Ўзбекистон республикаси ќишлоќ ва сув хўжалиги вазирлиги
-chizma. Xarajatlar xisobini an'anaviy tizimi
Yüklə 2,15 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
4-chizma. Xarajatlar xisobini an'anaviy tizimi Uning mazmuni shundan iboratki, korxona mablag‗lari oxirgi yakuniy mahsulot tomonidan emas, balki yakuniy mahsulotni ishlab chiqarishdagi jarayonlar tomonidan iste'mol qilinadi. ABSning asosiy vazifasi mahsulot ishlab 105 chiqarishni ta'minlovchi jarayonni va qiymatini aniqlash hamda tegishli mahsulotlarga o‗tkazishdan iborat (5 - chizma). 5-chizma. ABC tizimi hisobi 4.2. Zamonaviy xarajatlar hisobining metodlari va boshqaruv texnologiyalari Faoliyat turlari bo‗yicha xarajatlarni hisobga olish xarajatlarni yuzaga keltiradigan faoliyat turlarini aniqlaydi va bu faoliyat turlari uchun xarajatlarning asosiy drayverlarini tadqiq etadi. Faoliyat turlari va xarajat drayverlari aniqlangandan so‗ng mazkur ma‘lumotlar ishlab chiqarish ustama xarajatlarining xarajatlar ob‘ektiga o‗tkazilishida ishlatilishi mumkin. Faoliyat turlari bo‗yicha xarajatlar hisobini ishlatishda kerak bo‗ladigan sharoitlar quyidagilardir: − ishlab chiqarishning ustama xarajatlari to‗g‗ri xarajatlar bilan taqqoslanganda ancha yuqori bo‗ladi; − ishlab chiqariladigan mahsulotlarning turlari har xildir; − ustama xarajatlarning tarkibi turlichadir; − ustama xarajatlarning sarflanishi ishlab chiqarish hajmiga to‗g‗ridan-to‗g‗ri bog‗liq bo‗lmaydi. 1- xarajatlar sarfi 2- xarajatlar sarfi k- xarajatlar sarfi 1- jarayonlar (activity) 2- jarayonlar (activity) m- jarayonlar (activity) To‗g‗ri materiallar To‗g‗ri mehnat xarajatlari Qiymatli ob‘ektlar: mahsulotlar, xizmatlar, mijozlar 106 Shu tarzda ustama xarajatlarning to‗g‗ri taqsimlanishiga yuqori darajada erishiladi. Hayotiy tsikl asosida kalьkulyatsiyalash yoki lifecycle costing (A. Bximani va M. Bromovich, 1991 yil) metodi tovar qiymatini haqqoniy baholash uchun xarajatlar hayotiy tsiklining barcha bosqichlarida hisobga olishga asoslanadi. Hozirgi kunda korxonalarda xarajatlarning ko‗p qismi yangi tovarni yaratish, loyihalashtirish va bozorlarga olib chiqishga sarflanadi, hamda an‘anaviy hisob bevosita tovar ishlab chiqarish vaqtida sarflangan xarajatlarni ko‗proq hisobga olish bilan shug‗ullanadi. Kontsertsiya nuqtai nazaridan LCC (lifecycle costing – hayotiy tsiklni boshqarish) va LCM (lifecycle management–hayotiy tsiklni boshqa- rish) harakatdagi tarkibi va transport infratuzilmasini samarali boshqarishga imkoniyat yaratadi. 1988 yilda professorlar Ch.T. Foster va J. Xorngrenlar tomonidan yaratilgan ―teskari ro‗yxatdan chiqarish‖ yoki tannarxni aniqlashga yondashuv backflush accounting ―to‗g‗ridan-to‗g‗ri ro‗yxatdan chiqarish‖dan farqli o‗laroq ishlab chiqarishga berilgan material va butlovchi qismlarni ishlab chiqarish torshiriqnomasiga doimiy o‗tkazib borishni talab qilmaydi. Bu metodda zaxiralar hisobining aniqligi past bo‗lishiga qaramay, undan ko‗p partiyali va mayda seriyali ishlab chiqarishlarda va ayniqsa, materiallarning qiymati past bo‗lganda keng foydalaniladi. Bozor iqtisodiyoti rivojlangan mamlakatlarda strategik hisob va tahlil usullarining ahamiyati borgan sari ortib bormoqda. Maqsadli xarajatlar tizimi (target kosting TS), ya‘ni vazifasi rejalashtirilgan foydaga erishish maqsadida yangi mahsulotlarni yaratish vaqtidagi xarajatlarni kamaytirish istiqbolga rejalashtirilgan xarajatlarga yo‗naltirilgan nazorat demakdir. Target kosting mahsulotlar bozor bahosidan oshmagan bahoda ham sotilishi mumkin degan fikrdan kelib chiqadi. Albatta, bunda avvalo mazkur mahsulot turini bozor bahosi o‗rnatilishi kerak, keyin ko‗zlanayotgan foyda miqdori aniqlanishi va undan keyingina erishilishi mumkin bo‗lgan tannarx miqdori hisoblanishi kerak bo‗ladi. 107 Target kosting tizimi asosida baholash quyidagi formula ko‗rinishida bo‗lishi mumkin (6-chizma): Yüklə 2,15 Mb. Dostları ilə paylaş:
|