1687 (35) dh. Mui, 2 2/47 Erzurum Vilâyeti Mektubî Kalemi
Yüklə 38,52 Kb.
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- DH. MUİ, 12_2/47_5 Erzurum Vilâyeti Mektubî Kalemi
- DH. MUİ, 12_2/47_2 Erzurum Vilâyeti Mektubî Kalemi Şuhûd
- DH. MUİ, 12_2/47_3_1 Erzurum Vilâyeti Mektubî Kalemi Aded: 341
- DH. MUİ, 12_2/47_3_2
- DH. MUİ, 12_2/47_1 Dahiliye Nezâreti Muhaberât ı Umumiye Dairesi Şube: 4 Evrak Numarası: 392
- DH. MUİ, 12_2/47_8 Adliye ve Mezâhib Nezâreti Mezâhib Müdürlüğü 316
- DH. MUİ, 12_2/47_7 Adliye ve Mezâhib Nezâreti Mezâhib Müdürlüğü
|
1687 (35) DH. MUİ, 12_2/47_4 Erzurum Vilâyeti Mektubî Kalemi Huzur ı Âlî i Kaymakam ı Ekremî'ye Cânib i Beledî'den ücretle teslim edilen mühtediye bir kadını meclis i idareye getirip tekrar götürmekde olan kasabanın Cami i Kebir mahalleli Yed i emin Esad'ın üzerine hükûmet derûnunda bilâ sebeb kasabanın murahhasa vekili el yevm saat dokuz kararlarında hücum ve itâle i lisan ederek eliyle darb eylediği merbûtan takdim kılınan zabıt varakası meâlinden müstebân buyurulacağı ma‘razında işbu jurnal i acizânem bi't tanzim berây ı malumât arz u takdim kılındı. Fermân. Fî 20 Ağustos sene [1]325 / [2 Eylül 1909] Komiser Vekili Hâfız Mehmed bin Mevlüd
İşbu jurnal mündericâtı cünha nev‘inden görülmekle li ecli'l muhakeme merbûtu zabıt varakasıyla Mahkeme i Bidâyet Riyâset i Aliyyesi'ne takdim kılındı. Ol bâbda. Fî 20 Ağustos sene [1]325 / [2 Eylül 1909] Muâvin Vekili Hâfız Mehmed DH. MUİ, 12_2/47_5 Erzurum Vilâyeti Mektubî Kalemi Zabıt Varakası Mühtediye bir kadını meclis i idareden aşağı indirip hükûmet divanhânesinde götürmekde bulunan kasabanın Cami i Kebir mahalleli Yed i emin Esad'ın üzerine Ermeni murahhası vekili hücum ederek bilâ sebeb itâle i lisan ve eliyle iki sille vurduğu ve yine vurmak üzere iken güç hâl ile elinden kurtarılmış olduğunu müşahede eylediğimizi mübeyyin işbu zabıtnâmemiz bi't tanzim temhîr kılındı. Fî 20 Ağustos sene [1]325 / [2 Eylül 1909]
Aslına mutabıkdır. Pasinler Kazası Bidâyet Mahkemesi Mustantıklığı DH. MUİ, 12_2/47_2 Erzurum Vilâyeti Mektubî Kalemi Şuhûd: Dellâl Ali Efendi, Zâbıta Memuru Nuri Efendi, Bakkal Osman Ağa Pasinler Bidâyet Mahkemesi Riyâseti Cânib i Fâzılânesi'ne Faziletli efendim hazretleri Mühtediye olan bir kadını emin bildiklerinden hükûmet tarafından acizlerinin hânesine emaneten koyulmuş idi. Bugün meclis i idarece ale'l usul muamele i lâzıme icra edilmek üzere refakatimle mezbûre celb ve Murahhas Vahan Efendi tarafından âyinleri muktezâsı olarak vesâyâ yı lâzıme icra olunmuş ise de mezbûre yine kabul etmeyerek ihtidâsında sebat eylemiş ve berây ı hıfz yine acizlerine terfîk olunarak hükûmet avlusundan çıkacağımız sırada bilâ sebeb mûmâileyh Vahan Efendi elfâz ı galîza ile bendenize şetm ü sebb eyledikden başka üzerime tehâcümle darb etdiği cihetle lutfen hakkında muamele i kanuniyenin icrasıyla tertib i mücâzâtı hususuna müsaade buyurulması bâbında emr u fermân hazret i men lehü'l emrindir. Fî 20 Ağustos sene [1]325 / [2 Eylül 1909] Kasabanın Cami i Kebir Mahalleli Esad
Müsted‘î i merkûme mahkeme masrafı vermeye adîmü'l iktidâr olduğunu tasdik ederiz. Fî minh [20 Ağustos sene [1]325 / [2 Eylül 1909]] Aslına mutabıkdır. Pasinler Kazası Bidâyet Mahkemesi DH. MUİ, 12_2/47_3_1
Atûfetli efendim hazretleri Hasankale'de Ermeni murahhasa vekilinin darb ve tahkir edildiği Erzurum murahhasa vekili tarafından beyân edilmesi üzerine hemen mahall i mezkûre azîmet edildiği fî 23 Ağustos sene [1]325 ve mesele i‘zâm olunduğu kadar mühim olmayıp posta ile tafsilen arz olunacağı fî 25 Ağustos sene [1]325 tarihli ve şifreli iki kıt‘a telgrafnâme i çâkerânemle arz edilmişdi. Meselenin suret i hudûs ve cereyânı ber vech i âtî tafsilen arz olunur. İhtidâ etmek üzere müracaat eden köylü ve zâtü'z zevc bir kadına ber mûceb i usul nasihat etmek üzere murahhasa vekili daire i hükûmete davet olunur. Rüesâ yı ruhâniye bu gibi ihtidâ muamelâtını mümkün olduğu kadar tas‘îb etmek mesleğinde olduklarından vekil efendi kadın hâmile olduğu cihetle vaz‘ ı hamline değin ihtidâsının kabul edilmemesini teklif eder ise de şer‘an ve usulen hamlin mâni‘ i ihtidâ olmayacağı beyân olunarak nesâyih i lâzıme ifa etdirilir. Fakat kadının zevci hâzır olmadığından celb ve ihzârına kadar usulüne tevfîkan muamele i ihtidâiye te’hir ve kadın hânesinde muhafaza edilmek üzere Esad nâmında birine tevdî‘ olunur. Merkûm Esad mezbûre ile beraber hânesine gitmek üzere daire i hükûmetin nerdübânından iner iken murahhasa vekili efendi de kendilerini takib ile kadına Ermenice bazı sözler söyler. Bu sözler üzerine Esad, murahhasa vekilinin beyânına nazaran "Sen o kâfirlerin sözüne bakma sana kimse bir şey yapamaz. Gel gidelim." diğerlerinin ifadesine nazaran "Gel gidelim sen ehemmiyet verme." sözleriyle yoluna devam ederse de murahhasa vekili savletle Esad'ı darb eder. Esad da mukabele ile murahhasa vekilinin sakalından yakalar. Bu esnada Adil isminde bir adam müdahale ile murahhasayı tahkir ve yine yalnız murahhasanın iddiası vechile (Ermeni iğtişâşı zamanında itlâf edilen murahhasa vekilini telmîhan) seni de öteki gibi geberteceğiz sözleriyle tehdid eder. Mesele daha vahim bir şekil almadan vekil efendi oradan alınarak bir odaya idhal olunur ve halk dağılır. Ahvâlin şu suret i cereyânı ne murahhasa vekili tarafından ve ne de diğer tarafdan tasvir edilen tarzda itiraf edilmiyor. Murahhasa efendi kendisi hiç bir şey yapmadığı hâlde Esad'ın üzerine hücum ile darb ve Adil'in tahkir ve tehdid etdiğini Erzurum Ermeni Murahhasahânesi'ne yazdığı bir mektubda iddia eylediği hâlde gerek Hasankale'de daire i hükûmetde ve gerek Erzurum'da Erzurum murahhasa vekili de hâzır olduğu hâlde Esad'a savlet ederek kolundan yakaladığını beyân suretiyle ilk tecavüzün kendi tarafından vuku‘unu itiraf eylemişdir. Diğer cihet ise Esad'ın ne lisanen ve ne de fi‘len bir tecavüzde ve Adil'in hakaret ve tehdidde bulunmadığı müttehiden iddia olunuyor. Gerek akîb i vak‘ada tanzim olunan zabıt varakasında gerek zâbıta tarafından i‘tâ kılınan vukuât jurnaliyle Esad'ın kendisini darb eden murahhasa vekili hakkında muamele i kanuniye ifası talebiyle mahkeme i mahalliyeye verdiği istid‘ânâmede tecavüz ve tahkirin münhasıran vekil i mûmâileyh tarafından vuku‘a getirildiği iddia olunuyor ve zabıt varakasında isimleri mezkûr eşhâs dahi yek zebân olarak aynı suretde ifadede bulunuyorlarsa da meselenin arz ve tafsil eylediğim gibi cereyân etdiği bendenizce kanaat bahş i vicdân olacak suretde tezâhür eylemişdir. Mahallinden alınan ve musaddak suretleri ta‘alluku hasebiyle Adliye Nezâreti'ne gönderilen ve suret i gayr i musaddakaları da matviyyen huzur ı âlî i nezâret penâhîlerine takdim kılınan mezkûr zabıt varakası ve zâbıta jurnali ve istid‘ânâme mütâlaasından dahi malum ı âlî i nezâret penâhîleri buyurulacağı üzere kâffe i delâil murahhasa vekilinin aleyhinde olmakla inde'l muhakeme mahkum olacağı derkârdır. Bu netice Ermeni vatandaşlarımızın iğbirârını mûcib olacağından şimdilik bu davanın te’hir i rü’yetini hâkim efendiye tenbih ve merkezde İstînâf Müdde‘î i Umumîsi'ne tebliğ eylediğim gibi merkez i vilâyete gelmiş olan murahhasa vekiline de bir kaç gün burada istirahat eylemesini tavsiye etdim. DH. MUİ, 12_2/47_3_2 Şimdiki hâlde mesele bir sû i netice hâsıl etmeden bu suretle bertaraf edilmiş ise de ihtidâ keyfiyeti milel i gayr i müslimeye pek ağır geldiği hâlde ahali i müslimenin mutaassıb güruhu bunu adeta bir muzafferiyet i mahsusa suretinde telakki etmekdedirler. Fi'l hakika bir ailenin ümid i istikbali olan kerîmesi tam gelin olacak bir senede veya zâtü'z zevc ve sahibe i evlâd olan bir kadın çocuklarına nezâret edecek bir çağda vâlide ve pederini, zevc ve evlâdlarını terk ederek bir başka din kabul eder ise bu keyfiyetin pek büyük bir sû i te’sir hâsıl edeceği şübhesizdir. Hususuyla vuku bulan ihtidâların bilâ istisnâ hemen cümlesi din i İslâm'ın mertebe i ulviyet ve edyân ı saireye olan rüchânının anlaşılması neticesi olmayıp fakr u zaruret ve aşk u alâka ve iğfal gibi müessirâtdan münba‘is olduğu meydandadır. Pasinler'de ihtidâ eden kadına kiminle izdivâc etmek niyetinde olduğu sorduğumda (Kâmil'in oğlu Mevlüd) cevabı vermesi ve ihtidâların onda dokuzu fakir, cahil ve kısmen ahlâksız kadınlar arasında vuku‘a gelmesi bu iddianın sıhhatine delildir. Anâsır ı muhtelife arasında hüsn i âmîziş ve vifâkın tamamıyla teessüsü akdem i vezâif addedilmekde olup her iki tarafın cahil ve mutaassıb efrâdı arasında takarrür i hüsn i âmîzişe işbu ihtidâ keyfiyeti kadar sû i te’sir eden bir şey yokdur. Bir tarafdan Hıristiyanların ihtidâyı mümkün mertebe tas‘îb ve usul i mevzû‘a hilâfında müşkilât irâe etmeleri Müslümanları dil gîr etdiği gibi ihtidâ için müracaat edenlerin mazhar oldukları hüsn i kabul de gayr i müslimleri müte’essir etmekde ve bi'n netice arada mübâyenet husûlüne bâdî olmakda ve arz ı ihtidâ edenlerin mikdarı günden güne tekessür etmesi de bu mübâyenetin devamını intâc eylemekdedir. Fikr i kâsırânemce ittifak ve ittihâd ı tam her iki tarafın da mütekâbilen ibrâz ı fedakârî ve âsâr ı hüsn i niyet etmeleriyle kâbil i husûl olup tarif olunan suretde ihtidâ edenlerin İslâmlar arasına dahil olmaları ehl i İslâm'a hiçbir şeref bahş etmeyeceği gibi Hıristiyanlıkdan çıkmalarıyla da âlem i Nasrâniyet bir şey kaybetmiş sayılamayacağından rüesâ yı ruhâniyenin muamelât ı ihtidâiyede gösterdikleri ta‘sîbâtı terk etmelerine mukabil ihtidâ hakkında mevzû‘ olan takayyüdâtın biraz daha teşdîdi münasib mütâlaa edilmekde ise de bu bâbda ittihâz olunacak tedâbîrin tayin ve takdir i mahiyeti hasbe't ta‘alluk Adliye ve Mezâhib Nezâret i Celîlesi'ne aid olduğundan ve keyfiyet işbu arîza suretinin leffiyle nezâret i müşârunileyhâya da yazıldığından bi'l muhabere bir karar ı saib ittihâzıyla emir ve tebliği menût ı re’y i rezîn i cenâb ı nezâret penâhîleridir. Ol bâbda emr u fermân hazret i men lehü'l emrindir. Fî 23 Şaban sene 1327 ve fî 26 Ağustos sene 1325 / [8 Eylül 1909] Erzurum Valisi Mehmed Celal DH. MUİ, 12_2/47_1
Rüesâ yı ruhâniyenin muamelât ı ihtidâiyede gösterdikleri tas‘îbâtın terki için icab eden teşebbüsâtın ifasıyla beraber ihtidâları kabul edilecekler hakkındaki takayyüdâtın da teşdîdi münasib görüldüğüne dair bazı ifadât ve mütâlaâtı hâvî Erzurum Vilâyeti'nin tahrirâtı ile melfûfâtı aidiyeti hasebiyle ifa yı muktezâsı zımnında leffen savb ı âlî i semûhîlerine irsâl kılınmağla. Ol bâbda. DH. MUİ, 12_2/47_8
Nâzır beyefendi hazretleri 6 Ramazan sene [1]327 tarihli ve dört yüz on üç numaralı tezkire i aliyyeleri cevabıdır. Rüesâ yı ruhâniyenin muamelât ı ihtidâiyede gösterdikleri tas‘îbâtın terki ve buna mukabil ihtidâ edenler hakkında dahi teşdîd i takayyüdât olunması lüzumuna dair bazı ifadeyi hâvî Erzurum Vilâyeti'nden nezâret i acizîye de vürûd eden tahrirât üzerine yazılan cevabnâmenin bir sureti evrak ı mürselenin iadesiyle ma‘an ve leffen savb ı âlîlerine tisyâr olunmakla ol bâbda emr u fermân hazret i men lehü'l emrindir. Fî 12 Ramazan sene [1]327 ve fî 14 Eylül sene [1]325 / [27 Eylül 1909] Adliye ve Mezâhib Nâzırı Necmeddin DH. MUİ, 12_2/47_7 Adliye ve Mezâhib Nezâreti Mezâhib Müdürlüğü Erzurum Vilâyeti'ne yazılan 12 Ramazan sene [1]327 ve 14 Eylül sene [1]325 tarihli tahrirâtın suretidir. Pasinler Kazası'nın merkezi olan Hasankale'de izhâr ı ihtidâ eden bir Ermeni kadınından dolayı murahhasa vekiliyle ahaliden bazıları beyninde tekevvün eden nizâ‘a dair icra buyurulan tahkikâtı mutazammın Dahiliye Nezâret i Celîlesi'ne yazılan tahrirât ı aliyyeleriyle evrak ı müteferri‘a i sairenin birer suretleri 23 Şaban sene [1]327 tarihli tahrirât ı saadetleriyle irsâl buyurularak mütâlaa güzâr ı acizî olmuşdur. Suret i iş‘âra nazaran münâza‘a i vâkı‘a hükûmet i mahalliyece Esad nâm kimsenin hânesinde ikame edilen mezbûrenin usulen murahhasa vekili ve zevci ile görüşdürülmek üzere daire i hükûmete götürülerek zevcinin adem i vürûduna mebnî yine Esad'ın hânesine iade edildiği sırada murahhasa vekili tarafından takib olunmasından neş’et etmiş ve tahkikât ı mahalliye ile merkûm Esad tarafından mahkemeye verilen arzuhâl üzerine muhakeme cereyânı takdirinde vekil i mûmâileyhin mahkum olacağı ve bu hâlin Ermenilere sû i te’sir edeceği mülâhazasına mebnî dava yı mezkûrun te’hir i rü’yeti icab eden memurîne ve murahhasa vekilinin de bir kaç gün merkez i vilâyet i aliyyelerinde lüzum ı ikameti kendisine tenbih buyurulduğu ve maamâfih ihtidâ keyfiyetinin ale'l ekser ağrâz ı mahsusadan münba‘is olup Hıristiyanlara pek ağır gelmekde rüesâ yı ruhâniyenin bu bâbda îkâ‘ edegeldikleri tas‘îbât dahi ahali i İslâmiyeyi dil gîr etmekde olmasına göre ruhbanın şu meselede irâe i müşkilâtdan ferâğat eylemelerine mukabil hükûmetce dahi ihtidâ maddesince mevzû‘ olan takayyüdâtın biraz daha teşdîdi münasib ve anâsır ı muhtelife beyninde husûl i ittihâd hususuna muvâfık olacağı mütâlaasında bulunduklarının nezâret i müşârunileyhâya bildirildiği anlaşılmışdır. Vâkı‘a ihtidâ keyfiyetinin hissiyât ı diniyeye ta‘alluku cihetiyle haiz bulunduğu nezâket ve ehemmiyet icabınca bu bâbda cereyân etdirilecek muamelât sırasında sunûf i ahaliden hiçbir tarafın teheyyücünü müstelzim bir hâl vuku‘a gelmemesine itina edilmesi pek ziyade dikkate şâyân hususâtdan ve aksi takdirde vuku bulacak uygunsuzlukların mahiyet i madde ile nisbet kabul etmez suretde sû i te’sir ve netâyici davet etmesi ağleb i ihtimalâtdan olmasına göre muamelât ı mezkûrede memurîn i hükûmetce kâffe i netâyic ve teferruâtın derpîş edilerek iktizâ yı hazm ve ihtiyâta riâyet olunması ehemm i umûrdan ve nezâret i acizîce evvel ü âhir vülât ı izâm hazerâtının enzâr ı dikkat i aliyyeleri celb edilegelen hususâtdandır. Maa zâlik bazı mevâki‘de küçük memurların buraları hüsn i takdir edememelerinin âsâr ı gayr ı marziyesi de ara sıra meşhûd olarak ez cümle Hasankale'de zuhuru inhâ buyurulan münâza‘a dahi bu kabîlden görünmüş ve fi'l vâki mühtediye i mezbûrenin hâl ü mevki‘ i şahsîsi itibarıyla dûçâr ı taarruz olmayacak ve olsa bile nezâket i maslahatı bi't takdir nizâ‘ çıkarmayacak bir zâta tevdî‘ olunmaması ve daire i hükûmete duhûl ve hurûcunda murahhasa vekili veya zevc ve akrabasıyla tesadüfüne mâni olacak bir tedbir ittihâz edilmemesi tekerrürüne meydan verilmemek icab eden ahvâlden bulunmuşdur. Malum ı âlîleri olduğu üzere Memâlik i Osmaniyye'de mezâhib i gayr i müslimenin birinden diğerine dehâlet bahsinde devletce bir gûne kayd ü şart vaz‘ edilmeyerek rüesâ yı ruhâniyenin re’y ü kabulüne ihale i keyfiyet olunduğu hâlde kabul i İslâmiyet hususu bilakis reis i ruhânî ve ebeveyn yahud akraba ile görüşmek için bir hayli müddet intizârda kalmak ve fikr i ihtidâdan sarf ı nazar edilmesi maksadıyla her gûne nesâyih ve temhîdâtın istimâ‘ına mühtedî hükûmetce mecbur edilmek gibi takayyüdât ı mahsusaya tâbi tutulmuş ve devletce sinîn i vefîreden beri teessüs ve takarrur eden usul i mebhûsenin bazı cihât ve teferruâtı hakkında cemaât ı muhtelife ve hükûmât ı ecnebiye tarafından şimdiye kadar dermiyân edilen itirazât ı gayr i muhıkka dahi delâil i mukteziye ve ecvibe i mukni‘a ile reddedilmiş olup usul i mebhûsenin tarz ı cereyânı makam ı acizîden umum sırasında tastîr ve bir sureti de bu kere matviyyen savb ı âlîlerine tesyîr kılınan tahrirâta tamamen tevfîk edildiği ve teferruâtca dahi memurîn i hükûmet tarafından ehemmiyet i madde ile mütenâsib bir temkin ve itina ile muamele olunduğu ve bazı mülhakâtda dâ‘î i ihtilâf olan mühtedî ve mühtediyelerin emsali vechile münasebet i mevki‘iyeye göre merkez i vilâyet i aliyyelerine veyahud livâlara aldırılarak muamele i nizâmiyelerinin hüsn i cereyânı te’min edildiği takdirde bu yüzden hiçbir mahzur tevlîdine mahal kalmayacağı ve memurîn i ruhâniyece muamelât ı ihtidâiyede îkâ‘ oluna gelen tas‘îbâta gelince şu hâl mûmâileyhim nazarında sıfat ı ruhâniyelerine müterettib vezâifden ma‘dûd olmakla hükûmetce her nasıl bir meslek müsaid ittihâz edilse bu bâbda kendilerine ta‘dîl i tavr etdirmek mümkün olamayacağı ve bunların muamelât ı ihtidâiyedeki metâlib ve müdde‘âyâtının daire i salâhiyetde hüsn i idaresi dahi memurîn i hükûmete müterettib vezâif miyânında kalacağı bî iştibâhdır. Hasankale'de vuku bulan münâza‘a i mezkûrenin murahhasa vekilinin muhakemesi ve belki de mahkumiyeti ile dağdağalandırılması sû i te’siri mûcib binâberîn ol bâbdaki tedâbîr i aliyyeleri de pek münasib görünüp zaten vekil i mûmâileyh Erzurum Murahhasalığı'na tâbi ve tebdil ve tayini de murahhasalığa aid olduğundan tahkikât ı vâkı‘a ve mülâhazât ı vârideye göre murahhasahâneye tefhîmât ı mukteziye icrasıyla tekrar Hasankale'ye gitmemesi esbâbı te’min ve yerine diğer bir rahib tayin edildiği takdirde muhakeme hususunun geçişdirilmesi kesb i sühûlet edeceğine binâen ve teşrîhât ve izahât ı mesrûdeye nazaran ifa yı muktezayâtı himem i aliyye i reviyyet kârîlerine muhavveldir. Ol bâbda. Yüklə 38,52 Kb. Dostları ilə paylaş:
|