Zbekiston respublikasi oliy talim, fan va innovatsiyalar vazirligi

4)Individual maslahat berishning
muhim amaliy qismi sifatida
L.S.Vigotskiy psixologik-pedagogik tavsiyalar berishni k o ‘zda tutadi.
Tavsiyanomalar tuzishda m aslahat so‘rab m u ro jaat qilgan
o‘qituvchiga yoki ota-onaga ulardan olingan ma`lumotni mavhum ,
noaniq va mazmunsiz maslahatlar bilan o'zlariga qaytarishdan
saqlanish kerak. Shunday qilib, bola taraqqiyotining yosh-psixologik
xarakteristikasini quyidagi 3 asosiy tarkibiy qismlarni tahlil qilib,
hosil qilish mumkin: 
- taraqqiyot ijtimoiy vaziyatini (kimlar bilan gaplashadi, oilada
kattalar bilan va tengdoshlar bilan o ‘zaro m unosabat xarakteri)
baholash; 
- berilgan yosh uchun m uhim faoliyat turining taraqqiyoti
darajasi (o'yin, o ‘qish, rasm chizish va boshqalar), yosh normalariga
mosligi; 
- o`z -o`zini anglash bola psixik taraqqiyotining bilish va shaxsiy
hissiy sohalarida berilgan yoshga mansub o`zgarishlarni aniqlash. Lekin bu tavsiyanoma bola umumiy taraqqiyotining
ilgarigi o`sishisiz yetarli emas, shuning uchun uning tarixiy taraqqiyotiga katta e`tibor
berish kerak. 

---

Bolalar psixologik o`z ishida o`qituvchilar,
patopsixologlar, psixoterapevtlar yoki defektologlar bilan hamkorlikda
ishlab, o`zining maslahat berish vazifalarini bajarishi kerak. Ular
bola tarbiyasi va taraqqiyot sharoitlarini har tomonlama tahlil qilish,
uning shaxsi va bilish faoliyatida yosh va individual xususiyatlarini
aniqlash, shartli-variantli oldindan aytib berishlarni tuzish va
psixologik-pedagogik tavsiyanomalar tuzish bilan bogliqdir.
Psixologik maslahat bilan murojaat qilgan ishlarni kundalik
sifatida yozishga toxtalib o`tam iz. Bu usulda kim murojaat qilgani
maslahat berish zarur bo`lgan bolaning shaxsiy-hissiy xususiyatlari
keltiriladi. Masalan: Odina S. bilan bo`lgan maslahat berish jarayoni
qisqartirib beriladi. Odina to‘liq oilada yagona farzand. Qizning
onasi m aslahat berishga q izning parishonxotirligi, o ‘zini tuta
olmasligi, sekin harakat qilish, yangi narsani idrok qilishda
farosatsizlik va boshqa xislatlaridan nolib, murojaat qiladi. Qizning
onasi maktabdagi qiyinchiliklar, ayniqsa, matematikada, umuman
hayotda kelajakda qiynalishi mumkinligi uchun kuchli xavotirlanadi.

---

Hozirgi vaqtdagi o‘rtacha bilim darajasiga ona bilan har kuni tinmay
shug‘ullanish orqali erishgan. U 4 yoshida o'qishni o‘rganib oigan.
Onasi xavotirlanishiga qaramasdan, qizni tekshiruvdan o'tkazish
bolaning bilish taraqqiyotining umumiy darajasi, fikrlash, nutqi,
sabab-oqibat natijalarini o ‘rganish va boshqalarda yosh
normalarining yuqori ko‘rsatkichini ko‘rsatdi. Shu bilan bir vaqtda
qizcha keng xayol yurita olish, o ‘yin faoliyati va badiiy iqtidorlilik
(rasm chizishda va plastilin yasash) yaxshi rivojlangan. Qizcha
yum shoq, ko‘ngilchan xarakterli b o lib , oilada va bog‘chadagi
o‘rtoqlari bilan birxil, nizolarsiz munosabatga kirishardi. Shu bilan
bir vaqtda shaxsiy-hissiy sohada o ‘ziga ishonchsizlik, xavotirlanish,
xafa b o ‘lib qolishlik kabi xislatlar ko'rindi. Odinaning onasi qizi
haqida yozgan inshosida: “Urishish mumkin emas, darrov yigMashga
tushadi, - deb yozadi.
- Ba’zan kechalari qo‘rqib chiqadi, kayfiyati
tushib ketgan bo‘ladi”. 

---

Bo`lishi mumkin bo`lgan sabablarni tahlil qilish shuni ko`rsatdiki, bu yerda asosiy
o'rinni ona va qizning shaxs va xarakter hislatlarida ifodalangan farqlar rol olynagan, 
ya’ni onasi - hissiy, ochiq, harakatchan bo`lsa, qiz esa - aksincha ichimdagini top 
deydigan bo`lgan. Qizning sekin harakat qilishidan, onasi uni
befarosat deb hisoblagan. Shunday qilib, onaning nolishi tasdiqlanmadi, uning
vaziyatdan
nolishi asossiz bo`lib chiqdi. Muammoning asosiy sababi qizning
individual xususiyatlari va ota-onasi tom onidan ana shunga m os
ravishda m unosabatda bo‘lmasligi bilan bog‘liq. Uch yildan so`ng
bu qizdan xabar olganimizda, u maktabda a`lo bahoga o ‘qiyotgani,
oiladagi munosabati yaxshiligining aniq bo`ldi. Onasining
so`zlariga qaraganda, psixologik maslahat berish bolaning aqliy
yetishmovchiligi haqida gumonni umuman yo`qotdi. Keyinchalik
esa qiziga bo`lgan munosabatni asta-sekin o`zgartirishga,
xarakterining o`ziga xos yaxshi fazilatlarini ko`rishga, uning sekin
harakat qilishlarini xotirjam bardosh berishga yordam berdi. Bu
holda ota-onaning bola psixik taraqqiyoti normalari haqidagi
yuqoridagi mos bolmagan tasavvur ham ma`lum o`rin egallaydi.

---