Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таoлим вазирлиги

Rele himoyasi uchun qisqa tutashuv toklarini hisoblash

Rele himoyasining o‘rnatmalarini tanlash va sezgirligini tekshirish uchun qisqa tutashuv tokining boshlang‘ich qiymati hisoblanadi. Buning uchun :

1.Ko‘rilayotgan elektr tarmog‘ining hisoblash sxemasi tuziladi yoki u berilgan bo‘lishi mumkin;
2. Hisoblash sxemasi asosida uning almashtirish sxemasi tuziladi.
3. Almashtirishning sxemasini o‘zgartirish yo‘li bilan qisqa tutashuv nuqtasiga nisbatan natijaviy e.yu.k. E_nat va natijaviy qarshilk X_nat topiladi;
4. Natijaviy e.yu.k. va natijaviy qarshilikni bilgan holda uch fazali q.t tokning davriy tashkil etuvchisining boshlang‘ich qiymati I_k aniqlanadi.
Hisoblashlarni soddalashtirish maqsadida hisoblash sxemasida har bir kuchlanish pog‘onasi uchun shinalardagi uning haqiqiy kuchlanishi o‘rniga quyidagi shkala asosida o‘rtacha kuchlanish U_o‘r kV larda ko‘rsatiladi: 6,3 ; 10,5 ; 37 ; 230 ; 340 ; 515 ; 770.
Har bir kuchlanish pog‘onasi uchun o‘rtacha kuchlanish (bazis kuchlanishning U_b) qabul qilinib, shu pog‘onaga ulangan hamma elementlarning nominal kuchlanishi uning o‘rtacha hamma (bazis) kuchlanishga teng deb hisoblanadi. Keyin bazis quvvat S_b tanlanadi hamda bazis toklar topiladi.

I_b = S_b / ( U_b)

Nisbiy birliklarda elektr tarmog‘i elementlarining qarshiliklari quyidagicha hisoblanadi.

Energosistema uchun
x_c = S_b / S_k,
bu erda S_k – energosistemaning qisqa tutashuv quvvati.
Transformator uchun
x_t =
bu erda S_{tr.nom -} transformatorning nominal quvvat
Elektr uzatish liniyasi uchun
x_l = x_sol L ,
bu erda x_sol = 0,4 Om/km; L – liniyaning uzunligi, km; U_o‘r – liniyaning kuchlanishi.
Asinxron dvigatel
x_ad=0,2 ,
bu erda S_ad – asinxron dvigatelning to‘la quvvati;
S_ad = .
Sinxron dvigatel
x_sd = 0,2
bu erda S_cd – sinxron dvigatelning to‘la quvvati;
S_sd =R_sd / sos 
Umumlashgan yuklama
x_n = 0,35
bu erda S – yuklamaning quvvati
Elektr tarmog‘i elementlarining e.yu.k lari quyidagicha qabul qilinadi:
1. Asinxron dvigatel E_ad = 0,9
2. Sinxron dvigatel E_sd = 1,1
3. Energosistema E_s = 1,0
4. Umumlashtirilgan nagruzka E_n = 0,85.
Elektr tarmog‘i elementlarining qarshilik va e.yu.k.lari aniqlangandan keyin almashtirish sxemasi qisqa tutashuv nuqtasiga nisbatan sodda holga keltirilib natijaviy e.yu.k hamda natijaviy qarshilik aniqlanadi.
Qisqa tutashuv toki esa quyidagicha topiladi
I_q.m = I_b, bu erda I_b – qisqa tutashuv toki hisoblanayotgan nuqta uchun bazis tok.