Zamanla
üz-üz III
müasir musiqi layih si
2013/14-cü il konsert mövsümü
“
Zamanla üz-üzə” layihəsi ilk dəfə 7 il öncə, Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət Nazirliyinin təşkilatçılığı ilə
2007/08-ci ilin konsert mövsümündə keçirilmişdir. O dövrdə bir çox XX əsr klassiklərinin əsərləri məhz bu layıhə
zamanı ifa eidlmişdi. Kifayət qədər uğurlu keçən bu layihə sonra 2010/11-ci il konsert mövsümündə davam etdirildi.
Bu ilin dekabrından başlayaraq il ərzində keçirilməsi nəzərdə tutulan “Zamanla üz-üzə III” müasir musiqi layihəsi
məhz bu ənənələrin davamı kimi nəzərdə tutulmuşdur. Layihənin proqramı artıq düzənlənmiş və bu ilki konsert
mövsümün çərçivəsində diqqətinizə təqdim ediləcəkdir. Bu dəfəki lahiyə Bakı səhnəsində heç bir zaman qoyulmamış
müasir musiqi əsərlərinin səhnələşdirilməsini özündə ehtiva edir. Buraya XX əsr klassikasının inciləri: Erwartung
(A.Schönberg) monodramı və Əsgərin tarixçəsi (İqor Stravinski) əsərləri, həmçinin görkəmli italyan bəstəkarı
Salvatore Sciarrino tərəfindən 1998-ci ildə yazılmış və artıq mübaliğəsiz dünya müasir musiqisinin klassikasına
çevrilmiş, 2 aktdan ibarət Luci mie traditrici (Gözümün xain nuru) operası daxil edilmişdir. Əsərin Bakıda
səhnələşdirilməsi italiyalı rejissor Caterina Panti Liberovici tərəfindən yerinə yetiriləcəkdir. Bunlarla yanaşı rus
bəstəkarlıq məktəbinin ən parlaq nümayəndələrindən olan Vladimir Tarnopolski tərəfindən 2006-cı ildə qələmə
alınmış və elə bu ildə Bonnda səhnəyə qoyulmuş Jenseits der Schatten (Kölgənin o biri üzü) kamera operası isə
alman rejissoru Robert Wechsler tərəfindən səhnələşdiriləcəkdir.
Layihənin bədii rəhbəri Fərəc Qarayev
Layihənin baş dirijoru Rauf Abdullayev
Layihənin direktoru Afət Mikayılov
Orkestrin direktoru Şükür Səmədov
Layihənin koordinatoru, afişa və bukletin tərtibatı Elmir Mirzəyev
J
ourneu to
l
ove /
E
şqə
s
əyahət
Fərəc Qarayevin bu gün diqqətinizə təqdim ediləcək, Journeu to love (Eşqə səyahət), soprano və kamera orkestri
üçün mono-operası “Zamanla üz-üzə III” müasir musiqi layihəsinin ilk
Əsər 1978-ci ildə qələmə
premyerasıdır.
alınmış və 1991-ci ildə Essen şəhərində ilk dəfə səhnələşdirilmişdir.
Rejissor Gela Kandelaki (Gürcüstan)
Dirijor Vladimir Runçak (Ukrayna)
Rəssam Elene Murdjikneli (Gürcüstan)
Solist Fəridə Məmmədova (Azərbaycan)
Soundtrack Vladimir Nikolayev (Rusiya)
Jazz Fonoqram Rövşən Yusifov və Rövşən Məmmədov
Deklamasiya Dr. James R. Hart (ABŞ)
Şeirlərin tərcüməsi Nicat Məmmədov
Azərbaycan Dövlət Filarmoniyasının solistlər ansamblı
Buklet və afişanın tərtibatı zamanı rəssam Valentina Ağababayevanın “Yağış” əsərinin motivlərindən istifadə
edilmişdir. Fonoqramda Emerson, Lace & Palmer (İngiltərə) qrupunun TARKUS kompozisiyasının fraqmentləri və
Raməş Paşayevin (balaban) ifasında Segah muğamından hissələr istifadə edilmişdir.
Ə
2
P
roloq
The prairie tells nothing unless the rain is willing.
It is a woman with thoughts of her own.
Is it a terrible thing to love much?
Carl Sandburg. Two nocturnes. II.
Biri vardı, biri yoxdu, tənha, çox tənha bir adam vardı. Doğrudur, onun haqda demək olmazdı ki, bəxtsizdi,
lakin yalnız bircə dəfə tale həqiqətən onun üzünə gülmüşdü - o bütün həyatı boyunca arzuladığı qadını
tapmış və onunla birgə səadətinə qovuşmuşdu.
Drowsing in me chair of disbelief
I watch the door as if slowly opens ―
A trick of the night wind?
[…]
Your whisper is too soft for credence,
Your tread like blossom drifting from a bough,
Your touch even softer.
[…]
And though a single word scatters all doubts
I quake for wonder at your choice of me:
Why, Why and Why.
Robert Graves. The Visitation.
Lakin bir qədər zaman keçdikdən sonra o anlamağa başladı ki, onun hazırkı həyatı ilğım, elə onun özü
tərəfindən yaradılmış əsatirdir. Daha doğrusu - sadəcə yalandır.
Dans les manèges du mensonge
Le cheval rouge de ton sourire
Tourne
Et je suis là debout planté
Avec le triste fouet de la réalité...
Jacques Prévert. Le cheval rouge.
Sonluq məntiqi idi: hər şey çirkin xəyanətlə bitdi və onlar ayrıldılar.
...L'ignominie avait l'aspect d'un verre d'eau... ...Şərəfsizlik bir bardaq su kimi idi...
René Char. Faction du muet.
...Le soleil en disparaissant avait coupé ton visage.
Ta tête avait roulé dans la fosse du ciel
et je ne croyais plus au lendemain...
René Char. L'inoffensif.
3
İnamsızlığa qapılıb
Açılan qapını izləyirdim –
Bəlkə bu gecə küləyinin zarafatıdır?
[…]
Sözlərin güclə sezilirdi,
Addımların – yarpaq tökümü,
Mənsə hələ də inanmırdım.
[…]
Asandır şübhələri bir kəlməylə yox etmək,
Fəqət mən təəccüb içində titrəyirəm –
Nədən bu xoşbəxtlik düşüb payıma?
Yalanın meydanında
Gülüşünün qırmızı madyanı
Dövrə vurur.
Mən isə tərpənmədən durmuşam qum üstdə,
Kədərli həqiqətin qamçısını sıxaraq əlimdə...
...Günəş bataraq sənin üzünü kəsdi.
Başın göylərin quyusuna dığırlandı,
Və mən sabaha inamımı itirdim.
Çöl səssizdir. O yağış əmr etməyincə
Dinib-danışmır. Bu – fikirlərini gizlədən qadındır.
Kor-koranə sevmək dəhşətlidir. Deyilmi?
İlk öncə ona olmazın dərəcədə çox ağır idi, o daima qəm içində əzab çəkirdi...
Ma le mie urle
feriscono
come fulmini
la campana fioca
del cielo
Sprofondano
impaurite.
Giuseppe Ungaretti. Solitudine.
...lakin tədricən o sakitləşdi. “Mövcud olmayan bir şeyi necə itirmək olar ki?” – deyə özünü inandırdı.
Peacocks walked
under the night trees
in the lost moon
light
when I went out
looking for love
that night
a ring dove coved in a cove
a cloche tolled twice
once for the birth
and once for the death
of love
that night
Lawrence Ferlinghetti. Peacocks.
Bu qadınla onun ünsiyyəti – çünki onu tamam görməyə bilmirdi – nadir və ani görüşlərə təsadüf edirdi,
sanki bir zamanlar yaxın olmuş iki insanın artıq heç bir bağlılığı olmamış kimi.
If you can't eat you got to
smoke and we aint got
nothing to smoke:come on kid
let's go to sleep
if you can't smoke you got to
Sing and we aint got
nothing to sing; come on kid
let's go to sleep
if you can't sing you got to
die and we aint got
Nothing to die,come on kid
let's go to sleep
if you can't die you got to
dream and we aint got
nothing to dream (come on kid
Let's go to sleep)
Edward Cummings
4
Fəqət fəryadlarım
Yaralayır ildırım kimi
Göylərin xırıltılı zəngini
Və uçulur dəhşət içində.
Mən zərif gecədə
eşq axtarışına çıxanda
tovuz quşları sirli ay işığında
ağaclar
altda gəzişirdilər
dam altında göyərçin ahı
iki dəfə təbil çalındı
eşqin doğuluşu
və ölümündən xəbər verərək
zərif gecədə
yemək mümkün deyilsə
siqaret alışdırmağa çalış amma bizdə
tüstülətməyə heç nə qalmayıb; gəl yanıma gözəlim
gəl yataq
tüstülətmək mümkün deyilsə
mahnı oxumağa çalış amma bizdə
oxumağa heç nə qalmayıb; gəl yanıma gözəlim
gəl yataq
oxumaq mümkün deyilsə
ölməyə çalış amma bizdə ölməyə
heç nə qalmayıb; gəl yanıma gözəlim
gəl yataq
ölmək mümkün deyilsə xəyala dalmağa
çalış amma bizdə xəyala dalmaq üçün
heç nə qalmayıb (gəl yanıma gözəlim
Gəl yataq)
Ancaq bəzən onu qüssə basır, sürdüyü hazırkı həyat tərzində nəyinsə qeyri-səmimi olduğunu varlığı ilə
hiss edirdi.
Esta tarde llueve como nunca; y no
tengo ganas de vivir, corazón.
Esta tarde es dulce. Por qué no ha de ser?
Viste gracia y pena; viste de mujer.
[…]
Mis violentas flores negras; y la bárbara
y enorme pedrada; y el trecho glacial.
Y pondrá el silencio de su dignidad
con óleos quemantes el punto final.
Por eso esta tarde, como nunca, voy
con este búho, con este corazón…
Y otras pasan; y viéndome tan triste,
toman un poquito de ti
en la abrupta arruga de mi hondo dolor.
Esta tarde llueve, llueve mucho.¡Y no
tengo ganas de vivir, corazón!
César Vallejo. Heces.
Və bu zaman onu artıq həyatda sevindirə biləcək heç bir şeyin olmadığını anlayır, bu qadının yoxluğu və
onu daima görmək arzusunu özünə etiraf edirdi...
Sensiz Paris gülüm bir havayi fişeği
Bir kuru gürültü kederli bir irmak
Yıktı mahvetti beni
Pariste durup dinlenmeden gülüm seni çağirmak.
Nâzım Hikmet. Sensiz Paris.
e
piloq
The sea speaks a language polite people never repeat.
It is a colossal scavenger slang and has no respect.
Is it a terrible thing to be lonely?
Carl Sandburg. Two nocturnes I.
5
Bu axşam yağış kəsən deyil...
Heç yaşamaq istəmirəm.
Bu axşam zərifdir. Nədən də olmasın?
O kədərli qadın libasına bəzənib.
[…]
Yalançı qara kölgələr, uçqun.
Daşların gurultusu, buz bağlamış səth.
Sükutun əridib buzu
Surğuc kimi möhrünü vurur.
Bax ona görə bu axşam bayquş kimi
Ürəyimi pırpızlayıb oturmuşam...
Yanımdan keçir başqa qadınlar.
Hərəsi bir daş götürür
Dərdimin dağından.
Bu axşam yağış kəsən deyil...
Heç yaşamaq istəmirəm.
Dəniz nəzakətli insanlardan
heç vaxt eşitməyəcəyin dillə danışır.
Bu – heç kəsə hörmət qoymayan gursəsli küçə jarqonudur.
Tənha olmaq dəhşətlidir. Deyilmi?
Fərəc Qаrаyеv
(*1943) Аzərbаycаn Dövlət Kоnsеrvаtоriyаsını
1966-cı ildə prоf. Qаrа Qаrаyеvin sinfi üzrə bitirmiş, həmin
ildən Kоnsеrvаtоriyаdа dərs dеməyə bаşlаmışdır. 1991-ci
ildən fаsilələrlə Bаkı və Mоskvаdа yаşаyır. 1999-cu ildən
Mоskvа Kоnsеrvаtоriyаsının nəzəriyyə kаfеdrаsının
prоfеssоrudur. 2003/05-ci illərdə Qаzаn Kоnsеrvаtоriyаsının
bəstəkаrlıq kаfеdrаsındа prоfеssоr kimi çаlışıb. А.Krupp
incəsənət fоndunun təqаüdçüsü оlmuş, 1991-ci ildə
Almaniyada, Vоlkwаng Hоchschulе Еssеn institutunda
cоmpоsеr-in-rеsidеncе kimi fəаliyyət göstərmişdir.
1994/96-cı illərdə Mоskvаdа Müаsir Musiqi Аssоsiаsiyаsının
(АCM) vitsе-prеzidеnti, 1995-ci ildən Bаkıdа Yеni Musiqi
cəmiyyətinin prеzidеnti, 1980/94-cü illərdə BаKаRа müasir musiqi ansamblının bədii rəhbəri olub.
Musiqisi MDB, Аvrоpа, Cənubi Аmеrikа ölkələri, АBŞ, Yаpоniyаdа kеçirilən müхtəlif fеstivаl və
kоnsеrtlərdə ifа оlunur. Əsərlərinin təfsirçiləri аrаsındа dirijоrlаrdаn G.Rоjdеstvеnski, V.Sinаyski,
А.Lаzаrеv, M.Şоstаkоviç (SSRİ/RF), R.Аbdullаyеv və Е.Bаğırоv (Türkiyə/Аzərbаycаn), I.Mеtzmаchеr
(Аlmаniyа), R. dе Lееuw və Е.Spаnjааrd (Hоllаndiyа), R.Frеisitzеr (Аvstriyа), J.Sаchs (АBŞ), ifаçılıq
kоllеktivlərindən Студия Новой Музыки, Московский ансамбль современной музыки (Rusiyа),
Еnsеmblе Mоdеrn (Аlmаniyа), Niеuw Еnsеmblе və Schönbеrg Еnsеmblе (Hоllаndiyа), Quаtuоr
Dаnеl (Frаnsа), Cоntinuum (АBŞ) və s. qеyd оlunmаlıdır. Əsərləri «Мелодия» (Rusiyа), “Mеgаdisk”
(Bеlçikа) və “Musiquеs suissеs” (İsvеçrə) kimi şirkət və səsyаzmа studiyаlаrındа diskə yаzılır.
Başlıca əsərləri: Orkestr və solo violin üçün Konsert, “Jоurnеy tо lоvе” mоnо-оpеrаsı, “Qоbustаn
kölgələri”, “Kаlеydоskоp” bаlеtləri, “İntizаrdа...” – tеаtr səhnəsində ifа üçün musiqi, piano və kаmеrа
оrkеstri üçün Kоnsеrt, iki оrkеstr üçün Tristеssа II, kаmеrа оrkеstri üçün Tristеssа I (Vidа simfоniyаsı),
simfоnik оrkеstr üçün “1791“, simli kvаrtеt üçün “In mеmоriаm...” süitаsı (А.Bеrg'ə ithаf), müхtəlif
instrumеntаl аnsаmbllаr üçün: “...а crumb оf music fоr gеоrgе crumb”, “Klängе еinеr trаurigеn
nаcht”, “аllа nоstаlgiа” kamera konserti, “Dеr stаnd dеr dingе”, “Ist еst gеnug?..”, Хütbə, muğаm və
surə, “Cаnciоn dе cunа”, Bаbil gülləsi, Pоstludiо I-Х (müхtəlif sоlо аlətlər və instrumеntаl hеyətlər
üçün); “... mеssеur bее linе – еccеntric və yа siz hələ sаğsınız, cənаb nаzir?” (müхtəlif sоlо аlətlər və
instrumеntаl hеyətlər üçün vеrsiyаlаr); iki ifаçı üçün sоnаtа, 6 аlət üçün “Drеi bаgаtеllеn”, sоlо
viоlоnçеl üçün “Tеrminus” və s.
6