Zeynalov Sübhan Nemət oğlu Müəssisənin mənfəəti, onun bölgüsü və
Yüklə 0,65 Mb. Pdf görüntüsü
|
41 Korporativ investorlar fəaliyyətlərini müvafiq müəssisə və ya firma adından onların xüsusi kapitalını və borc vəsaitlərini cəlb etməklə həyata keçirirlər. Korporativ investorların böyük əksəriyyəti maddi (birbaşa) investisiyalarla məşğul olurlar, qiymətli kağızlara investisiya qoyuluşu onlar üçün tamamlayıcı fəaliyyət növüdür. İnstitutsional investorlar isə öz kapitallarını müştərilərin və ya əmanətçilərin vəsaitləri hesabına formalaşdırır və onları əsasən qiymətli kağızlara investisiya edir- lər. Onlar üçün maddi investisiya qoyuluşları tamamlayıcı fəaliyyət hesab olunur. Bazar iqtisadi münasibətləri formalaşdıqca investorların sayı artmaqda və investisiya fəaliyyəti genişlənməkdə davam edir. Onların içərisində mühüm yeri Dövlət idarəetmə orqanları Yerli idarəetmə orqanları Banklar və kredit təşkilatları İnvestisiya fondları və şirkətləri Pensiya fondları Sığorta şirkətləri Trast şirkətləri Beynəlxalq kredit institutları Kommersiya təşkilatları Vətəndaşlar Xarici hüquqi və fiziki şikrətlər M al iyy ə - kr edi
t ins
ti tut
la rı
İnvestorlar
İnvestisiya Yığım Yığım
Yığım 42 qeyri-dövlət (özəl) investorları tutur ki, onlar da əsasən öz xüsusi və borc kapitallarını iqtisadiyyatın bu və ya digər sferalarına yönəldir və eləcə də müxtəlif maliyyə bazar- larında ayrı-ayrı əməliyyatlar aparırlar. İnvestisiya fəaliyyətinin xüsusi formaları: Lizinq; Françayzinq. Lizinq anlayışı altında bir təşkilatın (istifadəçinin – lizinq alanın) dicərinə (lizinq şirkətinə) zruri avadanlıqların alınması və onun istifadəsinə verilməsi üçün müraciəti başa düşülür. Lizinq – sahibkarlıq fəaliyyətinin bir növü olub, lizinq müqaviləsi əsasında icarəyə verənin (lizinq verənin) müəyyən olunmuş avadanlığı hər hansı bir satıcıdan əldə edərək, onu sahibkarlıq fəaliyyəti məqsədilə müvəqqəti istifadə etmək üçün ödənişli əsaslarla icarədara (lizinq alana) təqdim edilməsi prosesindən ibarətdir. Əsas vəsaitlərin qüvvədə olan təsnifatına aid edilən istənilən daşınar və da- şınmaz əmlak (torpaq sahələrindən, sair təbii obyektlərdən, eləcə də bazarda sərbəst dövriyyəsi qadağan olunmuş obyektlərdən başqa) lizinqin obyekti ola bilər. Lizinq müqaviləsinin fəaliyyət müddəti ərzində lizinqə təqdim olunan əmlak (büdcə vəsaitləri hesabına əldə olunan əmlak istisna olmaqla) lizinqə verənin (yəni lizinq şirkətinin) mülkiyyəti hesab olunur. Lizinq əmlakının lizinqə verənin və ya alanın balansına daxil edilməsi şərtləri iki tərəf arasında bağlanmış lizinq müqaviləsi ilə müəyyən olunur. Lizinq müqaviləsində əmlakın müddət bitəndən sonra və bitənədək lizinqə verən tərəfindən geri satın alınmasına baxıla bilər. Əgər müqavilədə başqa şərtlər nəzərdə tutulmayıbsa, lizinqə verə nonu girov şəklində istifadə etmək hüququna malikdir. Yəni lizinq şirkəti bankdan kredit aldıqda və ya girovla müşayət olunan hər hansı əməliyyat apardıqda lizinqə verdiyi əmlakı girov kimi təqdim etmək hüququna malikdir. Lizinqə verən satıcını xəbərdar etməlidir ki, ondan alınan əmlak müəyyən şəxsə icarəyə təqdim edilmək üçün nəzərdə tutulub. 43 Lizinq üçün nəzərdə tutulan əmlak lizinq alana təchiz olunduğu andan ona satıcıya qarşı əmlakın keyfiyyətinə, onun tamlığına, təchizat müddətinə və onlar arasında bağlanmış alqı-satqı müqaviləsinin yerinə yetirilmədiyi digr hallara görə iddia qaldırmaq hüququ da keçir. Əgər müqavilədə başqa şərtlər nəzərdə tutulmayıbsa, lizinqə verən, lizinqə götürənlə satıcı arasında alqı-satqı müqaviləsindən yaranan öhdəliklərə görə məsuliyyət daşımır. Əgər müqavilədə hər hansı bir şərt nəzərdə tutulubsa, lizinq alanın satıcı qarşısında olduğu kimi lizinq verən qarşısında da alqı-satqı müqavilə- sindən yaranan iddia qaldırmaq hüququna malikdir. Lizinq alan icarəyə götürdüyü əmlakı lizinqə verənin göstərdiyi sığorta şirkətində sığortalaması məcburidir. Yenə də əgər lizinq müqaviləsində başqa şərtlər nəzərdə tutulmayıbsa, lizinq əmlakı lizinq alana ötürüldüyü andan həmin əmlakın korlanması və məhvi ilə bağlı risk halları lizinq alana keçir. Lizinq iştirakçılarının yerinə yetirdiyi şərtlərdən asılı olaraq onun müxtəlif növlərini ayırırlar. Amma onların arasında dəqiq sərhəd ayırmaq çətindir, çünki bu və ya başqa növün xüsusiyyətləri tərəflərin istəyindən asılı olaraq uyğun gələ bilər. Lizinqin əsas formaları aşağıdakılardır:
Maliyyə lizinqi (finance leasing) Operator lizinq (operative leasing ) Lizinq müqaviləsinin müddəti bitdikdən sonra lizinq alan avadanlığı öz mül- kiyyətinə ala bilər və ya başqa güzəştli şərtlərlə lizinq müqaviləsini təzələyə bilər. Texniki xidmət, təmir, sığortalama lizinq alanın məsuliyyətindədir. Lizinq müqaviləsinin müddəti bitdikdən sonra avadanlıq onun başqa lizinq alanın istismarına təqdim edilmək üçün lizinq şirkətinə qayıdır. Texniki xidmət, təmir, sığortalama və s. lizinq verənin məsuliyyətindədir.
Operativ lizinq avadanlığın əldə edilməsinin maliyyələşdirilməsi vasitəsi hesab olunur. Bununla icarədar lizinq şirkətinin avadanlıqlarından (məs. avtomobilin icarəsi) qısamüddətli istifadə hüququ qazanır. Kapital xərclər bir qayda olaraq Yüklə 0,65 Mb. Dostları ilə paylaş:
|