„Zagrożenia współczesnego fundamentalizmu religijnego”



Yüklə 50,6 Kb.
Pdf görüntüsü
tarix29.10.2017
ölçüsü50,6 Kb.
#7392


 

 

 



 

 

 



„Zagrożenia współczesnego 

fundamentalizmu religijnego” 

 

 

 

 

 

 

 

 

Justyna Chodorowska 2b 

Zespół Szkół Elektronicznych 

i Ogólnokształcących 



 

 



 

 



„Fundamentalizm jest takim zaangażowaniem w pewną prawdę,  

które czyni zbędnym pytanie o jakąkolwiek inną prawdę” 

       Ks. T. Węcławski 

 

 



Przystępując do omówienia zagadnień odnoszących się do zagrożeń fundamentalizmu 

religijnego, należy przedstawić definicję tego pojęcia. Fundamentalizm  określić można jako 

stanowcze i bezkompromisowe wyznawanie jakiejś idei, która opiera się na przekonaniu, że 

racje innych osób nie mają prawa istnienia. Fundamentalizm będzie to pewnego rodzaju styl 

myślenia, którego zwolenników cechuje wiara w określone zasady, mające nadrzędny i nie-

kwestionowany autorytet. Fundamentalizm kojarzony jest przede wszystkim z religią, jednak 

charakteryzujący go autorytaryzm występuje także w doktrynach politycznych.

1

 



 

Nieco inaczej zdefiniować należy fundamentalizm religijny. Ten rodzaj fundamentali-

zmu  odnosić  się  będzie do  postaw  i  koncepcji,  a  także  ideologii  ruchów  odnowy  religijnej. 

Przede  wszystkim  polegać  będzie  na  przekonaniu  żarliwych  wyznawców  jakiejś  religii,  że 

wola Boga stanowi nakaz określonych zachowań, obowiązujący wszystkich wyznawców da-

nej religii. Fundamentalizm nie jest jednak ideologią jednolitą. Większość jego form odrzuca 

fundamentalizm liberalny. Religijna odmiana fundamentalizmu nie musi uderzać w porządek 

polityczny  oraz społeczny  w państwie. Jako przykład można podać tu  amerykańskich Ami-

szów.  Postrzegając  zepsucie  sfery  publicznej  w  kraju,  tworzą  na  jej  marginesie  enklawy, 

w których jako wspólnota osób wierzących budują prawidłowe według nich relacje, opierają-

ce się na boskich nakazach.

2

 



 

Samo  słowo  fundamentalizm  kojarzone  jest  przede  wszystkim  z  kulturą  i  językiem 

arabskim. Nie mniej jednak pojęcie to jest stosunkowo nowe i pierwotnie nie można było go 

odnaleźć w tej kulturze. Zaczerpnięte zostało ono z języków europejskich, obecnie występuje 

prawie we wszystkich językach. Przykładowo w języku francuskim fundamentalizm określa-

ny jest za pomocą dwóch pojęć: integryzm – oznacza odrzucenie wszelkich innowacji, które 

                                                           

1

 B. Kobzarska-Bar, Fundamentalizm religijny muzułmańskich organizacji terrorystycznych a stan zagrożenia w 



Europie, Rocznik Bezpieczeństwa Międzynarodowego 2014, vol. 8, nr 1, s. 167. 

2

 Ibidem, s. 167-168. 




 

pojawiły  się  w  islamie,  oraz  islamizm  –  to  proces  dążenia  do  rozwiązywania  problemów 



w społeczeństwie za pomocą religii.

3

 



Warto w tym miejscu przytoczyć  również wyjaśnienie omawianego zjawiska, przed-

stawione w Nowej Encyklopedii Powszechnej PWN. Zgodnie z tą definicją, „fundamentalizm 



to ogólna nazwa ruchów religijnych uznających nadrzędną wartość ruchów religijnych i nie-

chęć do wszelkich zmian odczuwanych jako naruszenie tożsamości wyznaniowej, nastawiony 

negatywnie do tendencji modernistycznych; w islamie XX w. określa się tradycjonalizm mu-

zułmański, który przeciwstawia się tendencjom reformatorskim w islamie; głównym dążeniem 

muzułmańskich ruchów fundamentalistycznych jest oparcie państwa na prawie islamu”.

4

 



 

Jak zostało już wspomniane, w dzisiejszych czasach pojęcie fundamentalizmu religij-

nego  odnosi  się  przede  wszystkim  do  religii  islamu.  Występuje  również  na  gruncie  innych 

religii, jednak właśnie w odniesieniu do państw muzułmańskich możemy mówić o skrajnym 

fundamentalizmie religijnym, który stanowić może zagrożenie dla bezpieczeństwa we współ-

czesnym  świecie.  Wskazać  można  na  kilka  cech,  którymi  charakteryzuje  się  muzułmański 

fundamentalizm religijny: 

–  powrót  do  źródeł  religii  –  należy  odrzucić  wszelkie  reformy  i  powrócić  do  pierwotnego 

kształtu religii; 

– duma z przeszłości i wychwalanie dawnych wartości; 

– upolitycznienie religii (w przypadku islamu to zasadnie jest dość proste, z uwagi na to, że 

islam jest religią zarówno państwa, jak i prawa); 

– nastawienie przeciwko zachodnim cywilizacjom, głównie do Ameryki oraz Izraela.

5

 



 

Okresem intensywnego kształtowania się islamskiego fundamentalizmu był wiek XX. 

Już w latach 20-tych można wskazać na powstanie pierwszych ugrupowań fundamentalnych, 

posiadających charakter partii politycznych, które opierały się na prawie islamu. Arabscy mo-

derniści  wielokrotnie  wzorowali  się  na  kulturze  państw  zachodnich,  a  zachodzące  zmiany 

często wprowadzane były pod naciskiem tych właśnie państw. Ta modernizacja doprowadziła 

do kryzysu kulturowego w społeczeństwach muzułmańskich. Obowiązujące od wieków zasa-

dy zostały zachwiane, podobnie jak muzułmańskie obyczaje czy wzory zachowań. Muzułma-

                                                           

3

 J. Danecki, Podstawowe informacje o islamie, t. II, Warszawa 1997, s. 126. 



4

 J. Kaczmarek, Problemy współczesnego świata. Terroryzm i konflikty zbrojne a fundamentalizm islamski, 

Wrocław 1999,  s. 64. 

5

 E. Wnuk-Lisowska, Fundamentalizm i dżihadGroźna twarz islamu [w:] Religie a wojna i terroryzm, J. Drabi-



na (red.), Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego, Studia Religiologica, z. 36, Kraków 2003, s. 115-116. 


 

nie zostali zmuszeni do życia pomiędzy moralnością tradycyjną oraz nowoczesną. Uznano, że 



odwieczna kultura islamu została zlekceważona i odrzucona.

6

 



 

Wraz z następującymi zmianami w dziedzinie ekonomii i w społeczeństwie, wzrastała 

wśród  wyznawców  islamu  pewność  siebie  i  przekonanie  o  wyższości  własnej  kultury.  Pań-

stwa  muzułmańskie  zaczęły  sprzeciwiać  się  gospodarczej  i  politycznej  ekspansji  Zachodu. 

Z czasem celem islamistów stała się chęć przywrócenia jedności świata muzułmańskiego, aby 

w  końcu  zbudować  globalne  „Państwo  Boga”.  Doszło  wówczas  do  połączenia  się  dwóch 

istotnych  elementów,  jakimi  są  religia  oraz  fundamentalizm  (będący  ideologią  polityczną). 

Podstawowym  jego  celem  jest  odrzucenie  wszelkich  zjawisk,  które  pojawiły  się  w  wierze, 

a nie funkcjonowały w niej pierwotnie. Islam, który powróci do czystego kształtu jest według 

fundamentalistów doskonały.

7

 

 



Fundamentalizm religijny w najsilniejszy sposób zaznacza się w państwach Bliskiego 

Wschodu  i  Afryki  Północnej.  Stanowi  naturalną  reakcję  społeczeństwa  na  wcześniejsze  na-

rzucanie  im  wzorców  chrześcijańskich  przez  Zachód  a  tym  samym  uciskania  kultury  rdzen-

nej.  Przejawem  buntu  jest  możliwość  ukierunkowania  gniewu,  który  wynika  z  ciężkich  wa-

runków życia oraz braku perspektyw dla młodych. Poczucie poniżenia oraz frustracji często 

pcha młodych ludzi do radykalnego islamu, dzięki któremu chcą wyjść ze społecznego mar-

ginesu. Fundamentalizm daje im przede wszystkim oparcie we wspólnocie religijnej, wskazu-

je także źródła zagrożenia dla religii.

8

 

 



Głównym  celem  fundamentalistów  jest  ustanowienie  „władzy  Boga”,  chcą  oni  zbu-

dować światowe państwo muzułmańskie, w którym jedynym obowiązującym prawem będzie 

muzułmańskie prawo religijne. Są oni  przekonani,  że ich religia jest uniwersalna i  powinna 

być wyznawana przez wszystkich ludzi na świecie. Ich zdaniem, obejmuje ona nie tylko życie 

społeczne, ale także stosunki międzynarodowe. Swój bunt fundamentaliści kierują przeciwko 

własnemu państwu, ale także i przeciwko globalnemu porządkowi. Mobilizują ludzi do buntu 

przeciwko zachodnim zasadom, prawom człowieka oraz demokracji. Dokonują rozróżnienia 

na wierzących, czyli ich samych, oraz niewierzących, których traktują jako wrogów.

9

 

 



Zjawisko  upolitycznienia  islamu  prowadzi  do  różnego  rodzaju  zagrożeń,  m.in.  do 

wojny  cywilizacji  zachodniej  i  islamskiej,  wojny  o  charakterze  światopoglądowym.  Należy 

jednak podkreślić, że fundamentalizm nie stanowi jedynie konfliktu pomiędzy religiami. Sta-

nowi również spór między różnymi koncepcjami państwa oraz ładu społecznego. Cywilizacja 

                                                           

6

 D. Duda, Terroryzm islamski, Wrocław 2003, s. 73-74.



 

7

 G. Sznajder, Terroryzm i fundamentalizm islamski. Piętno współczesnego świata?, s. 9-10. 



8

 B. Kobzarska-Bar, op. cit., s. 172. 

9

 G. Sznajder, op. cit., s. 9-10. 




 

zachodnia  podczas  różnych  etapów  rozwoju  nauczyła  się,  jak  odróżniać  politykę  od  religii. 



W cywilizacji muzułmańskiej nadal nie funkcjonuje takie rozróżnienie. Ruchy fundamentali-

styczne,  które  działają  w  islamskim  świecie,  za  swój  nadrzędny  obowiązek  religijny  uznają 

konfrontację wartości  zachodnich i  muzułmańskich.  Islamiści  uważają, że obowiązkiem do-

brego muzułmanina jest walka dla zwycięstwa Allaha, nieważne jakimi metodami. Ich głów-

ny cel to zaprowadzenie na świcie islamskiego porządku.

10

 



 

Islamski  fundamentalizm  religijny  utożsamiany  jest  również  z  międzynarodowym 

terroryzmem. Samo pojęcie terroryzmu jest niezwykle trudne do zdefiniowania, szacuje się, 

że  można  w  literaturze  przedmiotu  znaleźć  nawet  200  definicji  tego  pojęcia.  Ogólnie  rzecz 

biorąc,  terroryzm  charakteryzować  się  będzie  użyciem  siły,  przemocą,  strachem,  groźbami 

oraz  wymuszeniami  uległości.  Jedną  z  cech  współczesnego  terroryzmu  jest  właśnie  funda-

mentalizm religijny, który utożsamiany jest przede wszystkim z terroryzmem islamskim. Re-

ligijne motywacje nie pozostawiają miejsca na wątpliwości co do słuszności sprawy, nabiera 

ona charakteru świętego, wręcz prawdy objawionej. Konsekwencja takiego działania jest pro-

sta: wszelkie formy i metody walk stają się usprawiedliwione świętością sprawy. Współcześni 

terroryści nie stawiają przed sobą już tylko celów politycznych. Dążą przede wszystkim  do 

zburzenia istniejącego porządku świata i stworzenia globalnej wspólnoty wiernych.

11

 

 



Warto  w  tym  miejscu  podkreślić,  że  świadomość  wyznawców  islamu  kształtowana 

jest  nie  tylko  poprzez  nurt  radykalnego  fundamentalizmu.  Zarówno  radykalizm,  jak  i  terro-

ryzm muzułmański nie stanowią głównej i dominującej doktryny religijnej islamu. W Koranie 

można  znaleźć  wiele  odniesień  do  współżycia  pokojowego,  np.  „O  wy,  którzy  wierzycie! 



Chodźcie w pokoju wszyscy” (Koran, sura II, 208). Znaleźć można również zakaz wojny ofen-

sywnej: „Zwalczajcie na drodze Boga tych, którzy Was zwalczają, lecz nie bądźcie najeźdź-



cami. Zaprawdę Bóg  nie miłuje najeźdźców” (Koran, sura II, 190-191). 

 

Podsumowując  należy  zauważyć,  że  radykalne  ideologie  stanowić  mogą  groźbę  dla 



ładu społecznego we współczesnym świecie. Naprawdę groźne stają się te ideologie, których 

wyznawcy uciekają się do użycia przemocy. Jako czynniki sprzyjające radykalizacji procesu 

islamizacji  wskazać  można  kryzys  tożsamości  muzułmańskiej,  poczucie  nierównego  trakto-

wania i dyskryminacji, postrzeganie przez wyznawców islamu postępowania krajów zachod-

                                                           

10

 E. Wnuk-Lisowska, op. cit., s. 111-115. 



11

 G. Sznajder, op. cit., s. 5. 




 

nich (w tym europejskich) jako anty muzułmańskiego. Przykładem takie postępowania może 



być interwencja państw zachodnich w Iraku czy Afganistanie.

12

 



Wśród  najbardziej  aktualnych  wydarzeń  związanych  z  obecnością  fundamentalizmu 

religijnego we współczesnym świecie wskazać można atak na redakcję francuskiego tygodni-

ka Charlie Hebdo, który miał miejsce 7 stycznia 2015 r. Śmierć poniosło wówczas 12 osób, 

a zamachowcami byli wyznawcy radyklanego islamu. Powodem ataku były publikacje w tym 

satyrycznym  piśmie,  przedstawiające  m.in.  karykatury  Mahometa.  Z  całą  pewnością  jest  to 

przejaw tego, że nie można czuć się bezpiecznie w czasach, kiedy fundamentalizm religijny 

przybiera  coraz  bardziej  ekstremalne  postaci.  Należy  również  podkreślić,  że  coraz  częściej 

dochodzi do konfliktów pomiędzy państwami cywilizacji zachodniej a światem islamu. Nie-

jednokrotnie  kwestie  związane  z  religią  stawały  się  przyczyną  konfliktów  o  charakterze 

zbrojnym.  Myślę,  że  biorąc  pod  uwagę  aktualną  sytuację  na  świecie,  do  walk  na  takim  tle 

dochodzić  może  coraz  częściej.  Na  zakończenie  powyższych  rozważań  warto  przytoczyć 

myśl  francuskiego  publicysty  Joan  Francois  Revel’a  „Fundamentalizm  jest  najniebezpiecz-



niejszym  wyzwaniem  dla  zachodniej  demokracji  od  czasu  upadku  światowego  komunizmu”. 

Współczesny  cywilizowany  świat  powinien  zadać  sobie  pytanie,  co  zrobić,  aby  uchronić 

przez atakami i  upadkiem zachodnie wartości,  sposób życia i  postępowania w czasach,  gdy 

świat stoi przez realnym zagrożeniem unicestwienia. 

 

 

                                                           



12

 M. Adamczuk, Rodzimy terroryzm jako zjawisko zagrażające bezpieczeństwu w Europie, Bezpieczeństwo 

narodowe, nr I-2011 (17), s. 69 i nast.

 



 

Wykaz literatury 

1.

 

Adamczuk M., Rodzimy terroryzm jako zjawisko zagrażające bezpieczeństwu w Europie



Bezpieczeństwo narodowe, nr I-2011 (17). 

2.

 



Danecki J., Podstawowe informacje o islamie, t. II, Warszawa 1997. 

3.

 



Duda D., Terroryzm islamski, Wrocław 2003. 

4.

 



Kaczmarek  J., Problemy współczesnego świata. Terroryzm i konflikty zbrojne a fundamen-

talizm islamski, Wrocław 1999. 

5.

 



Kobzarska-Bar B., Fundamentalizm religijny muzułmańskich organizacji terrorystycznych a 

stan zagrożenia w Europie, Rocznik Bezpieczeństwa Międzynarodowego 2014, vol. 8, nr 1. 

6.

 



Sznajder G., Terroryzm i fundamentalizm islamski. Piętno współczesnego świata? 

7.

 



Wnuk-Lisowska  E., Fundamentalizm i dżihad. Groźna twarz islamu [w:] Religie a wojna i 

terroryzm, Drabina J. (red.), Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego, Studia Reli-

giologica, z. 36, Kraków 2003. 

Yüklə 50,6 Kb.

Dostları ilə paylaş:




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə