Zavər Qafarov, Ataxan Əbilov Beynəlxalq xüsusi hüquq Yenidən işlənmiş ikinci nəşr Bakı ~ Qanun 2007
Yüklə 2,45 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Beynəlxalq Hüquq İnstitutu
| Zavər Qafarov, Ataxan Əbilov Beynəlxalq xüsusi hüquq Yenidən işlənmiş ikinci nəşr Bakı ~ Qanun - 2007 ON SOZ rici nıokaniii no bətlər səviyyəs Azərbaycan Respublİkasmın dövlət müstəqilliyi elan edildiyi an- dan ölkəmiz hüquqi dövlət, azad vətəndaş cəmiyyəti quruculuğu kursu götünniişdür. Belə bir cəmiyyət üçün insanların əsas hüquq və azadlıqlarının təmin edilməsi ilə yanaşı, inkişaf etmiş dünya döv- lətləri ilə geniş şəkildə iqtisadi, mədəni inteqrasiya vacib şərtdir. Azərbaycan uzun müddət totalitar kommunist rejimi şəraitində yaşamışdır. Özünün daha çox qapalılığı ilə xarakterizə olunan, xa- inki geniş iqtisadi inteqrasiyanı, hətta şəxsi münasi- ində belə əlaqələri arzuolunmaz hesab edən sovet rejiminin buxovlan dağıldıqdan sonra Azərbaycanın iqtisadi məka- nı xarici investorlar üçün açıq elan edildi, eyni zamanda, respubli- kamızın hüquqi şəxsləri və vətəndaşları azad surətdə dünyaya çıxış əldə etdilər. Müasir dövrdə hüquqi və fiziki şəxslər səviyyəsində quaılan xa- rici əlaqələrin əsas kütləsi mülki dövriyyə ilə bağlı olur. Bura bey- nəlxalq xarakterli və ya xarici elementi i mülki, əmək, ailə münasi- bətləri daxildir. Məlumdur ki, dövlət daxilində mülki, əmək, ailə münasibətləri müvafiq konkret hüquq sahəsi ilə tənzimlənir. Xarici elementi i analoji münasibətlərin statusu isə beynəlxalq xüsusi hü- quqla nıüoyyən edilir. Azərbaycan Respublikasının ərazisində hər gün saysız-hesabsız bu səpkili münasibətlər baş verir. Eyni zamanda, Azərbaycan Res- publikasının dünyaya inteqrasiyası dərinləşdikcə onların çəkisi və rolu da getdikcə artır. Həmin münasibətlər beynəlxalq xüsusi hü- quq normaları ilə tənzimləndiyindən onlara beynəlxalq xüsusi hü- quq münasibətləri deyilir. Təqdirəlayiq haldır ki, bu gün Azərbay- can Respublikasında beynəlxalq xüsusi hüquqla bağlı bir sıra mə- sələlər qanunvericilik səviyyəsində həll edilmişdir. Azərbaycan Respublikasının hüquq sistemi üçün yeni bir hadisə olan “Beynəl- .talq xüsusi hüquq haqqında” Qanun qəbul edilmiş, iqtisadi On söz sfcHKİa bcynolxalq xarakterli münasibətləri tənzimləmək üçün dünya dövlətləri tərəfindən qəbul olunan, funifikasiya edilmiş maddi hüquq normalarını özündə ehtiva edən bir sıra mühüm beynəlxalq müqavilələr ratifikasiya edilmişdir. Müasir dünyada beynəlxalq xüsusi hüququn öyrənilməsi və tədrisinə xüsusi diqqət yetirilir. Təkcə onu demək kifayətdir ki, nüfüz- lu beynəlxalq təşkilatlardan biri olan Beynəlxalq Hüquq İnstitutu özünün 1997-ci il sessiyasında qəbul etdiyi qətnaməsində beynəlxalq xüsusi hüquqa xüsusi önəm verir; "Beynəlxalq xüsusi hüquq kimi fundamental kursu dinləməyən heç bir tələbə hüquq fakültəsini qurtarmaq haqqında diplom ala bilməz". Beynəlxalq xüstisi hüquq dövlətdaxili hüquq sisteminin tərkib hissəsi olub, onun ayrıca bir sahəsini təşkil edir. Xüsusi hüquq xarakterli. xarici elementli bütün beynəlxalq münasibətlər beynəlxalq xüstisi hüquqla tənzimlənir. .^zərbaycan Respublikasının bugünkü həyatını hu tniinasibotlor- tiən kənar təsəvvür etmək qeyri-mümkündür. Digər tərəfdən insan həyatının bütün sfenilarmın beynolmilolloşməsi. maliyyə, ticarət, istehsalatda qloballaşma beyn.iKalq xüsusi hüquqla bağlı mosəlo- ləri bir daha aktual edir. Belə vəziyyətdə beynəlxalcj xüsusi hüququn öyrənilməsi nəinki hüquqşünas tələbələr, ədliyyə və digər müvatiq dövlət orqanları üçün, həm do xarici elementli mülki dövriyyənin bilavasitə hər bir iştirakçısı üçün əhəmiyyət kəsb edir. Lakin beynəlxalq xüsusi hüququn öyrənilməsi günün tələbləri səviyyəsindən çox geri qalır. Bu sahədə, demək olar ki, heç bir tədris və metodik vəsait yoxdur. Digər tərəfdən, so\ ellər dövründə bu predmet yerli tələbələrə (1992-ci ilə qədər BDU-nun hüquq fakültəsində beynəlxalq xüsusi hüquq kursu ancaq xaricilərə tədris edilmişdi) tədris ediImodiyindən, o dövrdə diplom almış hüquqşünasların ək.səriyyəti hüququn bu sahəsi haqqında məlumatlı deyillər. Bu boşluğu aradan qaldınnaq istəyi beynəlxalq xüsusi hüquq dərsliyinin ərsəyə gəlməsinə rəvac verdi. Bu zaman müəlliflər dünyada ön söz tamımıış beynəlxalq xüsusi hüquq doktrinalannı, Azərbaycan Res- pubiikasımn bu sahədəki qanunvericiliyini əsas götünnəklo yanaşı, həm də özlərinin istər hüquqyaratma prosesinə kömək, istərsə də bu istiqamətdə pedaqoji fəaliyyət zamanı əldə etdikləri təcrübədən çıxış etmişlər. Dərslik ali məktəblərdə beynəlxalq xüsusi hüquq kursunun tədrisi zamanı istifadə edilən proqram əsasında hazırlanmışdır. Müəlliflər qarşıya qoyulan məqsədə hansı səviyyədə nail olmalarını oxucuların mühakiməsinə buraxır və edəcəkləri bütün qeyd və iradlara görə onlara qabaqcadan təşəkkür edir. i B O L M ə Ü M U M İ H İ S S Ə Fəsil 1. Beynəlxalq xüsusi hüququn anlayışı, prcdmeti və sistemi § 1. Bc>nəlxalq xüsusi hüququn anlayışı və prcdmeti Sovet İttifaqının dağılması, keçmiş müttəfiq respublikaların hər birinin, ü cümlədən Azərbaycan Respublikasının beynəlxalq hüququn müstəqil subyektinə çevrilməsi postsovet məkanında tamamilə yeni bir situasiyanın yaranmasına səbəb oldu. Keçmiş 70 il ərzində hətta fiziki və hüquqi şəxslər səviyyəsində ciddi inteqrasiyaya uğramış bu ərazi mövcud əlaqələrin, xüsusən iqtisadi və təsərrüfat münasibətlərinin qorunmasının zəruriliyi problemi ilə üzləşdi. Belə vəziyyət beynəlxalq xüsusi hüquqla bağlı olan bir sıra məsələlərin həllini aktuallaşdırdı. Digər tərəfdən, müasir dünyamızı insan fəali> 7 ətinin bütün sahələrini əhatə edən inteqrasiyadan kənar təsəvvür etmək qeyri- mümkündür. Planetimizin ayrı-ayrı nöqtələri arasında əlaqələr tək dövlətlər və hökumətlər arasında deyil, eyni zamanda, hüquqi və fiziki şəxslərin fəaliyyətində maddiləşir. Belə münasibətlər məzmun etibarilə bir dövlətin hüdudları daxilində, həmin dövlətin hüquqi və fiziki şəxsləri arasında baş verən münasibətlərdən, bİr qayda olaraq, iıeç nə ilə fərqlənmir. Məsələn: xarici dövlətdə daimi yaşayan Azərbaycan Respublikasının vətəndaşı dünyasını dəyişdikdə həm yaşadığı ölkədə, həm də Azərbaycanda onun niiras qoyduğu əmlaka vərəsə kimi Azərbaycan və xarici ölkə vətəndaşları iddia edirlər; xarici dövlətlərin birində səfərdə olan Azərbaycan Respublikasının vətəndaşı orada avtomobil qəzasına uğrayaraq səhhətinə dəyən ziyanın ödənilməsi ilə bağlı həmin dövlətin məhkəməsi qarşısında Yüklə 2,45 Mb. Dostları ilə paylaş:
|