-fesil-1: Info11-(1). qxd

---

İsmayıl SADIQOV 
Ramin MAHMUDZADӘ
Naidә İSAYEVA
Ümumtәhsil 
mәktәblәrinin
11-ci sinfi üçün dәrslik
Azәrbaycan Respublikası 
Tәhsil Nazirliyinin 
15.03.2010-cu il tarixli  
294 nömrәli әmri ilә 
tәsdiq edilmişdir.

---

Elmi redaktor: Rasim Әliquliyev – АМЕА-nın müxbir üzvü, texnika elmlәri doktoru, professor
Rәyçilәr: Әlәkbәr Әliyev
– texnika elmlәri doktoru, professor
Nәrgiz Rәsulova
– AM EA İnformasiya Texnologiyaları İnstitutunun sektor
müdiri
Cәmalә Nәbiyeva – Bakı şәhәri 157 nöm rәli orta mәktәbin müәllimi
Aygün Әzizova
– Bakı şәhәri akademik Zәrifә Әliyeva adına orta mәktәbin
müәllimi
Rәhilә Әliyarzadә – Bakı Avropa liseyinin müәllimi, әmәkdar müәllim
İnformatika – 11. Ümumtәhsil mәktәblәri üçün dәrslik. 
İ.C.Sadıqov, R.Ә.Маhmudzаdә, N.R.İsayeva. “Bakınәşr” – Bakı, 2010, 128 sәh.
Dәrslik әlavә materiallarla zәnginlәşdirilimişdir. Bölümlәrin sonunda verilmiş “Özünü sına” test
sualları müәllim tәrәfindәn, iş vәrәqәlәrindә şagirdlәrә paylanaraq, sinifdә sәrbәst yerinә
yetirilmәsi üçün nәzәrdә tutulmuşdur. “Layihәlәr” isә bir vә ya bir neçә şagird tәrәfindәn
müstәqil yerinә yetirilir vә növbәti dәrsdә tәqdim olunur. Sinifdә şagirdlәr arasında diskussiya
vә müzakirәlәr üçün “Tarix” vә “Tәnqidi baxış” başlıqları ilә müxtәlif materiallar yerlәşdirilmişdir. 
ISBN-978-9952-427-10-11
© Azәrbaycan Respublikası Tәhsil Nazirliyi, 2010.
© “Bakınәşr”, “TM group”, 2010. 

---

M
Ü
N
D
Ə
R
İ
C
A
T
1.  TEXNOLOGİYALAR VƏ CƏMİYYƏT 
1.1. İnformasiya mədəniyyəti   . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6
1.2. Texnologiyalar və təhsil  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8
1.3. Elmi və texnoloji innovasiyalar    . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13
Tarix
 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17
Layihələr
 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18
2.  ŞƏBƏKƏ TEXNOLOGİYALARI 
2.1. Kompyuter şəbəkələri  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20
2.2. Kommunikasiya vasitələri  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22
2.3. Şəbəkə avadanlıqları . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24
2.4. Şəbəkə növləri   . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27
Tarix
 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30
Özünü sına
 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31
Layihələr
 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32
3.  MODEL VƏ MODELLƏŞDİRMƏ 
3.1. Model anlayışı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34
3.2. Modellərin növləri. Formallaşdırma  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37
3.3. İnformasiya modelinin hazırlanması    . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40
3.4. Kompyuter modeli    . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44
Tarix
 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48
Özünü sına 
 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49
Layihələr
 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50
4. KOMPYUTER QRAFİKASI 
4.1. Kompyuter qrafikası anlayışı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52
4.2. Rastr qrafikası  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56
4.3. Rastr görüntülərlə iş  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60
4.4. Vektor qrafikası  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63

---

4.5. Vektor görüntülərlə iş  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66
4.6. Fraktal qrafika   . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 70
4.7. Üçölçülü qrafika  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74
Tarix
 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 79
Özünü sına
 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 80
Layihələr
 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 82
5.  LAYİHƏLƏRİN HAZIRLANMASININ İNFORMASİYA TEXNOLOGİYASI 
5.1. Layihə və onun mərhələləri  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 84
5.2. Layihənin informasiya modelləri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 89
Tarix
 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 95
Layihələr
 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96
6. İNTERNETDƏ AXTARIŞ 
6.1. Axtarış sistemləri  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 98
6.2. Axtarış texnikası  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 102
6.3. Veb-saytlarin işarətlənməsi və endirilməsi  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 107
6.4. Elektron resurslarin qiymətləndirilməsi  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 110
Tarix
 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 115
Özünü sına
 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 116
Layihələr
 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 117
Sözlük   . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 119
Proqram  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 127
4

---