243 Tarix və onun problemləri
Yüklə 74,72 Kb. Pdf görüntüsü
|
| Arxeologiya, Etnoqrafiya 243 Tarix və onun problemləri, № 3 2013 NƏCƏF MÜSEYIBLI AMEA Arxeologiya və Etnoqrafiya İnstitutunun aparıcı elmi işçisi Tarix üzrə fəlsəfə doktoru E-mail: Necef_museyibli@mail.ru LEYLATƏPƏ MƏDƏNIYYƏTINƏ AID QALAYERI YAŞAYIŞ MƏSKƏNININ DAŞDAN ƏMƏK ALƏTLƏRI Açar sözlər: Xalkolit, daş alətlər, dən daşları, obsidian, çaxmaq daşı Ключевые слова: Халколит, каменные орудия, зернотерки, обсидиан, кремень Key words: Chalcholit, stone tools, hand-millstones, obsidian, flint
E.ə. IV minilliyin əvvəlinə aid Qalayeri yaşayış məskəni Qəbələ rayonunda beynəlxalq aeroportun ərazisində yerləşir. Xalkolit dövrünün Leylatəpə mədəniyyətinin digər abidələri kimi Qalayeri də mənşə etibarilə Ön Asiya ilə bağlıdır. Burada 2012 – 2013-cü illərdə aparılan arxeoloji tədqiqatlar nəticəsində abidənin Şərqi Anadolunun son xalkoliti ilə əlaqəli olduğu və həmin ərazilərdən Cənubi Qafqaza miqrasiya etmiş əhali tərəfindən yaradıldığı müəyyən edilmişdir. Qalayerində aşkar edilmiş çoxsaylı arxeoloji materialların bir qismini müxtəlif cinsli daşlardan hazırlanmış əmək alətləri təşkil edir. Çay daşlarından və müxtəlif məsaməli daşlar- dan dən daşları, sürtkəclər və s. tipli alətlər hazırlanmışdır. Daş məmulatının böyük əksəriyyətini obsidiandan və çaxmaqdaşından hazırlanmış alət- lər təşkil edir. Qara, şəffaf, qırmızı-qəhvəyi və gümüşü obsidiandan, eyni zamanda çaxmaq daşından hazırlanmış alətlər tipoloji-funksional baxımdan olduqca zəngindirlər. Təsadüfi istis- nalar nəzərə alınmazsa bütün alətlər lövhə üzərindədir. Leylatəpə mədəniyyətinə aid digər abi- dələrdən fərqli olaraq Qalayerində çoxfunksiyalı alətlər daha çoxdur. Qaşovlar, sıyırğallar, yonqarlar, iskənələr və s. alətlər aşkar edilmişdir. Gümüşü obsidiandan hazırlanmış alətlər Leylatəpədə (1) və Böyük Kəsikdə də aşkar edilmişdir. Lakin Qalayerində onların sayı daha çoxdur. Qalayeri felzit cinsli daşdan alətlərin aşkar edildiyi eneolit dövrünə aid bizə məlum olan yeganə abidədir. Bu daşdan da, obsidian və çaxmaqdaşından olduğu kimi, lövhəşəkilli alətlər hazırlanmışdır. Yaşayış yerində mezolit və erkən neolit tipli mikrolitlər, yonqarlar, iskənələr və yastı nukleuslar aşkar edilmişdir. Belə tapıntılar Ön Asiya xalkoliti, Leylatəpə və Maykop mədə- niyyətləri üçün səciyyəvidir (2; 4). Çay daşlarından alətlər Qalayerində çoxsaylı dən daşları aşkar edilmişdir (Tablo I, 1-2). Bunlar boz rəngli məsaməli daşlardan olub uzunsov, oval və bəzən dairəvi formalıdırlar. Bəzi hallarda iri ölçülü dən daşları aşkar edilmişdir ki, onların ortası uzun müddətli istifadə nəticəsində çökəlmiş və daş qayıqvari formaya düşmüşdür. Dən daşlarının bir qisminin işlək səthində 3-5 sm diametrli oyuqlar düzəldilmişdir (Tablo I, 2). Bu oyuqlar dən daşlarının ikinci istifadəsi ilə bağlı deyil. Belə dən daşları Leylatəpə mədəniyyəti üçün səciyyəvi olub Böyük Kəsikdə və Şimali Qafqazdakı Leylatəpə – erkən Maykop tipli Natuxayevski yaşayış yerində aşkar edilmişdir (3; 5). Bundan əlavə, abidədən sürtkəclər, həvəng dəstələri və digər daş alətlər aşkar edilmişdir (Tablo II, 4-5). 244 Arxeologiya, Etnoqrafiya Tarix və onun problemləri, № 3 2013
Maraqlı tapıntılardan məsaməli daşdan hazırlanmış bir neçə konusşəkilli daş alətləri qeyd etmək lazımdır (Tablo I, № 3). Onların bir tərəfi yastı, digər tərəfi isə qabarıqdır. Mərkəzi hissədən ikitərəfli deşik açılmışdır. Belə alətlərin ən yaxın analoqu Böyük Kəsikdən məlumdur və onların dulus çarxının detalı olması istisna deyildir (3).
Leylatəpə mədəniyyətinə aid digər abidələrdən fərqli olaraq Qalayerində daha çoxsaylı obsidian məmulatı aşkar edilmişdir (Tablo II, 1-6). Burada müxtəlif nukleusların, çoxsaylı qəlpələrin və dişəkləyicilərin tapılması obsidiandan alətlərin bilavasitə yaşayış yerində istehsal edildiyini göstərir. Təsadüfi hallarda tünd qırmızı-qəhvəyi rəngli obsidian lövhələrinə rast
Arxeologiya, Etnoqrafiya 245 Tarix və onun problemləri, № 3 2013 gəlinsə də bu növdən olan məmulatın demək olar ki, hamısı qara və az sayda şəffaf daşlardan hazırlanmışdır. Nukleuslar diskşəkilli, piramidal, prizmatik və s. tiplidirlər. Maraqlıdır ki, nukleusların bir neçəsi mezolit-neolit səciyyəli olub, yastı nüvə tipinə aiddirlər (Tablo II, 1-2).
246 Arxeologiya, Etnoqrafiya Tarix və onun problemləri, № 3 2013
Obsidian məmulatı tipoloji-funksional baxımından olduqca müxtəlifdir. Bəzi istisnalar nəzərə alınmazsa, alətlərin böyük əksəriyyəti lövhələrdən hazırlanmışdır. Lövhələrin müəyyən qismi çoxfunksiyalı alətlərdir. Qalan bütün lövhələr bıçaq, uc və yan qaşovu kimi isitifadə edilmişdir. Arxaik səciyyəli alətlərin əkəsəriyyəti məhz qəlpələrdən hazırlanmışdır. Bunlar bir və çoxfunksiyalı alətlərdir. Bir funksiyalı alətlərdən daha çox iskənələrə təsadüf olnur. Onlardan biri nisbətən iri və qalın qəlpədən, digərləri isə kiçik və yastı qəlpələrdən düzəldilmişdir. Qəlpələrdən hazırlanmış alətlərin bir qismi qaşovlardır. Bunlar əsasən yan və bir ədəd dairəvi qaşovdur. Yan qaşovlardan birinin eyni zamanda bir tərəfi sınmış ox ucluğu olması ehtimalı da vardır. Dairəvi qaşov qalın olub, üstü piramidal şəkildə işlənmiş, ətrafları dikinə hündür dişəklənmişdir. Qaşovlardan biri çoxfunksiyalı qəlpə üzərindədir. Uzunsov qəlpənin bir sonluğu burğu, yan tərəfi isə qaşov kimi istifadə edilmişdir. Qəlpə üzərində hazırlanmış sıyırğallardan biri çoxfunksiyalı alətlər sırasına daxildir (Tablo II, 3). Qalın qəlpənin tədricən nazikləşən uzunsov tərəfinin sonluğu burğu, bir yanı qaşov, digər yanı isə sıyırğaldır. Digər bir sıyırğal qalın, uzunsov qəlpənin geniş sonluğundadır. Bir ədəd qalın qəlpənin bir yanı mişar funksiyalı olub, dərin dişəklənmişdi (Tablo II, 4). Maraqlıdır ki, mişarlar yalnız lövhə üzərindədir (Tablo II, 5) və qəlpədən hazırlanmış bu mişar hələlik yeganədir. Obsidiandan hazırlanmış kəsərlər lövhə üzərindədir. Onlar qalın və nazik olmaları ilə fərqlənirlər. Qalın lövhələrdən birinin qalın tərəfi kəsər, nazik tərəfi isə bıçaq funksiyalı olmuşdur. Şəffaf obsidiandan hazırlanmış bir ədədox ucluğuaşkar edilmişdir. Bir qanadının sonluğu sınmış bu ox ucluğu üçbucaq lövhədən hazırlanmışdır. Arxası zəif oyuqludur. Arxaik səciyyəli alətlərdən bir maraqlı tapıntını qeyd etmək lazımdır. Bu, lövhənin sonluğunda düzəldilmiş yonqardır. Lövhənin iki üzdən vurularaq səthi qoparılmış və sonluğa doğru nazikləşdirilmişdir. Lövhənin digər tərəfində isə dəstəyə keçirmək üçün saplaq düzəl- dilmişdir. Obsidiandan hazırlanmış arxaik alətlərin bir qismini üçbucaq, trapes və düzbucaqlı for- malı mikrolitlər təşkil edir. Altı ədəd mikrolitin hamısı məhz şəffaf obsidiandan hazırlanmış- dır. Onlar yığma alətlərin dişlərindən ibarətdir. Həcmcə çox da böyük olmayan qazıntı sahə- sindən yalnız obsidiandan hazırlanmış 6 ədəd mikrolitin aşkar edilməsi daş alətlərin hazırlan- masında arxaik ənənənin kifayət qədər güclü olduğunu göstərir.
Gümüşü rəngli obsidiandan hazırlanmış alətlər digər abidələrdə olduğundan daha çoxsaylıdırlar (Tablo II, 7-13). Bu daşdan qaşov, bıçaq, iskənə, yonqar, sıyırğal, burğu və s. funksiyalı alətlər, eyni zamanda bir neçə mikrolit hazırlanmışdır. Bunlarla yanaşı, gümüşü obsidiana aid nüvələrin aşkar edilməsi göstərilən alətlərin bilavasitə yaşayış məskənində istehsal edildiyini sübut edir. Aşkar edilmiş yastı nüvələr, mikrolitlər və s. alətlər mezolit- erkən neolit səciyyəlidir.
üçün nəzərdə tutulmuşdur . Təsadüfi istisnalar nəzərə alınmazsa alətlərin hamısı lövhə üzərindədir. Bunlar əsasən üçbucaq və trapesşəkilli lövhələrdir. Əksəriyyəti təkfunksiyalı olsa da, bir qismi çoxfunksiyalıdır.
Arxeologiya, Etnoqrafiya 247 Tarix və onun problemləri, № 3 2013 Maraqlıdır ki, qazıntı zamanı cəmi iki ədəd seqmenttipli alət aşkar edilmişdir ki, bunlar da məhz gümüşü obsidiandan hazırlanmışdır. Onların işlək ağzı qaşov kimi istifadə edilmişdir.
lövhənin sonluğunda sıyırğal qeydə alınmışdır. Üç ədəd mikrolitaşkar edilmişdir. Onlardan birinin kənarları dişəksizdir. İkinci mikrolit üzərindəuc qaşovudüzəldilmişdir. Üçüncü mikrolitin sonluğundan iskənəkimi istifadə edilmişdir. Bunlar sırf mezolit-neolit səciyyəli alətlərdir.
Yalnız bir ədədburğulövhənin ucunun mərkəzində hazırlanmışdır. İstifadə zamanı burğunun sonluğu sınmışdır. Üç üzlü lövhənin yanlarının dişəksiz və istifadəsiz olması bu lövhənin yalnız burğu üçün nəzərdə tutulduğunu göstərir. İri ölçülü trapes lövhələrdən biri ilkin olaraq bıçaq kimi istifadə edilmiş, sındıqdan sonra isə bir fraqment ikinci dəfə istifadə edilmişdir. Belə ki, 3 sm enə malik bu lövhə fraqmentinin hər iki sonluğu hündür, dikinə dişəklənmişqaşovdur. Digər bir qaşov düzbucaqlı qəlpə üzərindədir. Bir tərəfi nisbətən qalın olan bu qəlpənin nazik yanı mezolitüsulu ilə yayma dişəklə dişəklənərək qaşov hazırlanmışdır. Çoxfunksiyalı alətlərin əksəriyyətindəbıçaqtəmsil olunmuşdur. Lövhələrdən birinin bir sonluğu uc qaşovu, bir yanı kəsər, digər yanı isə bıçaqdır. Digər bir trapesin bir sonluğu arxaik səciyyəli alət − yonqardır. Lövhənin bir yanıqaşov, digər yanı isə bıçaqdır. Trapes fraqmentlərindən biri kiçik ölçülü olsa da, onun üzərində üç funksiyalı alət düzəldilmişdir. Belə ki, lövhənin bir sonluğuqaşovdur,bir yanı mişar, digər yanı isə bıçaq kimi istifadə edilmişdir. Bıçaqşəkilli lövhənin bir sonluğunun hər iki yanı əks istiqamətlərdən, altdan və üstdən dişəklənərək ucda yan qaşovu düzəldilmişdir. Gümüşü obsidiandan hazırlanmış alətlərdən bir qrupunu mişarlar təşkil edir. Daha doğrusu, ən çox mişar məhz bu daşdan istehsal edilmişdir. Mişarların dişəklənməsi üsulu diq- qəti cəlb edir. Onlardan biri qalın trapes üzərindədir. Lövhənin bir yanından mişar düzəldil- mişdir. Lövhə qalın olmağına baxmayaraq dişəklənmə dərin deyildir. Dişəklər arasındakı mə- safə demək olar ki, eynidir. Onunla eyni yerdə aşkar edilmiş başqa bir mişarnazik lövhə üzə- rindədir. Bu mişarın dişəkləri dərin və dayaz dişəklərin bir-birini əvəzləməsi üsulu ilə dü- zəldilmişdir. Həmin lövhənin digər yanı bıçaq, bir sonluğu isə iskənəkimi istifadə edilmişdir. Nazik lövhənin hər iki yanlarının mişar kimi düzəldilməsində də eyni dişəkləmə üsulundan istifadə edilmişdir. Bu lövhənin bir sonluğu isə yonqar funksiyasını daşımışdır. Yonqarın düzəldilməsi zamanı lövhənin qabarıq tərəfinin üstü vurulub götürülmüşdür. Trapes şəkilli lövhələrdən birinin bir yanından mişar düzəldilmişdir. Maraqlıdır ki, dişəkləmə lövhənin sonuna qədər davam etməmişdir. Dərin vurulmuş dişlər çəpinə olub, qar- maq şəkillidir. Bəzən bu dişlərin arasındakı məsafələr kiçik dişəklənmişdir. Dişlər olan işlək ağız uzunmüddətli istifadədən yaxşı cilalanmışdır. Hər iki dişəkli lövhələrdən birinin bir yanı qaşov, digər yanı isə sıyırğalkimi istifadə edilmişdir. Onunla eyni yerdə yastı, enli bir lövhə tapılmışdır. Bu lövhə işlənməsi ilə diqqəti çəkir. Onun sağ yanı üst üzdən seyrək və xırda dişəklənmişdir. Lövhənin sol tərəfi alt üzdən iri qoparmalardan sonra həmin qoparılmış sahə daxilində dişəklənmiş və qaşov kimi istifadə edilmişdir. İri qoparmalar lövhənin ucunda da davam etmişdir. Lakin burada dişəkləmə aparıl- mamışdır. Lövhənin ucunda üst üzdən də iri qoparma müşahidə edilir. Bu da həmin ucluğun
248 Arxeologiya, Etnoqrafiya Tarix və onun problemləri, № 3 2013
Lövhələrdən biri üzərində üç funksiyalı alət düzəldilmişdir. Üç səthli lövhənin sağ yanından bıçaq kimi istifadə edilmişdir. Nisbətən qalın, sol tərəfi isə üst üzdən dikinə dişəklənərək qaşov düzəldilmişdir. Qaşov olan tərəfdəsonluğa yaxın yerdə dərin gəz açılmışdır. Həmin tərəfin digər sonluğunda burğu düzəldilmişdir (Tablo II, 7).
Çaxmaqdaşından hazırlanmış alətlər say etibarilə ikinci yeri tutur. Bu daş cinsinin boz, qonur, qəhvəyi, gümüşü, tünd qırmızı (surquç) və s. rənglərindən hazırlanmış müxtəlif təyi- natlı alətlər aşkar edilmişdir. Əsasən lövhəşəkillidirlər və daha çox təkfunksiyalı olub oraq dişləri və ya yığma alətin hissələri kimi istifadə edilmişlər. Belə alətlərin üzərindəki bitum izləri və işlək ağızın istifadə nəticəsində hamarlanaraq cilalanması belə bir qənaətə gəlməyə imkan verir. Belə xüsusiy- yətlər əsasında yığma alətlərin qövsvari deyil, düz xətli olmasını söyləmək mümkündür. Çaxmaqdaşından çoxfunksiyalı alətlər də hazırlanmışdır. Belə alətlərin sayı çox olmasa da, onlarda neolit dövrü daş alətlər istehsalının ənənələri qorunub saxlanmışdır. Qara rəngli lövhənin bir yanı bıçaq, digər tərəfi isə qaşov kimi istifadə edilmişdir. Qaşovun bir yanından həm də sıyırğal kimi istifadə edilmişdir. Kiçik ölçülü, ağ rəngli lövhənin dişəklənməsi diqqəti cəlb edir. Trapesşəkilli bu lövhə- nin sol yanı narın dişəklənib. Lövhənin sağ tərəfi isə mərkəzdən başlayaraq yayılma retuşla dişəklənib ki, bu da neolit dövrü üçün səciyyəvidir. Yayılma dişəkdən sonra işlək ağızda açıl- mış dişlər olduqca narındır. Arxaik səciyyəli çoxfunksiyalı alətlərdən biri qonur rəngli çaxmaqdaşından hazırlan- mışdır. Dörd səthli alətin üstündə bitum ləkələri saxlanmışdır. Lövhənin bir tərəfi dişəklənmiş və istifadə nəticəsində cilalanmışdır. Həmin tərəfin bir sonluğu həm də burğu aləti, lövhənin digər sonluğu isə uc qaşovudur. Görünür, bu daş ilk olaraq yığma alətin dişi, sındıqdan sonra isə burğu və uc qaşovu kimi isitfadə edilmişdir. Çaxmaqdaşından hazırlanmış bir neçə mişar aşkar edilmişdir. Onlardan biri qonur rəngli trapes lövhədən düzəldilmişdir. Lövhənin bir yanı sıx, digər tərəfi isə seyrək dişəklən- mişdir. Seyrək dişəklənmiş tərəfin işlək ağzı istifadədən cilalanmışdır. Maraqlıdır ki, hər iki tərəfin dişləri qarmaqvari şəkildə eyni istiqamətə yönəlmişdir (Tablo II, 14). Digər bir mişar tünd qırmızı rəngli çaxmaqdaşı qəlpəsi üzərində düzəldilmişdir. Mişar yayılma retuşla dərin dişəkləmə üsulu ilə hazırlanmışdır. Qəlpənin bir küncü burğu, digər bir yanı yonqar, üçüncü bir tərəfi isə kəsər funksiyalı olmuşdur. Bütün bu əlamətləri ilə alət mezolit-neolit səciyyəlidir. Arxaik alətlər sırasında qara rəngli çaxmaqdaşı qəlpəsindən hazırlanmış iskənə funk- siyalı aləti qeyd etmək lazımdır. Bu qəlpə üzərində işlək ağızın hazırlanması üçün qabarıq hissənin üstü uzununa vurulub götürülmüşdür. Felzitdən hazırlanmış alətlər Kəsici alətlərin müəyyən qismini felzitdən hazırlanmış məmulat təşkil edir (Tablo II, 15-16). Onlar tünd boz və qara rənglidirlər. Alətlərin hamısı lövhəşəkillidirlər. Tipoloji-funk- sional baxımdan əsasən bıçaqvari lövhələr və oraq dişləridir. Cəmi bir neçə çoxfunksiyalı alət tapılmışdır. Onlardan biri qara rəngli lövhə üzərində düzəldilmişdir. Üç səthli bu lövhənin bir yanı dikinə, hündür dişəklənərək qaşov əmələ gətirilmişdir. Lövhənin digər tərəfi dərin dişəklənərək mişar düzəldilmişdir (Tablo II, 16). Çox təsadüfi hallarda felzitdən istehsal tullantılarına rast gəlinir. Üç səthli digər lövhənin bir yanı sıyırğal, digər yanı isə bıçaq kimi istifadə edilmişdir. Lövhənin üzərində bitum izlərinin olması onun yığma alətin dişi kimi də istifadəsini göstərir. Arxeologiya, Etnoqrafiya 249 Tarix və onun problemləri, № 3 2013 Beləliklə, Qalayeri yaşayış məskəninin daşdan hazırlanmış əmək alətləri Leylatəpə mədəniyyətinin digər abidələrində olduğundan daha zəngindir. Xüsusilə dən daşları və bəzi beləalətlərdən ikinci istifadə Qalayerində daha çoxsaylı və əhatəli təmsil olunmuşdur. Bu abidənin tədqiqi göstərdi ki, üstü oyuqlu dən daşları məhz xalkolit dövründə Cənubi Qafqazda Leylatəpə mədəniyyətinə aiddir. Kəsici alətlər də tipoloji-funksional baxımından fərqlənir. Diqqəti çəkən faktlardan biri Qalayerində gümüşü obsidian məmulatının zəngin olmasıdır. Bu daşdan hazırlanmış çox- funksiyalı alətlər daha çoxsaylıdırlar. Bütövlükdə Qalayerinin daş məmulatı əkinçi-maldar təsərrüfatında istifadə edilmiş alətlərdir. Bunlar əsasən oraq dişlərindən ibarət biçin alətləri və biçilmiş taxılın üyüdülməsi üçün dən daşları, sürtkəclər və s. tipli alətlərdir. Obsidian və çaxmaqdaşından düzəldilmiş bəzi alətlər çox güman ki, həm də heyvan dərisinin aşılanması, ağac və sümükişləmə məqsədilə istifadə edilmişdir. ƏDƏBİYYAT 1.Алиев Н.Г., Нариманов И.Г. Культура Северного Азербайджана в эпоху позднего энеолита. Баку, 2001 2.Мунчаев Р.М.. Майкопская культура. Археология. Ч. II. Эпоха бронзы Северного Кавказа. Москва 1994 3.Мусеибли Н. А. Энеолитическое поселение Беюк Кесик. Баку 2007 4.Мусеибли Н.А. Курганный могильник позднего энеолита у с. Союгбулаг в Азербайджане //Российская археология, №1, Москва, 2012, с.16-25 5.Шишлов А., Колпакова А. Поселение майкопской культуры у станицы Натухаевской в приморской части северо-западного Кавказа // Доклад на второй международный конгресс по археологии Евразии, проводимый в 2010 г. Тире (Турция)
Поселение Галаери эпохи халколита (I пол. IV тыс. до н.э.) находится на терри- тории Габалинского международного аэропорта. Памятник лейлатепинской культуры Галаери возник в результате миграции населения восточноанатолийского позднего халколита на Южный Кавказ. Во время раскопок здесь обнаружены богатые изделия из разных пород камня, использовавшиеся в земледельческом хозяйстве: зернотерки, те- рочники, песты и многочисленные режущие орудия. На рабочей поверхности неко- торых зернотерок имеются круглые углубления, характерные для таких орудии лейла- тепинской культуры. Режущие орудия изготовлены из обсидиана, кремня и фельзита. Изделий из серебристого обсидиана обнаружены больше, чем на других памятниках указанного периода. Режущие орудия представлены вкладышами серпов, скребками, ножевидными пластинками, стамесками, микролитами и др. Многофункциональные орудия изготовлены, в основном, из серебристого обсидиана. Выявленные нуклеусы, производственные отходы и ретушеры доказывают, что режущие орудия изготовлены на месте.
250 Arxeologiya, Etnoqrafiya Tarix və onun problemləri, № 3 2013
NAJAF MUSEYIBLI STONE LABOR TOOLS OF GALAYERI SETTLEMENT RELATING TO LEILATEPE CULTURE Galayeri settlement relating to Chalcholithic period (I half of the IV millennium B.C) is located within the area of Gabala International Airport. This settlement being one of the Leilatepe culture monuments had emerged as a result of migration of the Late Chalcholithic population from Eastern Anatolia to the South Caucasus. Rich stone products have been found in the monument. These are hand-millstones, graters, mortar and pestles and a great deal of cutters used in the agricultural sector.There is a circular hallow on the surface of some hand- mill stones which is typical namely for Leilatepe culture. Cutting tools were made of obsidian, flint and felsit. The monument where most of the tools made of silver obsidian were found is just the Galayeri settlement. The cutting tools cover the sickle teeth, knife-shape slabs, curry- combs (horse-combs), saws, chisels, filings, cutting tools and so on. Multi-function tools outnumber in Galayeri settlement than in other monuments of Leilatepe culture. The detection of nuclei, industrial wastes andshows that cutting tools were prepared just in the settlement.
AMEA-nın Arxeologiya və Etnoqrafiya İnstitutu “İlk orta əsrlər arxeologiyası” şöbə- sinin 13 sentyabr 2013-cü il tarixli iclasının qərarı ilə çapa məsləhət görülmüşdür (pr.№06). Yüklə 74,72 Kb. Dostları ilə paylaş:
|