Z. Ə. Cavadova



Yüklə 0,94 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə1/37
tarix15.03.2018
ölçüsü0,94 Mb.
#31514
  1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   37


 

Z. Ə. CAVADOVA 



 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

ŞİMAL-QƏRBİ AZƏRBAYCAN 

(tarixi-demoqrafik araşdırma) 

 

 



 

 

 



 

Tədqiqat M. Ə. Rəsulzadə adına 

 

Bakı Dövlət Universitetinin 



 

Dünya Azərbaycanlıları (tarixi demoqrafiya) 

 

Elmi-tədqiqat lobaratoriyasında yerinə yetirilmişdir 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



Bakı - 1999 

 

 




 

Naşiri, elmi redaktoru və ön sözün müəllifi əməkdar 



 

elm xadimi, tarix elmləri doktoru, professor 



 

YAQUB MAHMUDLU 

 

 



Kitab M. Ə. Rəsulzadə adına 

Bakı Dövlət Universitetinin Tarix fakültəsi 

Elmi Şurasının qərarı ilə çap olunur 

 

Z. Ə. Cavadova:  



Şimal-Qərbi Azərbaycan (tarixi-demoqrafik tədqiqat) 

 

 



 

 

 



 

 

Kitabda  Şimal-Qərbi  Azərbaycan  tarixinin  indiyədək  oxuculara  məlum 



olmayan  maraqlı  səhifələrindən  söhbət  açılır,  Şəki  xanlığı,  İlisu  sultanlığı,  Car-

Balakən  camaatlarının  tarixinə  dair  yeni  faktlar  gətirilir.  Əsərdə  XIX  yüzilliyin 

əvvəlində  çarizmin  Şimal-Qərbi  Azərbaycanda  yeritdiyi  qanlı  müstəmləkəçilik 

siyasətinin mahiyyəti açıqlanır, bu barədə oxuculara yeni və maraqlı faktlar təqdim 

olunur. 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

© ―Altay‖ nəşriyyatı, Bakı,  1999 



  

 



 

ŞİMAL-QƏRBİ AZƏRBAYCAN: YURDUN TARİX XƏZİNƏSİ 



 

ÖN SÖZ 

 

Ata  yurdumuz  Azərbaycanın  indiyədək  layiqincə  öyrənilməyərək  qalan  bir 

guşəsi  var.  Coğrafiya  dərsliklərində  "Şimal-Qərbi  Azərbaycan"  adlandırılır  bu 

diyar!  Yurdun  tarix  xəzinəsindir  Şimal-Qərbi  Azərbaycan!  Həm  də  zaman-zaman 

qarı  düşmənlərin  qarət  etdikləri,  yağıların  indi  də  göz  dikdikləri  və  öz  bəd 

niyyətlərini  içimizdəki  dönüklərin  əli  ilə  əlaltdan  xısın-xısın  həyata  keçirdikləri 

xəzinə!!!  Minillər  boyunca  doğma  tariximizin  neçə-neçə  nadir  incilərinin 

toplandığı  və  qorunub  saxlandığı  bu  nadir  xəzinə  hələ  də  Vətən  qeyrətli 

tədqiqatçıların yolunu intizarla gözləməkdədir!... 

Vətən  torpaqları  sərhədlərdən  başlanır.  El-obamıza,  Ata  yurduna  təcavüz 

edən, yurd yerlərimizi əlimizdən qoparıb almağa çalışan yağılara qarşı nər igidlərin 

qeyrət  davası,  namus  qovqası  da  məhz  sərhədlərdən  başlanır.  Bu  baxımdan  ulu 

tariximiz  boyunca  Azərbaycanımıza  xaricdən  aramsız  olaraq  vurulan  ən  ağır 

zərbələri  öz  üzərinə  götürən,  müqəddəs  Vətən  torpağının  bir  qarışını  belə  əldən 

verməmək  üçün  özündən  qat-qat  güclü  düşmənlərlə  döşləşən,  qanlı  qırqınlar, 

sitəmlər  görən,  ata-babalarımızın  uyuduğu  müqəddəs  qəbristanları  qoruya-qoruya 

Vətən  tarixini neçə-neçə şəhid qəbristanları ilə daha da  şərəfləndirən  Şimal-Qərbi 

Azərbaycan  ellərinin  tarix  araşdırıcılarını  (bəlkə  də  ilk  növbədə  də  bu  sətirlərin 

müəllifini!) qınamağa doğrudan - doğruya haqları vardır. 

Haqları  vardır  ona  görə  ki,  uludan  ulu  tarixə  malik  olan  əkinçilik  və 

sənətkarlıq mədəniyyətimizin ən qədim izləri ilə nə qədər də zəngindir Yurdun bu 

guşəsi! Qanıx çayı boyunca qərbə doğru uzanıb gedən əski yaşayış yerlərinin, ucu-

bucağı  görünməyən  məhsuldar  düzlərin,  iskit-türk  kurqanlarının,  kimmerlərlə, 

iskitlərlə,  saklarla,  hunlarla,  xəzərlərlə,  oğuzlarla,  qıpçaqlarla  bağlı  neçə-neçə 

abidənin ünvanıdır bu yerlər! 

Qədim  iskitlərin  yadigarı,  neçə-neçə  qoşmalarımızın,  bayatılarımızın  əzəl 

mübtədası olan Şəki də burdadır, saklardan qalma dünya gözəli Zaqatala da! Dədə 

Qorqud boylarının cərəyan etdiyi Oğuz qəhrəmanlarının ―qara donlu kafirlər‖ə qan 

uddurduğu  yerlərdir  bu  yerlər!  Daş  Oğuz  (Daşüz)  da  burdadır,  Qıpçaq  da  burda! 

Qüdrətli  Oğuz  sərkərdəsi  Beləkanın  uyuduğu  Balakən  də  burdadır,  adını  bu 

yerlərin dağa-dərələrinə, yaşayış yerlərinə, Qanıx çayına yadigar buraxaraq Cənubi 

Qafqazda  və  Anadoluda  özündən  sonra  neçə-neçə  ―Köynük‖  kəndi  yadigar 

qoymuş Köynük tayfasının qədim nəsilləri də burda! 

Bu gün Dədə Qorqud qəhrəmanlarının dilindən qopan şirin oğuz türkcəsini 

kim  öz  qulaqları  ilə  eşitmək  istəyirsə,  Şimal-Qərbi  Azərbaycana  gəlsin,  Şəkinin, 

qədim Taraqayın (Qaxın) dağ kəndlərinə  - Baş Köynüyə, İlisuya,  Sarıbaşa  getsin, 

Zaqatalanın, Balakənin  ―muğal‖ kəndlərinə baş vursun, Oğuz, Qəbələ camaatı ilə 



 

görüşsün! Bu yerlərin istiqanlı camaatının minillərlə qoruyub saxladığı qədim türk 



məişəti ilə canlı təmasa girsin! 

Şimal-Qərbi Azərbaycanın tarixi həm də yurdumuzun ən qədim dövlətçilik 

tarixidir.  Bu  gün  Qafqaz  Albaniyasının  tarixi  məhz  Şimal-Qərbi  Azərbaycanda 

yaşayır.  O  dövrlərdən  qalma  saysız  hesabsız  qədim  alban  abidələri  yaşadır  bu 

tarixi! Albaniya tarixinin canlı yadigarları olan qədim alban etnosları, o cümlədən 

ingiloylar, udilər və bir çoxlarının gündəlik həyatında - məişətində, mərasimlərində 

yaşayır bu tarix! Bütün bunlar real tarixi keçmiş olmaqla yanaşı, həm də bu günkü 

gerçəklikdir,  inkarolunmaz  həqiqətdir!  Başqa  sözlə,  Qafqaz  Albaniyasının  həm 

siyasi  ağırlıq  mərkəzi  (paytaxt  Qəbələ  də  daxil  olmaqla),  həm  də  qaynar  mədəni 

mühiti idi Şimal-Qərbi Azərbaycan! Elə buna görə də tarixin ən qədim çağlarından 

başlayaraq həmişə Yurdun, Azərbaycan dövlətçiliyinin keşiyində durub bu yerlər! 

Qanlı  fırtınalara,  qasırğalara  sinə  gərib,  lakin  bir  qarış  da  olsun  yağılara  torpaq 

verməyib bu ellərin nər igidləri! Albaniya dövründə Qədim Roma qoşunları ilə də 

qılınc döyüşdürüb, ad çıxarıb, sonralar Bizans imperiyasının irəli buraxıb arxadan 

güc verdiyi qonşu ölkələrin feodal cəlladlarına da öz gücünü göstərib Şimal-Qərbi 

Azərbaycan igidləri! 

Nə etməli?! Oğuz - qıpçaq tarixinin ən qanlı qardaş qırğınlarının baş verdiyi 

acı  tale  qisməti  də  bu  yerlərin  payına  düşüb.  ―Qara  donlu  kafirlər‖in  min  bir 

hiyləsinə  uyaraq,  eyni  kökdən  törəyən  -  Oğuzun  belindən  gələn  oğuz  və  qıpçaq 

türklərinin bir-birinin üzərinə yeridiyi, qardaş qanı axıtdığı yerlərdir bu yerlər! Bir 

sözlə, Dədə Qorqud boylarının Vətənidir bu yerlər! Bütün bununlarla yanaşı, həm 

açı təəssüflər, həm də nə yazıqlar ki, ―Vətən!‖ bağırtısından qulaq tutulan yalançı 

―vətənpərvərlərin‖  (əslində  isə  böyük  hərflərlə  NADANLARIN!)  "etniklərin 

yaşadığı yerlər" kimi tanıdıqları, buna görə də gözdən uzaq, könüldən iraq düşmüş 

yerlərdir bu yerlər! 

Tarix haqqı tapdalamaz! Naqqı tək-tək dönüklər tapdalamağa çalışar. Lakin 

zaman  keçər,  tarix  yenə  hər  şeyi  öz  yerinə  qoyar!  Öyrən  tariximizi,  əziz  oxucu, 

saxtakarların  qələm  tapdağına  çevrilməmiş  doğma  tariximizi,  əsl  tariximizi!  O 

cümlədən də Şimal-Qərbi Azərbaycanın gerçək tarixini! 

Yurdun  hər  guşəsi  bir  tarix  xəzinəsidir!  Şimal-Qərbi  Azərbaycan  da  bir 

guşə,  bir  xəzinədir!  Öyrən,  Albaniya  dövründən  sonra,  orta  əsrlərdə  paytaxt 

Qəbələdən  uzaqlaşdıqca  Azərbaycan  hökmdarlarının  siyasət  dünyasından  da 

uzaqlaşan,  nəhayət  Vətənin  ucqar  bir  guşəsinə  çevrilən  Şəkinin  -  Şimal-Qərbi 

Azərbaycanın  tarixini!  Onda  görərsən  sənin  bu  ellərindəki  soydaşların  nə  qədər 

mürəkkəb  şəraitlərlə,  nə  qədər  çıxılmaz  vəziyyətlərlə  üzləşməli  olmuş,  dara 

düşmüş,  köməksiz  qalmış,  neçə-neçə  Qazan  xanlarımız  Daşüzdə,  Qanlı  Qobuda,  

Qıpçaqda,  Çarda,    Balakəndə  kürək-kürəyə  verib  "qara  donlu  kafirlər"ə  qarşı 

döyüşlərdə  şəhid  düşən  torpağa  qovuşan  oğuz  igidlərinin  dadına  çata  bilməmiş, 

qəbristanlar  dalınca  qəbristanlar  salınmış,  saysız-hesabsız  şəhid  məzarlıqlarına 

çevrilmişdir  Şimal-Qərbi  Azərbaycan!  Tarixin  sərt  sınaqları,  torpağa  bağlılıq,  elə 




Yüklə 0,94 Mb.

Dostları ilə paylaş:
  1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   37




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə