Zaman sosyolojiSİ
Yüklə 474,71 Kb. Pdf görüntüsü
|
EJDER OKUMUŞ
DİNBİLİMLERİ AKADEMİK ARAŞTIRMA DERGİSİ CİLT 10 SAYI 2 124
| db sal bir düzen olmaksızın toplumda düzen olması düşünülemez. 6
aynı zamanda düzen bakımından da önemlidir; sadece değişim açısından değil, aynı zamanda rutinizasyon açısından da gereklidir. Şu halde zaman, toplumlar ve toplumsal hayat için bir ihtiyaç ve zorunluluk olarak karşımıza çıkmaktadır. Esasen zaman, toplumun, toplumsal hayatın kaderidir. Toplum, zaman içinde, dünya zamanı içinde var olur, varlığını sürdürür. Bu bağlamda toplumların, medeniyetlerin ve kültürlerin bir zamansal kapasitelerinden veya alanlarından söz edilebilir. Toplumlar, me- deniyetler, kültürler, toplumsal varlıklar, örneğin aileler, dinî grup ve cemaatler, siyasal gruplar, ekonomik organizasyonlar, uluslar, meslek grupları vs., hayatlarını, sosyal zaman veya sosyo-zamansal düzen içinde düzenlerler. Görüldüğü gibi zaman toplumun varlığı- nın ve dolayısıyla sosyal hayatın vazgeçilmez bir merkezî boyutunu teşkil etmektedir. O halde zaman konusu, sosyal teori için önemli ve kaçınılmaz bir konudur. Toplumsal hayatın, sosyal ilişkilerin zaman ve mekânla olan ilintileri ve bu çerçevede küreselleşme fenomeninin güçlü/etkili varlığı ile küreselleşme-modernlik ilişkisi, zaman-toplum ilişkisinin boyutları hakkında çalışmalar yapmayı önemli, hatta gerekli kıl- maktadır. Giddens'e göre "toplumbilimcilerin gereğinden fazla gü- ven besledikleri "toplum" düşüncesi (sınırlı bir sistem anlamında), toplumsal yaşamın zaman ve uzam üzerine nasıl düzenlendiğinin incelenmesi -zaman-uzam uzaklaşması sorunsalı- üzerinde yoğunla- şan bir başlangıç noktasıyla değiştirilmelidir. Zaman-uzam uzak- laşmasının kavramsal çerçevesi, dikkatimizi yerel katılımlar (birlik- telik ortamları) ve uzak etkileşim (varlık ve yokluk arası bağlantılar) arasındaki karmaşık ilişkilere yöneltir." 7
Zamanı sosyolojik açıdan incelemeyi önemli kılan bir nokta da, toplumun sosyo-kültürel yapısını tarihsel, antropolojik ve sosyolojik planda zaman boyutu aracılığıyla anlamaktır. Kültürün zamanla sıkı bağlantısı dikkate alındığında, farklı kültür ve toplumları zaman yönünden eş-zamanlı ve art-zamanlı düzlemlerde karşılaştırmak
6 Barbara Adam, Time and Social Theory, Temple University Press, Philadelphia 1990, s.9 7 Anthony Giddens, Modernliğin Sonuçları, Çev. Ersin Kuşdil, Ayrıntı Yay., İstanbul 1994, s. 62
ZAMAN SOSYOLOJİSİ: BİR GİRİŞ DENEMESİ
DİNBİLİMLERİ AKADEMİK ARAŞTIRMA DERGİSİ CİLT 10 SAYI 2 db |
125
suretiyle toplumların kültürel yapısının özellikleri açığa çıkarılabi- lir. 8
Sosyolojik araştırmaların konusu olan olay ve olguların, zaman- mekân içinde var olması, belirli bir toplumsal olgunun (üretim iliş- kileri, devlet, sivil toplum, sosyal sınıflar vb.) belirli bir zamansal ve mekânsal yapılanma etrafında kurulması; toplumsal olguların za- mansal ve mekânsal olarak birbirleriyle irtibatlı olmaları, zaman ve mekân boyunca değişen karşılıklı ilişki ve etkileşim içinde olmaları, 9
lışmalarını yürütmesi, sosyoloğun ve araştırdığı konunun zamanla sınırlı olması ve dolayısıyla sosyoloğun içinde çalışmasını yürüttüğü zamanı tanıması gerektiği gibi hususlar da, zaman üzerine sosyolo- jik analizler yapmanın, sosyal zamanı incelemenin önemini göster- mektedir. Esasen zamanın, insanî olup mekân ve şartlara, yerellik ve kü- reselliklere göre farklı algılanabildiği, içinde olayların geçtiği şey 10
olduğu, olayların, zaman içinde meydana geldiği, sosyal olguların zaman içinde var olduğu, zamanın varlık ve var olma ile sıkı ilişki- sinin bulunduğu, 11 insanların varlıklarının zamansallıkla ilişkili olduğu, 12 zamanın bedenle ilintili olduğu, 13 olayların zamansallığa sahip oldukları, zamanın kamusal geniş boyutlara sahip bulunduğu, sosyal ilişkilerin zaman üzerinden düzenlendiği, toplumsal değişi- min zamandan ayrı düşünülemeyeceği, her kültürün zamanı ve tarihinin olduğu; 14 zamanın sosyal ve kültürel bir gerçeklik olduğu tespit edildiğinde, zamanın sosyal boyutlarını incelemenin önemi kendiliğinden anlaşılmaktadır. Toplumsal hayatın çok önemli bir bölümünü ifade eden günde- lik hayat, zamanın dışında düşünülemez ve zaman konusu hesaba katılmadan incelenemez. Çünkü gündelik hayat, zamanla, zaman
8 Bkz. Stephen Kern, The Culture of Time and Space, 1880-1918, Londra 2003 9 J. Urry, a.g.e., ss. 99-100 10 Heidegger, "Zaman Kavramı", Zaman Kavramı, Çev. Saffet Babür, İmge Yay., Ankara 1996, s. 63 11 Ebu'l-Berekât el-Bağdâdî, Kitâbu'l-Mu'teber fi'l-Hikme, c. 3, Dâiretu'l-Meârifi'l- Osmâniyye, Haydarabad 1357-1358, ss. 36-41 vd.; Heidegger, "a.g.m.", ss. 59-101 12 Stephen Mulhall, Heidegger ve 'Varlık Zamanı', Çev. Kaan Öktem, Sarmal Yay., İstan- bul 1998, s. 226 vd. 13 Bkz. Aldous Huxley, Kalıcı Felsefe, Çev. Latif Boyacı, İnsan Yay., İstanbul 1996, ss. 189-190 14 Oswald Spengler, Batının Çöküşü, Çev. Giovanni Scognamillo-Nuray Sengelli, 2. bs., Dergah Yay., İstanbul 1997, s. 114 Yüklə 474,71 Kb. Dostları ilə paylaş:
|