Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги

 
2.Nazariy mashg`ulotlar mazmuni 
KIRISH 
 
Ushbu  dаsturdа  ekologiya  fanining  maqsad  va  vazifalari,  rivojlanish  tarixi,  ekologik 
omillar,  ularning  organizmlarga  ta'sir  etishining  umumiy  qonuniyatlari,  adaptatsiya  jarayoni, 
yorug‘lik,  xarorat  va  namlikning  tirik  organizmlarga  ta'siri,  dorivor  o‘simliklarning  ushbu 
omillarga  nisbatan  ekologik  guruhlarga  bo‘linishi,  moslanishi  va  suv  hayotiy  muhitining 
ekologiyasi,  suvning radioaktivligi,  quruqlik muhiti abiotik  omillarning xususiyatlari, tuproq 
tabiiy tuzilishining ekologik mohiyati, tuproqni ifloslantiruvchi moddalar manbalari; biosfera 
tasnifi;  tirik  moddalar  va  ularning  funktsiyalari;  muhofazaga  olingan    turlar  ekologiyasi, 
populiyatsiyalar,  ekotizmlar,  biotsenozlar,  biosfera  xaqidagi  ta‘limoti,  zamonaviy  ekologik 
muammolar,  ijtimoiy  ekologiya  va  inson  ekologiyasi,  bioxilma-xillik,  uning  muxofazasi, 
O‘zbekistondagi qo‘riqxonalar va O‘zbekiston ―Qizil kitobi‖ni o‘rganadi.ekologik xafvsizlik, 
talabalarda ekologik madaniyatni shakllantirish kabi mavzularni o‘z ichiga olgan. 
 
O`quv fаnining mаqsаdi vа vаzifаlаri 
Fаnni o`qitishdаn mаqsаd-tаlаbаlаrni fаrmаtsiya, kasb ta‘limi, sanoat farmatsiyasi, 
biotexnologiya  yo‘nalishlari  bo`yichа  o`quv  rеjа  аsоsidа  bo`lаjаk  mаtаxаssislаrning 
ekologik, biоlоgik bilimini sifаtini yaxshilаshgа qаrаtilgаn. Dаstur I, III, IV sеmеstrlargа 
mo`ljаllаngаn. 
Fanning  vazifasi  -  talabalarga  ekologiya  va  jonli  organizmlarning  o‗zaro 
munosabatlarning  va  ularning  atrof  muhit  bilan  o‗zaro  ta‘sirlashuvi,  hozirgi  zamon 
ekologiyasi  tabiatdan  samarali  foydalanishning  ilmiy  uslublarini,  tabiat  bilan  jamiyat 
o‗rtasidagi  o‗zaro  munosabatlarning  strategiyasini  ishlab  chiqib,  uni  hayotga  tadbiq  etishini 
o‘rganish buning uchun jamiyatdagi har bir inson ekologik qonuniyatlarni bilishi kerak.  
 
Fan bo‗yicha talabaning malakasiga qo‗yiladigan talablar 
 
―Ekologiya‖ fanini o‗zlashtirish jarayonidabakalavr: 

 
ekologik omillar va ularning tasniflanishi; 

 
turli  ekologik  omillarning  organizmga  ta‘sir  etishiningumumiy  qonuniyatlari. 
Moslashishning turlari va ko‗rinishlari; 

 
yorug‗lik,  xarorat,  namlik  kabi  omillarning  organizmga  ta‘siri,  o‗simlik  va 
hayvonlarning ushbu omillarga nisbatan ekologik guruxlarga bo‗linishi; 

 
suv - xayotiy muxitning ekologiyasi; 

 
suv abiotik omillarining organizmlarga ta‘siri; 

 
suvning radioaktivligi; 

 
suvning kimyoviy tarkibi; 

 
gidrobiontlarning ekologik guruxlari; 

 
quruqlik muhiti abiotik omillarining xususiyatlari; 

 
tuproq tabiiy tuzilishining ekologik mohiyati; 

 
o‗simlik va hayvonlarning ekologik hayotiy formalari; 

 
tirik organizmlar o‗rtasidagi ekologik munosabatlar; 

 
populyasiyalar ekologiyasi; 

 
biotsenozlar ekologiyasi; 

 
biosfera tushunchasi; 

 
inson ekologiyasi; 

---


 
ifloslangan atmosfera havosining atrof – muxitga, o‗simlik, hayvon organizmi hamda 
insonning sog‗lig‗iga ta‘siri; 

 
atmosfera havosidagi zararli omillarning er sirtiga tarqalish qonuniyatlari; 

 
atmosfera havosini muhofaza qilishda texnologik tadbirlar; 

 
loyixalashga asoslangan tadbirlar; 

 
suv manbalari va ularning sanitariya holati; 

 
yuqumli va yuqumsiz kasalliklar; 

 
suvni koagulyasiyalash usuli; 

 
suvlarni maxsus tozalash; 

 
chiqindi suvlarni tozalash; 

 
tuproqni ifloslantiruvchi manbalar. Tuproqda o‗z – o‗zini tozalash jarayoni; 

 
o‗simlik resurslaridan tejamli foydalanish va ularni muxofaza qilish; 

 
xayvonot olamini muhofaza qilish; 

 
―Qizil kitob‖ ning ahamiyatini bilish; 
Bular bilan bir qatorda bakalavr: 

 
adabiyotlar bilan mustaqil ishlash; 

 
tajriba  –  tadqiqotchi  tomonidan  yaratilgan  sharoitda  borayotgan  ma‘lum  tabiiy 
jarayonni kuzatish; 

 
tasviriy, modellashtirish uslublaridan foydalanish; 

 
ekologik monitoring va ekologik ekspertizalar haqida tushunchaga ega bo‗lish. 
Talabalarning malakasiga qo‗yiladigan talabalar: 

 
ekologiyada foydalaniladigan uslublar; 

 
ekologik omillarining tirik organizmlarga ta‘sir etishining umumiyqonuniyatlari; 

 
mintaqa biosferasiga transportning ta‘siri; 

 
atmosfera havosidagi chang zarrachalarining inson organizmiga zararli tasiri; 

 
suv sifatining gigienik me‘yorlari; 

 
tuproqni ifloslantiruvchi moddalar manbalari; 

 
o‗simliklar dunyosining ekologik muvozanatini saqlash haqidagi malakalariga ega 
bo‘lishi kerak. 
 
O‗quv rejadagi boshqa fanlar bilan bog‗liqligi  
 
Ekologiya  fani  1-4-6  semestrlarda  o‗qitiladi.  Bu  dasturni  amalga  oshirish  uchun 
institutgacha  bo‘lgan  umumiy  biologiyadan,  institut  o‗quv  rejasida  rejalashtirilgan  kimyo 
sanoati, tayyor dori turlari texnologiyasi, farmakognoziya, botanika fanlaridan etarli bilim va 
ko‗nikmalarga ega bo‗lishlik talab etiladi. Chunki bu fanlarning ayrim bo‗limlaridan olingan 
bilimlar talabani ekologiya fanini o‗zlashtirish vaqtida kerak bo‗ladi. 
 
Fanni o‗qitishda zamonaviy axborot va pedagogik texnologiyalar 
 
Ekologiya  fanini  ozlashtirishlari  uchun  o‗qitishning  ilg‗or  va  zamonaviy  usullardan 
foydalanish,  yangi informatsion pedagogik texnologiyalarni tadbiq qilish muhim ahamiyatga 
egadir.  Fanni  o‗zlashtirishda  darslik,  o‗quv  va  uslubiy  qo‗llanmalar,  ma‘ruza  matnlari, 
tarqatma materiallar, elektron materiallardan foydalaniladi. Ma‘ruza va laboratoriya darslarida 
mos  ravishdagi  ilg‗or  pedagogik  texnologiyalardan  (―Vertushka‖,  ―Aqliy  xujum‖  va 
―Bumerang‖ va hk.) keng foydalaniladi.  
O‘quv jarayoni bilan bo‘liq ta‘lim sifatini belgilovchi holatlar quyidagilar:  yuqori ilmiy-
pedagogic  darajada  dars  berish,  muammoli  ma‘ruzalar  o‘qish,  darslarni  savol-javob  tarzida 
qiziqarli  tashkil  qilish,  ilg‘or  pedogogik  texnologiyalardan  va  multimediya  vositalridan 
foydalanish,  tinglovchilarni  undadigan,  o‘ylantiradigan  muammolarni  ular  oldiga  qo‘yish, 

---