Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги



Yüklə 27,58 Kb.
Pdf görüntüsü
səhifə9/64
tarix30.04.2018
ölçüsü27,58 Kb.
#40837
1   ...   5   6   7   8   9   10   11   12   ...   64

haqida;  Issiqlik  elektrostantsiyalarining  atmosfera    havosini  ifloslantiruvchi  moddalari; 
Atmosfera    havosidagi  zararli  omillarning  yer  sirtiga  tarqalish  qonuniyatlari    haqidagi 
talabalarning bilimini shakllantirish.  
Qo‘llaniladigan  ta‘lim  texnologiyalari:diologik  yondashuv,  muammoli  ta’lim, 
klaster,Vertushka  metodi,  bumerang,    nilifar  guli,  venn  diagrammasi,  blits,T-sxemasi,  o’z-
o’zini nazorat. 
Adabiyotlar: A1; A2; A3; A4;V1; V2; V4; V5. 
 
Suv  manbalarining  ifloslanishi,  va  muxofazasi,  suv  sifatini  yaxshilash.  Yer 
kurrasida  suvlar  turlicha  joylashgan.  Yer  osti  suvlari  kamida  uchta  chuqurlik  er  qavatida 
joylashgan bo‘lib, er ustida esa ochik  yuza suvlar mavjuddir Fan-texnika nixoyatda taraqqiy 
etgan hozirgi davrda turli iqlim sharoitlarida yashayotgan qishlok va shaxar axolisi ehtiyojlari 
uchun er osti va yuza suvlardan keng foydalanilmoqda. 
Qo‘llaniladigan  ta‘lim  texnologiyalari:  klaster,Vertushka  metodi,  bumerang,  diologik 
yondashuv,  muammoli  ta’lim,  nilifar  guli,  venn  diagrammasi,  blits,T-sxemasi,  o’z-o’zini 
nazorat. 
Adabiyotlar: A1; A2; A3; A4;V1; V2; V4; V5. 
 
Tuproqni  floslantiruvchi  man‘balar,  zaharli  kimyoviy  moddalar.  Tuproqni 
ifloslantiruvchi  moddalar  man‘balari.  Tuproq  ifloslanishi  –  inson  hayot  jarayonining 
oqibatida  xo‗jalik  va  sanoat  chiqindilarining  kelib  chiqishi  natijasidir.  SHaharlarda,  ishchi 
posyolkalarda,  aholi  turar  joylarida  juda  ko‗p  miqdorda  har  xil  ifloslantiruvchi  chiqindi 
moddalarining  tuproqda  yig‗ilishi  natijasida  ular  kasallik  tarqatuvchi  manbalarga  aylanib 
qoladi.  Ifloslantiruvchi  moddalar  ochiq  suv  havzalarini,  er  osti  suvlarini  zararlaydi,  qishloq 
xo‗jalik ekinlariga tushib, ular orqali hayvon, odam organizmiga o‗tadi. Qolaversa, tuproqni 
ifloslanishi oqibatida tashqi muhit ifloslanadi. 
Qo‘llaniladigan  ta‘lim  texnologiyalari:diologik  yondashuv,  muammoli  ta’lim,  nilifar 
guli,  venn  diagrammasi,  klaster,Vertushka  metodi,  bumerang,    blits,T-sxemasi,  o’z-o’zini 
nazorat. 
Adabiyotlar: A1; A2; A3; A4;V1; V2; V4; V5. 
 
Tuproq  o‘z-o‘zini  tozalash  jarayonining  ahamiyati,  tuproq  muhofazasi.
 
Xar 
kuni,  xar  soatda  tuproqqa  tushadigan  ko‗p  mikdordagi  chiqindi  axlatlarning  tarkibida 
mikroblar,  viruslar,  gijja  tuxumlari,  organik  moddalarning  chirishi  inson  xayotining 
allaqachonlar tugatishi  yoki  chidab bo‗lmaydigan axvolga solib qo‗yishi mumkin  edi.  Faqat 
tuproqda bo‗ladigan juda kuchli o‗z-o‗zini tozalash biologik jarayon tufayli falokatni,  xavfli 
xolatning  oldi  olinadi.  Uning  ustiga  odamlarning  o‗zlari  xam  zararli  chiqindilarni  zararsiz 
xolatga  keltirishni  borgan  sari  takomillashtirmoqdalar,  ko‗p  chiqindilardan  chiqadigan  xalq 
xo‗jaligida foydalanish mumkinligi isbotlamoqdalar.
  
Biologik  zaxiralar,  ularning  ahamiyati  va  muxofazasi.  O‗smliklarning  inson 
hayotdagi  o‗rni;  tibbiyotda  qo‗llanilayotgan  o‗simliklarning  ahamiyati;  o‗simliklarning 
ekologik  guruhlarga  bo‗linishi;  respublikada  o‗simlik  dunyosini  muhofaza  qilish  va 
antropogen  omillar  ta‘sirida  yo‗qolib  borayotgan    o‗simliklar  turlarini  tiklash;  qizil  kitobga 
kiritilgan o‗smliklarni o‗rganish masalalari bilan talabalarni tanishtiriladi.  
Qo‘llaniladigan  ta‘lim  texnologiyalari:diologik  yondashuv,  klaster,Vertushka  metodi, 
bumerang,    muammoli  ta’lim,  nilifar  guli,  venn  diagrammasi,  blits,T-sxemasi,  o’z-o’zini 
nazorat. 
Adabiyotlar: A1; A2; A3; A4;V1; V2; V4; V5. 
 
Maxsus  qo‗riqlanadigan  hududlar.Alohida  muhofaza  etiladigan  hududlar  deganda 
erlar  va  suv  kengliklari  (akvatoriyalar)ning  ustuvor  ekologik,  ilmiy,  madaniy,  estetik, 


sanitariya  sog‗lomlashtirish  ahamiyatiga  molik  qismlari  tushuniladi.  Alohida  muhofaza 
etiladigan hududlar deb  atalashining  asosiy sababi  shundaki,  bu hududlar noyob o‗simlik va 
hayvonot dunyosini, mineral suvlar hamda tabiat yodgorliklarini saqlash uchun o‗ta ekologik, 
ilmiy,  madaniy,  estetik,  sanitariya  sog‗lomlashtirish  ahamiyatiga  egadir.  Alohida  muhofaza 
etiladigan  hududlar  erlari  deganda  esa  davlatning  tegishli  organlari  tomonidan  qonunda 
belgilangan tartibda tabiatni muhofaza qilish, sog‗lomlashtirish, rekreatsiya, tarixiy-madaniy 
maqsadlar uchun ajratib berilgan er maydonlari tushuniladi. 
Alohida  muhofaza  etiladigan  tabiiy  hududlardan  foydalanish  va  muhofaza  etish  maqsadlari 
davlat  qo‗riqxonalari,  milliy  bog‗lar,  botanika  bog‗lari,  kurortlar,  zakazniklar  va 
boshqalarning  Nizomlarida  belgilangan  bo‗ladi.  SHundan  kelib  chiqqan  holda  alohida 
muhofaza  etiladigan  hududlar  erlarining  huquqiy  holatidagi  o‗ziga  xos  xususiyatlarni 
quyidagilarda ko‗rish mumkin. 
 
Muhit  holatini  nazorat  qilish  monitoringi.  Ekologik  ekspertiza.  Ekologik 
monitoring atrof-muhitni yaxshilash va biosferani musaffo saqlash bo‗yicha qator tadbirlarni 
amalga  oshirish,  uning  ob‘ekti  tabiat,  antropogen  yoki  tabiat  antropogen  tuzilmalari  holatini 
nazorat  qilish  va  oldini  olish,  yagona  ekologik  siyosat  yurgizishda,  davlat  ekologik 
ekspertizasi  muhim  rol  o‗ynaydi.  Ekologik  ekspertiza  tabiat  va  jamiyat  tizimidagi  barcha 
o‗zaro  bog‗lanishlar  va  ziddiyatlarni  har  tomonlama  tahlil  qiladi  va  shu  kabi  tushunchalar  
haqida ma‘lumotlar beriladi. 
Qo‘llaniladigan  ta‘lim  texnologiyalari:diologik  yondashuv,  klaster,Vertushka  metodi, 
bumerang,    muammoli  ta’lim,  nilifar  guli,  venn  diagrammasi,  blits,T-sxemasi,  o’z-o’zini 
nazorat. 
Adabiyotlar: A1; A2; A3; A4;V1; V2; V4; V5. 
 
Ekoloik xafvsizlik. Ekologik ta‘lim tarbiya 
Atrof-muhitni muhofaza qilish, tabiiy resurslardan oqilona foydalanish hamda ekologik 
xavfsizlikni  ta‘minlash  jarayonida 
yuzaga  keladigan  murakkab  ekologik-huquqiy 
munosabatlarni hal etish maqsadida o‗tgan davr mobaynida «Tabiatni muhofaza qilish to‗g‗-
risida», «Suv va suvdan foydalanish to‗g‗risida», «Er osti boyliklari to‗g‗risida», «Atmosfera 
havosini  muhofaza  qilish  to‗g‗risida»,  «O‗simlik  dunyosini  muhofaza  qilish  va  undan 
foydalanish  to‗g‗risida»,  «Hayvonot  dunyosini  muhofaza  qilish  va  undan  foydalanish 
to‗g‗risida», «CHiqindilar to‗g‗risida»gi kabi qonunlar hamda Er kodeksi, shuningdek, aholi 
salomatligini  himoya  qilishga  oid  «Davlat  sanitariya  nazorati  to‗g‗risida»,  «Radiatsiyaviy 
xavfsizlik to‗g‗risida», «Mehnatni muhofaza qilish to‗g‗risida», «Fuqarolar sog‗lig‗ini saqlash 
to‗g‗risida»,  «Aholini  sil  kasalligidan  muhofaza  qilish  to‗g‗risida»,  «Yod  etishmasligi 
kasalliklari profilaktikasi to‗g‗risida»gi qator qonunlar qabul qilindi. 
Bulardan  tashqari,  Fuqarolik,  Ma‘muriy  javobgarlik  to‗g‗risidagi,  Jinoyat  va  Soliq 
kodekslari,  qolaversa,  iqtisodiyot  tarmoqlari  hamda  ijtimoiy  sohaga  oid  yuzlab  normativ 
hujjatlarda  atrof-muhitni  muhofaza  qilish,  tabiiy  resurslardan  oqilona  foydalanish,  aholi 
salomatligini himoyalash hamda ekologik xavfsizlikni ta‘minlashning huquqiy me‘yorlari aks 
ettirildi. 
 
 
 
t/r 
Laboratoria mashg‘ulotlar mavzulari (barcha) 
soat 
 

Hayot muhitlari: suv, er-tuproq, havo va tirik organizm. YAshash 
muhitlarining o‗ziga xosligi. Moslanish 

2. 
Ekologik omillar,ularning organizmga ta‘sir etish qonuniyatlari. Ekologik  3 


Yüklə 27,58 Kb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   5   6   7   8   9   10   11   12   ...   64




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə