‘z b e k I s t n r e s p u b L ik a s I o liy va ‘rta m a X s u s ta’l im V a zir lig I m. P. Boltabayev, M. S. Qosimova
Yüklə 29,37 Kb. Pdf görüntüsü
|
| Nazorat va mulohaza uchun savollar
1. Iqtisodiy o'sishni ta’minlashda kichik biznes va xususiy tadbir korlikning ahamiyatini izohlang. 2. 2009-yilda kichik biznes sohasida qancha yangi ish o'rinlari tashkil etildi? 3. Mamlakatimizda bandlik muammosini hal etishda kichik biznes imkoniyatlarini tushuntiring. 4. Kichik biznes va xususiy tadbirkorlikni rivojlantirish aholining daromadlari va farovonligini oshirishga qanday ta’sir ko'rsatmoq- da? 5. Kichik biznes imkoniyatlaridan yanada kengroq foydalanishdagi muammolar va ulami bartaraf etish yo'llari bo'yicha o'z fikringizni bayon eting. 6. Xududiy kesimda belgilangan maqsad va vazifalarni aniqlashtirishda qanday holatlarni hisobga olish maqsadga muvofiq? 7. Kichik tadbirkorlik subyektlarini axborot-konsalting xizmatlari bilan qo'llab-quwatlash qanday choralar orqali ta ’minlanadi? 8. Kichik biznes subyektlarining moddiy-texnik ta’minoti bo'yicha kelgusida, xususan, 2008-2015-yillarda amalga oshiriladigan ishlar nimalardan iborat bo'lishi lozim? 9. Mamlakat iqtisodiyotida kichik biznes subyektlarining ulushi va ahamiyatini tubdan oshirish maqsadida qanday yo‘nalishlarda kompleks chora-tadbirlami amalga oshirish ko'zda tutilgan? 10. Samarali eksport faoliyatini amalga oshirishlari uchun kichik biznes subyektlari qanday axborotlar bilan ta ’minlangan bo'lishlari zarur? Adabiyotlar 1 . Karimov I.A. Barcha reja va dasturlarimiz vatanimiz taraqqiyotini yuksaltirish, xalqamiz farovonligini oshirishga xizmat qiladi. 2010-yilda mamlakatimizni ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirish yakunlari va 2011-yilga mo‘ljallangan eng muhim ustuvor yo‘nalishlarga bag‘ishlangan O'zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining majlisidagi ma’ruzasi. / / Xalq so'zi, 2011 yil 22 yanvar. 2. Karimov I.A. Asosiy vazifamiz Vatanimiz taraqqiyoti va xalqimiz farovonligini yanada yuksaltirishdir/I A Karimov. Toshkent: «O'zbekiston», 2010.80-b. 3. Karimov I.A. Jahon moliyaviy-i qtisodiy inqirozi, O'zbekiston sharoitida uni bartaraf etishning yo'llari va choralari / I.A.Karimov. T: O'zbekiston, 2009. 56-b. 4. O'zbekiston Respublikasi Prezidenti I.A. Karimovning «Mam lakatimizni modemizatsiya qilish va kuchli fuqarolik jamiyati baipo etish ustuvor maqsadimizdir» hamda «Asosiy vazifamiz Vatanimiz taraqqiyoti va xalqimiz farovonligini yanada yuksaltirishdir» nomli ma’mzalarini o'rganish bo'yicha o'quv-uslubiy majmua. Toshkent: Iqtisodiyot. 2010. 342-b. 5. O'zbekiston Respublikasining Statistik Axborotnomasi 2010. Toshkent-2011. 6. Xodiyev B.Yu., Qosimova M.S., Samadov A.N. Kichik biznes va xususiy tadbirkorlik. O'quv qo'llanma. — Т.: TDIU, 2010. — 267-b. 7. G ‘oyibnazarov B.K., Rahmonov H.O., Otajonov S h .I, Almatova D.S. Kichik biznes va xususiy tadbirkorlik - mamlakat ijtimoiy-iqtisodiy taraqqiyotini yuksaltirish omili. — Т.: «Fan», 2011. — I85-b. IZOHLI LUG‘AT Avizo — o 'z a ro h iso b -k ito b h o la tid ag i o 'z g a rish la r, pul o'tkazilishi, m ol jo'natilganligi haqida axborot hujjati; hisob-kitob ishlari bajarilgani haqida bir to m o n n in g ikkinchisiga jo 'n a tg a n axboroti. Agent — turli kelishuvlarni tayyorlash, ayrim ishlarni baja- rishda boshqa (yuridik yoki jism oniy) shaxs hisobidan va uning n o m id an faoliyat ko'rsatuvchi shaxs. Savdoda savdo agenti bilan ishlab chiqarish korxonasi, firmasi yoki xususiy shaxs kelishadi va kelishuv asosida ishonch qog'oziga tayanib, faoliyat yuritadi. Akkreditiv — naqd pulsiz hisob-kitob bo'ladigan bank schyo- tining turi; kredit m uassasasidan olish m um kin b o 'lg an , aniq oluvchi ko'rsatilgan q im m atbah о qog'oz. Aksept — tashkilotlar o'rtasidagi naq d pulsiz hisoblashishning b ir shakli; takliflam i qabul qilish, kelgan hujjatlar va m olga pul to'lashga rozilik berish ifodasi. Aksiz — om m aviy iste’molga xos oziq-ovqat m ollari h am da nooziq-ovq at mollariga qo'yiladigan egri soliq. Ushbu soliq davlatga shunday m ahsulot ishlab chiqaruvchi va sotuvchilar to m o n id an to'lanadi ham da narxning oshirilishi bilan aholi gardaniga yuklatiladi. Aksiya — aksiyadorlar jam iyati a ’zosining mablag' qo'shganligi haqida guvohlik beruvchi qim m atbah о qog'oz. Aksiya sotib olgan shaxs aksiyador hisoblanib, m a ’lum huquq va m ajburiyatga ega bo'ladi. Aksiyadorlik jamiyati — korxonaning tashkiliy-h uquqiy shakli b o 'lib , jam iy at ixtiyoridagi m ulki, boyligiga asoslanib, faoliyat yuritadi. A ksiyadorlik jam iy ati sarm oyasi jam iy at a ’zolarining q o 'sh g an pul m ablag'i yoki m oddiy n e ’m atidan tashkil topadi. Aksiyaning nazorat paketi — b iro r shaxsga aksiyadorlar j a m iyati faoliyati ustidan nazorat qilishni ta ’m inlaydigan aksiyalar hissasi. O datda bunday holat aksiyalar m iqdorining yarm idan ko'pi yoki katta qismi b ir qo'lda to'planganda amalga oshadi. Arbitraj — xo'jalik tom onlari o'rtasidagi kelishm ovchiliklarni hal qiluvchi hakam lar sudi. Aylanma fondlar — bu fo n d la r o d a td a ishlab c h iq arish jarayonlarida bir m arta ishlatilib, ularning h ar birida yangilanadi va o 'z qiym atini ishlab chiqarilgan m ahsulotga to'la o'tkazadi. Asosiy fondlar — bu fondlar ishlab chiqarish jarayonida qayta - qayta ishlatiladi. U lar uzoq m u d d a t davom ida foydalanishga m o'ljallangan bo'lib, emirilishi darajasiga qarab, ishlab chiqarilgan mahsulot qiymatiga o'z qiymatini asta-sekinlik bilan o'tkazib boradi. Assortiment — sotish xonasidagi tu rli-tu m a n m o llarn in g to'planishi; b a ’zida bir m olning turlar, navlarining to 'p lam i. Assosiasiya — to 'p la n m a, uyushm a; biro r m aqsadga erishish uchun (xo'jalik, siyosiy, ilmiy, m adaniy yoki boshqa m aqsadlar) birlashish. Assosiasiya yuridik shaxs hisoblanadi. Auditor firmasi — mustaqil tashkilot bo'lib, shartnom a asosida korxonalar yillik buxgalteriya hisobotini tekshiradi va tasdiqlaydi. Tekshiruv davom ida auditor firm asi buxgalteriya hisob-kitobining holati va talabga mos kelishi, moliya-xo'jalik faoliyati masalalarining haqiqiy holatga mos kelishini nazorat qiladi. Auksion — kimoshdi savdosi. Bu alohida xususiyatga ega bo'lgan va alohida joylarda tashkil etiladigan ochiq savdoga asoslangan maxsus bozor. Auksion o'zaro musobaqaga tayangan holda amalga oshadi. Aholining xarid qobiliyati — ah olining bozordagi vujudga kelgan narx asosida m ollar va xizm atni xarid qilish im koniyati. A holining xarid qobiliyati b ozo r sig 'im in i belgilashda etakchi o 'rin egallaydi. Aholining minimal iste’mol byudjeti — har bir oila a ’zosining ish kuchini qayta tiklashi uchun z a m r m ablag' m iqdori. B unda zam r iste’mol mollari, xizmatning m iqdori va sifati e ’tiborga olinadi va oilaning h a r bir a ’zosiga pul birligida hisoblanadi. Baza — asos, tayanch, quyi qism, o m bor va boshqalar. Tijorat ishlarida band bazalar; m ol qabul qiluvchi, qayta ishlovchi, nav- larga, turlarga ajratuvchi va saqlovchi bazalardan iborat b o'ladi. Bank — pul m a b la g 'la rin i m u ja ssa m la sh tira d ig a n , q arz beruvchi, pul, qim m atbaho qog'ozlarning, hisoblarini olib b o - ruvchi muassasa. Bankrot — to'lovga qodir bo ‘lm agan qarzdor. Barter — savdo-soti q faoliyatining bir turi bo'lib, m ahsulot ayriboshlash pul to'Iovisiz sodir b o'lad i. A lm ashuv m ahsulotlar narxi, xalqaro va ichki bozor narxlari, sifati, etkazib berish shartlari hisobga olinib, ular o'rtasidagi nisbat o 'rn atilad i. Bashorat — m a ’lum axborotlar, raqam lar, hisoblar, sharoitga tayanib bashorat qilish (prognoz). Bijuteriya — zargarlik m ollari savdosi. Biija — qim m atb ah о qog'ozlar, valyuta, tovar, ish kuchi va xom ashyo sotiladigan va xarid qilinadigan muassasa. Boj to ‘lovi — ch eg a rad a n c h iq a y o tg a n yoki k elayotgan m ollarga qo'yilishi m um kin bo'lgan to'lov. U ning m iqdori davlat siyosatiga bog'liq. Boj m iqdori maxsus boj tariflarida ifodalanadi. Bozor segmenti — bozorning m a ’lum qism ini tashkil etadi va bozordagi iste’m ol m aqsadi b ir b o 'lg an xarido rlarn in g x atti- harakatini tavsiflaydi. X aridorning daro m ad i, tu ra rjo y i, oilaviy, milliy urf-od atlari, jin si, yoshi va boshqa xususiyatlariga qarab b o zo r segm entlashtiriladi. Bozor sig‘imi — m a ’lum bozorda m a ’lum m ud datd a to'lovga qodir mol taklifi va chak an a narx darajasi hisobga olingan holda sotilishi m um kin bo'lgan mol m iqdori. B ozor sig'im ini aniqlashda biror tovaiga m o'ljallangan aholining xarid q u w ati, korxonalarning aynan shu molni sotib olish ehtiyoji hisobga olinadi. Banklarning umumiy kapitali — banklarning o 'z faoliyatlarini (bank op eratsiy alarin i) am alga oshirish u c h u n m o 'ljallan g an moliyaviy resurslari bo 'lib, u banklar to m o n id an turli m an b alar orqali jalb etilgan pul kapitalidan iborat. B anklarning um um iy kapitali xususiy kapital bilan b ir qatorda u n d a n bir nech a barobar ko 'p ro q bo'lgan jalb etilgan kapitalni ham o 'z ichiga oladi. Banklarning nizom jam g‘armalari — b an k larn in g doim iy tasarrufida b o 'lgan m oddiy va pul m ablag'lari yig'indisi bo'lib, ularning m iqdori banklar tashkil topgan ch o g 'd a nizom da q a t’iy belgilab qo'yiladi. Bank kapitalining etarlilik darajasi — bu ja m i kapitalning riskka tortilgan aktivlarga nisbati bo'lib, u xalqaro Bazel kelishuviga k o 'ra kam ida 8% ni tashkil etishi kerak. |