142
momavali da gasamarTlebuli dekabristi msaxurobda kavkasiis jarSi.
magram imis gamo, rom ermolovis winaaRmdeg ar iyo raime konkretuli
mtkicebuleba, Tavis postze darCa, Tumca amis Semdeg axali mefe
nikoloz I (18251855) mis mimarT keTilganwyobas ar gamoxatavda.
ermolovis warumatebloba grZeldeboda. 1826 wels yarabaRSi
sparseTis 60 000kaciani armiis Semosevis dros, abas mirzas meTau
robiT, ingliseli oficrebis monawileobiT (mag., dousonis Dawson,
samefo artileriis serJanti), ruseTis jari srulebiT moumzadebeli
aRmoCnda. pambaki, Surageli da borCalo Pambak, Shuraghel, and Borchalo
aoxrebuli iyo, aleqsandropoli da elizavetpoli (ganja) Alexandropol
(Goumri) and Elizavetpol (Ganja) – dapyrobili. baqo alyaSi iyo moqceuli.
len
ko
rani mitovebuli iyo. qurTebma daangries TbilisTan mdebare
ekaterinfildis germanelebis kolonia. Tavad Tbilisi iyo safrTxis
qveS. ermolovi faqtobrivad umoqmedod iyo. igi rCeboda qalaqSi da
brZanebebs gascemda. amierkavkasiaSi mis gankargulebaSi 35 000kaciani
armia iyo, magram is ruseTidan saswrafo daxmarebas iTxovda. nikoloz
Ima, piriqiT, ermolovs kategoriulad mosTxova Seekriba 15 000kaciani
razmi da Seetia erevnis mimarTulebiT. mTavarsardalma ermolovma es
SeuZleblad miiCnia da gadadga. gabrazebulma mefem paskeviCs SesTavaza
saxelis moxveWa da energiuli Setevis dawyeba.
paskeviCi
generali paskeviCi, erovnebiT ukraineli, kavkasiis armiis
xelmZRvanelad dainiSna 1827 wels da male man mTlianad daamarcxa
sparselebi. misi roli ruseTis istoriaSi, ermolovTan SedarebiT,
Zlier aris dakninebuli misi warmoSobis gamo, rasac yvela dasavleli
istorikosi aRniSnavs
1
.
generali paskeviCi, ermolovis msgavsad, sakmaod sastiki iyo,
magram misgan gansxvavebiT arasdros agebda brZolebs kavkasiasa
da poloneTSi. axla ukve sakmaod mkacri mmarTveli nikoloz I iyo
gaognebuli kavkasiis omis sistakiT da 1928 wlis 29 ivliss, gabrazebuli
1
paskeviCis ermolovTan urTierToba Zalzed rTuli iyo da igi brals
debda intrigebSi da misTvis xelis SeSlaSi, dabolos, ganacxada, rom an is,
an ermolovi unda dabrunebuliyo ruseTSi. nawyenma ermolovma dauwera
werili mefes, razec dadebiTi pasuxi miiRo. rodesac igi ruseTSi midioda,
ewvia taganrogs, sadac aleqsandre I iyo dakrZaluli – `visTan erTadac
daimarxa mTeli Cemi bediRbali~. man mokrZalebuli pensioneruli
cxovreba oriolSi gaatara.
143
brZana, rom tribunals gadaeces yvela damnaSave im sisastikisTvis, rac
xorcieldeboda Cerqezebis mimarT.
CamosvlisTanave, 1827 wels paskeviCma gailaSqra iranisken. qalaqebi
erevani, Tavrizi, naxiCevani da ardebili aRebuli iyo. 600kaciani
qarTuli kavaleria general roman bagrationis, borodinos gmiris,
petre bagrationis Zmis meTaurobiT, pirveli SeiWra erevanSi. Temur
lengis xmali, Zalzed Zvirfasi nivTi, saCuqrad gaegzavna ruseTis
imperators. paskeviCis gvars erevanski daemata. qarTvelma generlebma
– giorgi erisTavma da mouravovma George Eristavi and Mouravoff aiRes
iranSi Tavrizi, zoroastrizmis dabadebis adgili. adgilobriv meCeTSi
fasdaudebeli biblioTeka, daculi, peterburgSi gadaigzavna, im
pirobiT, rom rogorc ki warweris asli gakeTdeboda, ukan daab
ru
nebdnen. zedmetia imis Tqma, rom nivTebi kvlav peterburgSi inaxeba.
griboedovma Tavrizidan 1828 wlis 30 oqtombers miswera paskeviCs:
`Cem simamrs (Chavchavadze) baiazidSi xelSi Cauvarda aRmosavluri
xelnawerebi. iloce, rom ar iyos gagzavnili imperiis biblioTekaSi,
sadac aravin ar aris, vsac mxolod werakiTxvaze meti SeeZlos, magram
samecniero akademiaSi mas yvelaze kargad gamoiyeneben profesorebi
fon frani da senkovski von Frahn and Senkovski, romlebic msoflio
codnas amiT gaamdidreben~.
ingliseli diplomatebis – makneilisa da makdonaldis McNeil, Mac-
donald Carevis Semdeg, 1828 wels TurqmanCais Turkmanchai ruseTiranis
xelSekrulebaze xeli iqna mowerili, da sazRvari dawesda mdina
re
araqsze.
iranTan mSvidobis damyarebam paskeviCs TurqeTTan Zalebis
koncentraciis SesaZlebloba misca. misi moxsenebebis mixedviT, Tur
qeTis samxedroebi iranelebze ukeTesebi iyvnen da raodenobrivad meti.
amocana, rac kavkasiis armias ekisra, ormxrivi iyo: daecva kavkasia da
gadmoetana TurqeTis Zalebi dunais evropis Teatridan. es im dros,
rodesac evropaSi ruseTis armia naxevar milions da mets aRwevda,
kavkasiaSi armia arasdros yofila 25 000 kacze meti da iSviaTad 12 000
kacze meti monawileobda uSualod brZolebSi.
1828 wels paskeviCma gailaSqra cnobil cixesimagre yarsze,
romelic man ivnisSi SturmiT aiRo. iq aranairi xocvaJleta an
yaCaRoba ar momxdara. paskeviCma sajarod gamoacxada: `omis kanonebi
aZleven uflebas gamarjvebulebs Sturmis Semdeg dasajon qalaqis
mcxovreblebi, magram didi mefe patiobs mosaxleobas da sTavazobs
rusebis mier dacvas~. ingliseli generali montei Monteith werda: `me
SemiZlia davadasturo piradi gamocdilebiT Tavad paskeviCis mkacri
samarTlianoba da SesaniSnavi disciplina daculi ruseTis armiis yvela
144
doneze~. momdevno TveSi qarTuli qalaqebi – xerTvisi da axalqalaqi
CauvardaT xelSi rusebs, aseve samkviriani blokadis Semdeg daikaves
Savi zRvis porti foTi. agvistoSi axalcixe daikaves Ramis Setakebis
Sedegad. axla rusi jariskacebi ar avlendnen raime mowyalebas da,
upirveles yovlisa, rusi dezertirebis mimarT, romlebic mniSvnelovani
raodenobiT iyvnen warmodgenilni. erT meCeTSi 400 kaci cocxlad
dawves. Turqebis danakargi Seadgenda ara nakleb 5000 kacs, 1800 lazidan
1300 mokluli iyo. magram paskeviCi amtkicebda, rom qalebis mimarT
mowyaleba gamoiCines (isini mxolod mokles). amis Semdeg ardahani da
awyuri yovelgvari brZolis gareSe Cabarda. qarTuli polki pirveli
Sevida qalaqSi da faSas rezidenciaSi 250wliani okupaciis Semdeg
aRmarTes qarTuli droSa. 1828 wlis seqtemberSi qarTvelma Tavadma
da poetma generalma WavWavaZem Chavchavadze daipyro baiazidis safaSo
Bayazid pashalik mTa araratiT. rogorc paskeviCi imperators werda:
`evfratis dasawyisSi frialebs Tqveni udidebulesobis droSa~.
seqtemberSi ruseTis eqspedicia Sevida guriaSi da es mSfoTvare qveyana
okupirebuli iyo yovelgvari brZolis gareSe.
aseT talRaze daiwyo 182829 wlebis zamTari. Semdegi gegma iyo
Savi zRvis sanapiroze 68 aTasi rusi qveiTi jaris gadasxma foTidan
da trapizonisken moZraoba, amave dros, laSqroba erzurumsa da
somxeTis mTebSi, Semdeg ki anatoliis mimarTulebiT da Tuki yvelaferi
kargad wavidoda, SesaZlebeli iqneboda konstantinopolze Seteva,
erzurumidan 1000 milis daSorebiT. am gegmiT paskeviCi ewvia ruseTis
mefes peterburgSi, sadac igi didi pativiT miiRes.
magram 1829 wlis zamTarSi uecarma tragikulma SemTxvevam yvela
gegma CaSala. 1829 wlis ianvars mokles rusi elCi iranSi, cnobili
mwerali griboedovi. iranisken mimavalma griboedovma colad SeirTo
qarTveli ekaterine WavWavaZe da daiwyo wignis wera TbilisSi `vai
Wkuisagan~. TavrizSi abas mirzasTan molaparakebis Semdeg, griboedovma
datova Tavisi axalgazrda meuRle da marto gaemgzavra TeiranSi
SahTan ceremonialuri vizitiT. is iyo tovebda dedaqalaqs, rodesac
mirzaiakobma MirzaYakoub, warmoSobiT somexi, romelic 15 weli
muSaobda Sahis haremis xazindrad, gamoTqva survili daetovebina
Teirani. griboedovi garkveuli yoymanis Semdeg daTanxmda, radgan
ar SeeZlo winaaRmdegoba gaewia qristiani sulis gadarCenaze, magram
Sahis aRSfoTebas sazRvari ar hqonda. is flobda Sahis intimur
saidumloebebs. aman aRavso iranelebis moTmineba da aTasobiT adamiani
Tavs daesxa ruseTis saelCos, walekes kazakebis patara dacva da yvela
maTgani mokles. griboedovi xelSi maxviliT daeca da misi sxeuli
Dostları ilə paylaş: |