Postawy prospo!eczne –
pomaganie
dr Dariusz Rosi!ski
Geneza zachowania prospo!ecznego
!
zachowania prospo!eczne " ka#de dzia$anie ukierunkowane na
niesienie korzy%ci innej osobie
!
SOCJOBIOLOGIA: instynkty i geny " zjawiska spo$eczne t$umaczone z
zastosowaniem praw teorii ewolucji& Wilson i Dawkins
dob'r krewniaczy
Entuzja%ci socjobiologii wskazuj( na norm" wzajemno#ci jako
inn( przyczyn) zachowa! prospo$ecznych wyja%niaj(c(* dlaczego
pomoc jest udzielana tak#e ludziom* z kt'rymi nie $(cz( nas #adne
genetyczne wi)zy +ludzie pomagaj! innym, poniewa" spodziewaj!
si# w przysz$o%ci rewan"u z ich strony!!!,
Wymiana spo!eczna: zyski i koszty zwi"zane z
pomaganiem
!
teoria wymiany spo!ecznej
!
warto#$ nagradzaj%c% zachowa& spo!ecznych mo#na t$umaczy- w
trojaki spos'b:
1.
norm! wzajemno"ci
2.
#agodzi dyskomfort
3.
pozwala jednostce zdoby$ uznanie i gratyfikacje przy
stosunkowo niskich kosztach
Wymiana spo!eczna: zyski i koszty
zwi"zane z pomaganiem
teoria wymiany spo$ecznej podwa#a rozumienie zachowania
prospo$ecznego jako wyrazu altruizmu* czyli d!"enia do
zapewnienia pomy%lno%ci drugiej osobie z pomini#ciem
w$asnego interesu +tak rozumiany altruizm nie istnieje!,&
Czy prawdziwy altruizm, wywo!any wy!%cznie ch"ci%
pomocy drugiemu cz!owiekowi, to tylko mit?
Empatia i altruizm: pomoc
bezinteresowna
Daniel Batson " hipoteza empatii-altruizmu
gdy nie odczuwasz empatii* wtedy g$'wn( rol) zaczynaj(
odgrywa- prawa wymiany spo$ecznej!
Indywidualne przes!anki zachowa# prospo!ecznych, dlaczego
niektórzy ludzie bardziej ni$ inni s" sk!onni do pomocy?
r'#nice indywidualne: osobowo#$ altruistyczna " zachowanie
prospo$eczne pojawia si) we wczesnym okresie rozwoju +zgubny
wp!yw nagród " podobny do efektu nadmiernego uzasadnienia*
przywi(zywanie zbyt du#ej wagi do nagradzania ludzi za
prezentowane zachowania powoduje* #e uzyskuj( oni przekonanie* i#
czyni( oni tak a nie inaczej* aby uzyska- jak(% rekompensat)*
redukuje to wewn)trzne d(#enie do dalszego przejawiania
nagradzanego zachowania,
Indywidualne przes!anki zachowa# prospo!ecznych, dlaczego
niektórzy ludzie bardziej ni$ inni s" sk!onni do pomocy?
aby zrozumie- ludzkie post)powanie* musimy uwzgl)dni- presj"
sytuacyjn%* kt'rej ludzie podlegaj(* wtedy mo#emy przewidywa-*
na ile w okre%lonych sytuacjach b)d( sk$onni zachowywa- si)
altruistycznie
najbardziej u#yteczna przy przewidywaniu* czy jednostka zachowa
si) altruistycznie* jest g$)boka znajomo%- jej osobowo#ci i
okoliczno#ci* w kt'rych si) znajduje
p!e$ a zachowania prospo!eczne – m)#czy.ni pomagaj( w spos'b
spektakularny i bohaterski* kobiety bardziej w sytuacjach
wymagaj(cych d$ugotrwa$ej troski* pomocy i opieki
Wp!yw samopoczucia na udzielanie pomocy: czujesz si%
dobrze, czynisz dobrze
!
Co takiego wi%'e si" z dobrym nastrojem, 'e pod jego wp!ywem
ludzie staja si" bardziej altruistyczni?
1.
dobre samopoczucie sprawia* #e zaczynamy dostrzega- radosne
strony #ycia* wykazujemy tendencje do dostrzegania pozytywnych
cech innych os'b i interpretowania wszelkich w(tpliwo%ci na ich
korzy%-*
2.
przed$u#amy trwanie tego mi$ego stanu ducha*
3.
po%wi)camy wi)cej uwagi swojej osobie i w konsekwencji bardziej
d(#ymy do* by zachowywa- si) zgodnie z uznawanymi warto%ciami
i idea$ami* skoro wi)kszo%- z nas ceni altruizm* to w chwili dobrego
nastroju u%wiadamiamy sobie znaczenie tej warto%ci w swoim #yciu
i stajemy si) bardziej gotowi do jej realizacji
Redukcja negatywnego stanu emocjonalnego
czujesz si) .le czynisz dobrze " poczucie winy +dobre uczynki
rekompensuj( z$e uczynki,* udzielenie pomocy mo#e by- sposobem
na poradzenie sobie z tym nieprzyjemnym stanem&
Cialdini "
hipoteza redukcji negatywnego stanu emocjonalnego
" przyk$ad zastosowania teorii wymiany spo$ecznej do wyja%nienia
mechanizmu zachowa! prospo$ecznych " ludzie pomagaj%c
komu#, pragn% pomóc samym sobie – pozby$ si" w!asnego
smutku i przygn"bienia!!!
Redukcja negatywnego stanu emocjonalnego
J e # l i p r a w d z i w a j e s t h i p o t e z a n e g a t y w n e g o s t a n u
emocjonalnego, to cz!owiek znajduj%cy si" w z!ym nastroju i
widz%cy zarazem inny sposób przezwyci"'ania go, nie powinien
okazywa$ wi"kszych ch"ci do udzielania pomocy innym
osobom!!! (badania Cialdiniego i wspó!p.)&
S$abo%- hipotezy redukcji negatywnego stanu emocjonalnego to
branie pod uwag) jedynie natychmiastowych zysk'w z pomagania:
/pomog) ci tylko wtedy* gdy od razu co% z tego b)d) mia$0& Zdarza
si) jednak* #e ludzie przywi(zuj( wi)ksz( wag) do odroczonych
nagr'd ni# do natychmiastowych graty1kacji +Salovey i in&* 2332, "
przyk$ad pomocy rodzic'w* udzielanej dzieciom&
Sytuacyjne determinanty prospo!ecznego zachowania: kiedy
ludzie pomagaj"?
hipoteza prze!adowania urbanistycznego (S. Milgram)
efekt widza " im wi)ksza liczba %wiadk'w zdarzenia* tym wi)ksze
prawdopodobie!stwo* #e #aden z nich nie podejmie interwencji&
Darley i Batson " eksperyment " seminarium duchowne
Sytuacyjne determinanty prospo!ecznego zachowania: kiedy
ludzie pomagaj"?
2& ZAUWA%ENIE ZDARZENIA
2.
INTERPRETACJA ZDARZENIA JAKO NAG&EGO
WYPADKU
3.
PRZYJ'CIE ODPOWIEDZIALNO(CI
4.
ZNAJOMO() W&A(CIWEJ FORMY POMOCY
5.
PODJ'CIE DECYZJI O UDZIELENIU POMOCY
