133 li be ral düşünce, Yıl 18, Sayı 69-70, Kış-Bahar 2013, s. 133-155 Giriş
Yüklə 197,2 Kb. Pdf görüntüsü
|
| 133 li
ral
Giriş Bugün demokrasinin en çok rağbet gören ve en çok yayılma istidadı gösteren siyasal yönetim olduğuna dâir iddia ve bunun bu şekilde devam edeceğine dâir öngörüler siyasal yazında hayli geniş bir yer işgâl etmektedir. Bu iddia- lara egemen olan söylem, bugün demokratik yönetim fikrinin her zamankin- den daha çok popülariteye ulaşmış olduğu, 20. Yüzyıl’ın yeni bin yıla bırak- tığı en önemli miraslardan biri olarak demokrasinin yegâne meşru yönetim sistemi olarak telâkki edildiği, zaten önüne konan “global”, “kozmopolitan”, “uluslaraşırı” ve “uluslarüstü” gibi nitelemelerin de bunun bir göstergesi ol- duğu ve bunun genel, kararlı ve düzenli bir süreç olarak bu şekilde devam edeceği şeklindedir.
Demokratikleşme olgusu olarak adlandırılan bu süreci “dalga” metaforu ile gündeme getiren meşhur siyaset bilimci Samuel P. Huntington’a
göre, ilk uzun dönemli demokrasi dalgası 1820’lerde Amerika Birleşik Devletleri’nde erkek nüfusun büyük bir oranına oy hakkı verilmesiyle başlamış ve neredeyse bir yüzyıl boyunca meyvesini vermeye devam etmiştir. Nitekim bu dönemde 29 ülke demokrasiye geçmiştir. Ancak, İtalya’da Mussolini’nin 1922’de ikti- dara gelmesi, “ters dalga” niteliğinde bir etki yaparak, bu ilk demokratikleş- * Yazının birinci bölümü, Liberal Düşünce dergisinin 67. sayısında (Yaz 2012) yayınlanmıştır. 1 Holden, Barry (Ed.), Global Democracy: Key Debates (Florence, KY, USA: Roudledge, 1991), Introduction, s. 1-14. 2 Huntington, Samuel P., “Üçüncü Demokrasi Dalgası”, Siyasal & Sosyal Teori, Der., Atilla Yayla, Siyasal Kitabevi, Ankara, 1993, s. 80 – 99. Demokrasinin Performans İmkânı Olarak Çoğulculuk (2) * : Anthony H. Birch’te Siyasal Plüralizm Hüseyin Bal Yrd. Doç. Dr. | Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Uluslararası İlişkiler Bölümü Öğretim Üyesi
134 | Hüseyin Bal me dalgasını geriletmiş ve 1942 yılına kadar dünya üzerindeki demokratik devletlerin sayısını 12’ye düşürmüştür. İkinci Dünya Savaşı’nın, müttefiklerin zaferiyle sonuçlanması, ikinci bir demokrasi dalgası başlatmış ve 1962 yılı- na gelindiğinde, demokratik rejimle yönetilen ülke sayısı 36’ya yükselmiştir. Ancak, bu dalga da kendi ters dalgasını yaratmış ve 1960 – 1975 yılları ara- sında demokratik ülke sayısı 30’a gerilemiştir. 1974 ile 1990 yılları arasında en azından 30 ülkenin demokrasiye geçişi ise modern dünya tarihinde demok- ratikleşmenin üçüncü dalgasını teşkil etmektedir. Ayrıca, bu dalgalara bir de 2010’da Arap Dünyası’nda patlak veren ve hâlen devam etmekte olan olaylar dizisinden hareketle “Arap Baharı” adı verilen olguyla gündeme gelen “dör- düncü demokrasi dalgası” eklendiğinde, demokrasinin küresel düzeyde yay- gınlığına dâir söylemlerde haklılık payı bulunduğu ortaya çıkacaktır. Ancak, demokratik yönetimin başarı ve bekâsı hakkındaki bu iyimserlik çok yakın tarihe kadar çokları tarafından paylaşılmamakta ve pek terennüm edilmemekteydi. Pek de uzak olmayan bir geçmişte siyasal gözlemciler, de- mokratik yönetimin geleceğine ilişkin olarak kötümser gözlem ve mülâhaza- larda bulunmuşlar, hayli karamsar bir tablo çizmişlerdir. Meselâ Willy Brand görevinden ayrılmadan önce şu gözlemde bulunmuştur: “Batı Avrupa’da de- mokrasinin sâdece 20 ya da 30 yıllık ömrü kalmıştır. Ondan sonra diktatörlük- lüğün kuşatması altına girecektir; diktanın politbüro veya cunta eliyle gelme- si durumu değiştirmeyecektir.” Bir İngiliz üst bürokrat da şunu ifade etmiştir: “Şâyet İngiltere mevcut enflasyon ve depresyon sorunlarını çözemezse –ki çö- zemeyecekmiş gibi gözüküyor-, parlamenter demokrasi sonunda diktatörlükle yer değiştirecektir.” Yine Japonya’dan Takeo Miki resmî görevine geldiği ilk günde şu uyarıyı yapmıştır: “Temel reformlar yapılmadığı ve halkın siyasete güven duyması sağlanmadığı taktirde, Japon demokrasisi çökecektir.”
Bu ve benzeri yaklaşımların tasvir etmekte olduğu sosyo-politik ortam, sivil düzenin dağılması, sosyal disiplinin bozulması, liderlerin yetersizliği ve bütün bunların sonucu olarak vatandaşların sisteme yabancılaşmasıydı. Bü- tün bu şartlar altında, sanayileşmiş ülkelerin çoğunun mevcut imkânlarla bu olumsuzlukların üstesinden gelemeyecekleri düşünülmekte ve sonuçta siya- sal sistem olarak Amerikanın Vietnam’laşması ve İngilterenin İtalyalaşması öngörülmekteydi. Demokrasinin geleceğiyle ilgili bu kötümserlik, ekonomik durumun geleceği hakkındaki kötümserlikle birleştiğinde, tablo daha da va- him bir hâl almaktaydı. 3 Bkz. New York Times, Ekim 7, 1974, p. 12; Geoffrey Barraclough, “The End of an Era”, New York Review of Books, Haziran 27, 1974, p. 14. Aktaran, Crozier, Michel J., Samuel P. Huntington ve Joji Watanuki, The Crisis of Democracy, Report on the Governability of Democracies to the Trilateral Comission, New York University Press, USA, 1975, s. s. 2. Demokrasinin Performans İmkânı Olarak Çoğulculuk (2) | 135
Crozier, Huntington ve Watanuki, 4 yukarıda sözü edilen kötümser tab- lonun demokratik yönetim biçimine yöneltilen üç tip meydan okumadan kaynaklandığını ileri sürmüşlerdir. Bunlardan birincisi, bağlamsal meydan okumalardır. Bunlar demokratik yönetimlerin hâricî çevrelerinden kaynak- lanırlar ve aslında demokratik yönetimin işlerliğinin direkt bir ürünü değil- dirler. İkinci tip meydan okuma, sosyal yapı ve siyasal trendlerden gelmekte- dir. Bunlar, demokratik yönetimlerin kendi toplumlarının sosyal gelişme ve siyasal dinamiklerinden kaynaklanan diğer ciddî problemlerle birleştikleri dönemlerde çok etkili olabilirler. Bunlar arasında, toplumun bozulmasından ve demokratik yönetimlerin “tekelci kapitalizm”in hizmetine girmiş olmasın- dan bahisle, demokrasinin bunun üstesinden gelme konusundaki yetersizli- ğinden şikâyet eden aydın grupları ve diğer toplumsal grupların “muhalefet kültürü” yer alır. Keza, “sosyal değerlerdeki değişmeler”i de bu gruba dâhil etmek gerekir. Nitekim son dönemlerde, maddiyatçı eğilimler taşıyan çalış- ma biçiminden ve toplulukçu-halkçı bakış açılarından sıyrılıp kişisel tatmini, boş zamanı, âit olma duygusunu ve entelektüel-estetik tatmini öne çıkaran bir değer değişmesi yaşanmıştır. Bu yeni kültür ve değerlerle yetişen nesiller siyasal liderlere güvenmemekte, siyasal kurum ve süreçlere şüphe ile bak- maktadır. Sonuç olarak siyaset bilimcilerin siyasal ilgisizlik (political apathy) olarak adlandırdığı durum genel ve yaygın bir trend hâline gelmektedir. Do- ğal olarak, bu ilgisizlikten demokratik siyaset de nasibini almaktadır. Bugün demokrasilerin karşılaştığı “temsil krizi”ni de bu bağlamda değerlendirmek mümkündür. Nihâyet, demokratik yönetim biçiminin karşılaştığı üçüncü tip –ve belki de en önemli– meydan okuma, direkt demokratik işleme tarzından kaynaklan meydan okumalardır. Başka bir ifadeyle, bunlar demokratik yöne- tim biçimine özgü olan doğal (intrinsic) meydan okumalardır. Demokratik yö- netim, kendi kendini idame ettiren ve doğruluğu kendinden menkûl kusursuz bir düzen içinde işlemez. Aksine demokrasi, bazı hâricî etkenler tarafından kontrol edilmediği takdirde, sonuçta demokratik düzenin altını oyacak olan birtakım güç ve eğilimlerin oluşmasına izin verecek tarzda işler. Böyle işle- mesi, “demokrasinin yumuşak karnı” olarak bilinir ve demokrasinin geleceği ile ilgili kötümser yaklaşımların da temelini oluşturur. Demokrasinin bu yumuşak tarafından kaynaklanabilecek olumsuzlukları gidermeye ve performansını artırmaya yönelik bir öneriler demeti olan ço- ğulculuk, en güçlü ifadesini, aralarında Anthony H. Birch’in de bulunduğu liberal düşünürlerin eserlerinde bulmuştur. 4 Crozier, Michel J., Samuel P. Huntington ve Joji Watanuki, The Crisis of Democracy, Report on the Governability of Democracies to the Trilateral Comission, New York University Press, USA, 1975, s. 1-10). Yüklə 197,2 Kb. Dostları ilə paylaş:
|