERİ
YÜKSEK LİSANS TEZİ
Orhan VAROL
İSTANBUL - 2005
IV
ÖNSÖZ
Bu çalışma; Prof. Dr.
Ali M. Dinçol’un desteği ve emekleri ile, İstanbul Türk
Eskiçağ Bilimleri Enstitüsü (
TEBE)’nün sağladığı imkanlarla gerçekleşebilmiştir.
Bundan dolayı öncelikle ve özellikle Ali Dinçol’a ve TEBE’nin varlığını borçlu
olduğum herkese sonsuz minnettarlıkla çok teşekkür ederim.
Ayrıca beni yüksek lisans öğrencisi olarak kabul eden ve tez konusu
seçimimde ve sonrasında yardım ve desteklerini sürdürerek Ali Dinçol’la çalışma
imkanı bulabilmemi sağlayan, Prof. Dr.
Veli Sevin’e, sonsuz saygılarımı belirterek
çok teşekkür ederim.
Tez çalışmasını hazırlama süresi içerisinde birçok konuda yardım ve
desteklerini aldığım Ali Dinçol’un saygıdeğer eşleri Prof. Dr.
Belkıs Dinçol’a,
asistanları
Metin ve
Meltem Alparslan’a ve
Hasan Peker’e çok teşekkür ederim.
Konu hakkındaki yeni yayınlardan yararlanma imkanı bulabilmem için
yardımcı olan, Erivan-Doğu Bilimleri Enstitüsü’nden Dr.
Ervand Grekyan’a ve Ali
Dinçol’un aracılığıyla henüz yayınlanmış eserinden faydalanma imkanı bulabilmemi
sağlayan, Tübingen Üniversitesi’nden Prof. Dr.
Gernot Wilhelm’e, ayrıca
teşekkür
etmek isterim.
V
KISALTMALAR
AA : Abhazo Adıge
“a.g.e” : adı geçen eser
Aksan
2003
:
Doğan Aksan,
Her Yönüyle DİL / Ana Çizgileriyle
Dilbilim, I. TDK. Yayınları, Ankara, 2003
ANAR : Anadolu Araştırmaları
ARAT : Arkeo Atlas Dergisi
ASYA : Arkeoloji ve Sanat Yayınları
“a.y.” : aynı yazar
bkz. : bakınız
Diakonoff
1986 :
I.M. Diakonof - S.A.Starostin,
Huro-Urartian as an
Eastearn Caucasian Language, R. Kitzinger,
München, 1986
Dinçol
1994 :
Ali M. Dinçol,
Cultural and Political contacts
between
Asyria
and
Urartu, Tel Aviv 21: 1994, 3-21
Dinçol
2003 :
Ali M. - Belkıs Dinçol,
Toplumsal Tarih Dergisi,
Urartu
Dili
ve
Yazısı, İstanbul, 2003
Drg : Dargice
Ek. : Ekler
erg : ergatif
Harutyunyan 2001 :
N. V. Harutyunyan
, Corpus urartskich klinoobraznych
nadpisei (
Corpus of Urartian Cuneiform Inscriptions),
Erivan,
2001
HU :
Hurri-Urartu Dilleri
instr : instrumental
intrn : intransitif = geçişsiz
König
1950-55 :
Friedrich W. König,
Handbuch der chaldischen
inschriften, Archiv für Orientforschung, Beiheft
8. Selbstverlag Ernst Weidners. Graz, 1950-55
kas. : kasus = hal
L : Lezgice
VI
Lk :
Laki Dili
Loon
1966 :
M. N. van Loon,
Urartian Art, İstanbul, 1966
MDK : Merkez Doğu Kafkas Dili
Melikişvili
1960 :
G. A. Melikişvili,
Urartskie klinoobraznye
nadpisi, Izdatel’stvo Akademii Nauk,
Moskova, 1960
Melikişvili
1971 :
G. A. Melikişvili,
Die Urartaische Sprache,
Bıblıcal Institute Press, Roma, 1971
M.Ö. : Milattan önce
N : Nakh Dili
Örn. : Örnekler
Payne
1995
:
M.
R.
Payne,
Urartu Yazılı Belgeler Kataloğu,
Yayınlanmamış Yüksek
Lisans Tezi,
İstanbul, 1995
plur : plural = çoğ : çoğul
RHA : Revue Hittite et Asianique
s : Sayfa
sing. : singular = tek : tekil
SMEA : Studi Micenei Ed Egeo - Anatolici
şah. : şahıs = prs. : person
TDK : Türk Dil Kurumu
TEBE : Türk
Eskiçağ Bilimleri Enstitüsü
trn : transitif = geçişli
TTK : Türk Tarih Kurumu
VDİ : Vestnik Drevnej İstorii
v.b. : ve benzeri
v.d. : ve devamı
Wilhelm
2004 :
Gernot Wilhelm,
“Urartian”,
The Cambridge Encyclopedia
of theWorld’s Ancient Languages,
Cambridge, 2004, 119-137