Зиёдулла Давронов
Mazkur o‘quv qo‘llanma O‘zbekiston Respublikasi Oliy va o‘rta
Yüklə 0,6 Mb. Pdf görüntüsü
|
| Mazkur o‘quv qo‘llanma O‘zbekiston Respublikasi Oliy va o‘rta
maxsus ta’lim vazirligining Toshkent Moliya instituti qoshidagi Oliy o‘quv yurtlariaro ilmiy-uslubiy Kengashda muhokama qilingan hamda moliya mutaxassisliklari magistrantlari uchun o‘quv qo‘llanma sifatida tavsiya etilgan (22 iyul 2006 yil 8-sonli bayonnoma). © “IQTISOD- MOLIYA”, 2007 3 Kirish Tabiat va insoniyat tarixi voqealarga nihoyatda boy. Zaruriyat natijasida paydo bo‘lgan fanlar inson faoliyatini o‘zgartirishga ta’sir etdi va etib kelmoqda. Fan insonning tabiat va jamiyatga bo‘lgan ta’sirini kuchaytirdi. Bu ta’sir gohida salbiy, gohida esa ijobiy natijalar berdi. Ayniqsa, XX asrda fan va texnika sohasida erishilgan natijalar fikrimizning dalilidir. Bularga: oqsillarning sintez qilinishi, yadro, atom qurollarining paydo bo‘lishi, kosmik fazoga insonning tashrif buyurishi, planetalarni tadqiq qilinishiga kirishilishi, kibernetika sohasining taraqqiy etishi, axborot texnologiyalarining rivojlanishi va boshqalar kiradi. Bularning barchasi inson ongining ham o‘zgarishiga sabab bo‘ldi va bo‘layotir. Bu erishilgan yutuqlar oxirgi yutuqlar emas, albatta. Borliq cheksiz bo‘lgani singari tabiat va jamiyat hodisalarini bilish va ularni rivojlantirishga turtki berish ham cheksizdir. XX asrda paydo bo‘lgan kashfiyotlar XXI asrda yanada yuqori bosqichga ko‘tariladi, albatta. Yangi asrda yangi-yangi fanlarning paydo bo‘lishiga shubha yo‘q. Demak, fanlarni paydo bo‘lishi inson ijodining mahsuli hamdir. Aniqroq aytadigan bo‘lsak, ijod to‘xtagan joyda fan rivoji to‘xtaydi, fan rivoji to‘xtagan joyda ijod ham to‘xtaydi. Bu esa taraqqiyotga salbiy ta’sir ko‘rsatadi. Binobarin, har bir avlod o‘zi yashagan davr muammolarini yechishga intiladi. Ijod qiladi, yangiliklar yaratadi. Bu esa o‘z-o‘zidan bo‘lmaydi. Taraqqiyotning turli tarmoqlari bilan shug‘ullanuvchilardan sabr-toqat, izlanish, yangiliklar yaratish, o‘z munosobatlarni bildirishni taqozo etadi. Respublikamizda nisbatan yangi paydo bo‘lgan kurs - “ilmiy ijod metodologiyasi”ning mohiyati mazkur sohalarni magistrantlar, bo‘lajak olimlar tomonidan tahlil qilishga, ma’lum bir ko‘nikmalarni hosil qilishga qaratilgan. Har qanday tadqiqotchi ma’lum bir malakaga, bilimga ega bo‘lmas ekan, uning kashfiyoti, ijodi to‘laqonli bo‘la olmaydi. Magistrant va bo‘lajak olimlar aniq bir metodologiya asosida faoliyat ko‘rsatsalar mehnatlari zoya ketmasdan samarali bo‘ladi. 4 Ilmiy ijod metodologiyasining paydo bo‘lishi davr talabidir. U falsafa fanining tarmog‘idir. Falsafa bilan uzviy aloqadadir. Falsafa fani ilmiy ijod kursining muammolarini boyitadi, to‘ldiradi. Falsafa, fan xususiyatlarini eng umumiy tomonlarini yoritib bersa, ilmiy ijod metodologiyasi esa ijod jarayonlarining aniq talablarini, ilmiy ijodga qanday yondashish yo‘l yo‘riqlarini va xususiy usullarini yoritib beradi. Ma’lumki, ijod o‘ta murakkab, lekin qiziqarli jarayon. Inson faoliyatidagi nozik jihat – aql va farosat, ong va tafakkur bilan bog‘langan. Zero, ijod inson hayoti, turmush tarzidir. O‘z navbatida aytish lozimki, ijodning o‘zi falsafiy muammodir. U falsafa tomonidan o‘tgan asrning ikkinchi yarmida Yevropa mamlakatlarida tahlil etilgan va fikrlar umumlashmasi sifatida paydo bo‘lgan. Tevarak-atrof turli tumandir. Undagi voqea hodisalar, narsalar ham turli tumandir. Qisqa qilib aytganda, son-sanoqsiz yo‘nalishlar borki ularning barchasi ilmiy ijodni talab qiladi. Xo‘sh, bu qanday talab? Bu ijodda mukammal metodologiyaga bo‘lgan talabdir. Shu sababli ushbu qo‘llanmaning asosiy maqsadi magistrantlarni mutaxasislik namunalari bo‘yicha metodologiyani tanlashga va uni o‘z ijodlarida qanday qilib qo‘llashni o‘rganishga qaratilgandir. Ularda fan va ijodning dialektik munosobati haqidagi tasavvurni shakllantirishdir. Hayotdagi fan va texnika rivoji ta’sirini oydinlashtirishdir. Bo‘lajak ziyolilar, olimlar etikasi, estetikasini ijoddagi o‘rnini ko‘rsatishdir. Izoh: Respublikada ushbu kursdan (Moliya sohasidagi magistrantlar uchun) darslik yoki biror qo‘llanma yo‘qligi hisobga olinib, Iqtisodiyot universitetida tayyorlangan yagona o‘quv qo‘llanmadan hamda falsafa fanlari doktori, professor O. Fayzullayevning “Falsafa va fanlar metodologiyasi” monografiyasidan foydalanildi va asos qilib olindi. Muallif ushbu qo‘llanmaning va monografiyaning mualliflariga, ayniqsa, o‘zining beg‘araz taqriz va maslahatlarini bergan I. Soifnazarovga minnatdorchilik izhor qiladi. |