Zbekiston respublikasi oliy va o
Yüklə 4,25 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- I SHO„BA: ERKIN VOHIDOV IJODIYOTINING BADIIY-ESTETIK XUSUSIYATLARI YURAK HURRIYATIGA INTILGAN SHOIR Qozoqboy YO„LDOSHEV
|
5 I SHO„BA: ERKIN VOHIDOV IJODIYOTINING BADIIY-ESTETIK XUSUSIYATLARI YURAK HURRIYATIGA INTILGAN SHOIR Qozoqboy YO„LDOSHEV, pedagogika fanlari doktori, professor (GulDU) Tabiatan g‗oyat nazokatli shaxs bo‗lgan Erkin Vohidov adabiyot ixlosmandlari ko‗nglidan nafis va dolg‗ali hamda isyonkor shoir sifatida joy oldi. U shoir bo‗lib shakllanayotgan davrda insonning intim kechinmalari, his- tuyg‗ularini kuylash maqbul sanalmas, adabiyot sovet kishilarini sotsialistik tuzumga qulluq qilish va navbatdagi mehnat g‗alabalariga chorlash bilan shug‗ullanishi kerak degan qarash hukmron edi. Adabiyot odamning murakkab ko‗ngil olamini tasvirlash o‗rniga partiya qarorlarini qofiyaga soladigan tizmalar bitishga yo‗naltirilgan edi. O‗sha vaqtning bir qahramon shoiri kamoli jiddiyat bilan: Aziz paxtakorlar, yildan yilga ham Oltin xirmoningiz hosilga to‗lsin! Har ishda rahnamo, madadkorimiz Ulug‗ partiyaga sharaflar bo‗lsin! deb yozgan bo‗lsa, falsafiy fikrlashga moyil boshqa bir taniqli ijodkor: - Kim berdi dilingga yorug‗, tarbiya? Kimga sen qoyilsan, ustozim, deya? Kim seni yashatar va yashartirar? Leninning kollektiv o‗g‗li – Partiya! tarzida to‗rtlik qoralagandi. XX asrning 60-yillari oxiriga kelib Erkin Vohidov yetakchiligidagi adabiy avlod asta-sekin inson shaxsi, uning tuyg‗ulari tasviriga e`tibor qarata boshladi. Insonning ruhiy kechinmalari, turfa sezimlari poetik tasvir obyektiga aylandi. Bu hol esa, tabiiy ravishda, davrga to‗g‗ri kelmaydi deb, chetga suribroq qo‗yilgan aruzning jonlanishiga imkon yaratdi. E.Vohidov g‗azalning xaloskori yanglig‗ paydo bo‗lib, uning jonsizlanib qolgan taniga yangicha nafas bag‗ishlaganday bo‗ldi. Shoir ―Yoshlik devoni‖ kitobining ―Debocha»sida eski poetik shakl yangi gap aytishga yaramaydi deydigan kishilar bilan bahsga kirishadi: Ey munaqqid, sen g‗azalni ko‗hna deb kamsitmagil, Sevgi ham Odam Atodin qolgan inson qonida. Shoir inson qonida azaldan mavjud bo‗lgan sevgi tuyg‗usi bugun ham yashayotgani yanglig‗ uning ifodasiga moslashgan g‗azal ham yashashga haqli ekanini mantiq jihatidan ishonarli, ifoda jihatidan go‗zal yo‗sinda ko‗rsatdi. Shoir g‗azalni shunchaki she`riy janr rutbasidan yuksaltirib, mangu tuyg‗ularning poetik ramzi hamda har qanday fikrni ifodalay olishga qodir badiiy vosita darajasiga ko‗taradi. 6 Ta`kidlash kerakki, Erkin Vohidov, umuman, aruz vazni, xususan, g‗azal janrini tiklash uchun emas, balki o‗z o‗yu tuyg‗ulari aynan g‗azalda moddiylashishga moyil bo‗lgani uchun bu janrga qo‗l uradi. G‗oyat nazokatli va zarif shoirni bezovta qilgan fikru tuyg‗ular ham uning shaxsiyati singari nazokatu zarofatli yo‗sinda ifodalanishni taqozo etardi. Shoir o‗z davri uchun shakkoklik sanalgan isyonkor fikrlarni ham g‗azalning go‗zal, mayin va jozibali libosiga o‗rab bera bildi. E.Vohidov poetik fikrining zalvori g‗oyat og‗ir bo‗lgani holda uning ifoda yo‗sini o‗ta mayin bo‗lardi. Uning she`rlarida o‗tli chaqiriq bor edi. Lekin bu da‘vat o‗qirmanni olamni ag‗dar-to‗ntar qilishga emas, balki dunyo va undagi tartibot haqida jiddiy o‗yga toldiradigan yo‗sinda latif she`riy shaklda taqdim etilardi. Ehtimol, ―O‗zbegim‖ she`ri barmoqda bitilganida mutlaqo bosib chiqarilmagan bo‗lardi. E.Vohidov g‗azallarida oshiqning dil rozlari, ma‘shuqaning ta‘rif-tavsifi mumtoz adabiyotdagi yanglig‗ har qancha mubolag‗ador, serbo‗yoq bo‗lmasin, undagi timsollar bugunning odami ekani anglashilib turadi. Ular ―zamon zayli‖ni hisobga oladigan, o‗y-fikri, tuyg‗ulari bugungi odamlarga tushunarli bo‗lgan kishilardir. Ma`lumki, mumtoz she`riyatda vaqt tushunchasi ancha nisbiy bo‗lgan. Chunki mumtoz shoirlar o‗tkinchi, bugunning tashvishlari aks etgan mavzularga qo‗l urmaganlar. Shuning uchun ham ularning ijodida o‗z davrining belgilari ko‗zga tashlanib turmaydi. E.Vohidovning g‗azallarida esa bugunning nuqsi aks etadi. Shoirning « Yüklə 4,25 Mb. Dostları ilə paylaş:
|