1
2
"250 yaşlı insan" kitabından : İmam Cavad(ə),
İmam Hadi(ə) və İmam Əsgərinin(ə)
ictimai həyatları haqqında İslam inqilabının
böyük rəhbəri həzrət Ayətullah Seyid Əli
Xameneyinin söhbətləri.
Toplayan: Xarici zəvvarlar idarəsinin
müdiriyyəti
Nəşr edən: Qüds mədəniyyət müəssəsi
Redaktə edən: Emin Haciyev
Tiraj: 10000
3
4
5
Mündəricat
Müqəddimə
7
Uzunmüddətli məqsədlərə
malik olan geniş təşkilati
f ə a l i y y ə t
11
Elmi müsabiqə
28
Suallar
29
6
7
Müqəddimə
م ی�حرلا ن�محرلا للها مسب�
: َلاَق� مالسلا ه ی�لع ا َن�ِّرلا ِن�
َع
ِ
ّ
ی�ِو َر
َهْلا ِماَل َّسلا ِدْب�َع ْن�َع
َلاَق� ْم ُكَر ْم
َأ
ا ی�ِی�
ْحُی� َن�ْی� َك ُق�ْلُق� اَن�َرْم
َأ
ا اَی� ْح
َأ
ا
ً
اد ْب� َع ُه
َّللا َم ِحَر
َن� ِسا َحَم او ُم ِل َع ْو
َ
ل َساَّن�لا َّن� ِإا
َن� َساَّن�لا اَهُمِّلَعُی� َو اَن�َموُلُع ُمَّلَعَق�َی�
.اَن�و ُع َب�
َّق�اَلاَن� ِماَلَك
(307 ص ،1 ج ، ملاسلا هيلع اضرلا رابخا نويع)
Əbdussalam ibn Saleh Hərəvi belə deyir:
İmam Rzanın(ə) qulluğunda idim,
onun belə buyurduğunu eşitdim: Allah
Bizim əmrimizi (imaməti) dirçəldənə öz
rəhmətini yağdırsın. Soruşdum ki, sizin
əmriniz necə dirçəlir? İmam isə buyurdu:
Bizim elmlərimizi öyrənib başqalarına
öyrətməklə,
çünki
əgər
insanlar
kəlamlarımızın nə kimi gözəllikləri
olduğunu bilsələr, bizə tabe olarlar.
(Uyun əxbar ər-Riza(ə) c. 1, səh. 307)
8
Allah-taalanın böyük nemətlərindən biri
də məsum Rəhbərləri(ə) bizim aramızda
qərar verməsidir. Bizə nümunə olaraq onların
həyat tərzi, Allaha qarşı ibadətləri və öyüd-
nəsihətləri bizi əbədi səadətə qovuşdurur.
Məşhəd torpağı peyğəmbər övladının dəfn
olunduğu, habelə cənnətin bir parçasıdır.
Bu torpaqda imamət səmasının səkkizinci
ulduzunun məzarı yerləşir. Hər il İmama
məftun olan milyonlarla İranlı və xarici
ziyarətçilər bu məkana axışaraq susuz
ruhlarını Əhli-Beytin zülal maarifi ilə sirab
edirlər.
Müqəddəs
Rəzəvi
Astanasının
xidmətçilərinin hər biri İmam Rza(ə)
zəvvarlarına ziyarətdən daha çox faydalana
bilmələri məqsədilə onların rahatlıq və
aramlığı üçün xidmət göstərməkdədirlər.
“Müqəddəs Rəzəvi Astanasının Xarici
Zəvvarlar İdarəsi”də öz növbəsində əlindən
gələn bütün xidmətlərini İmam Rza(ə)
ziyarətçilərinə
göstərir,
Əhli-Beytin(ə)
xüsusən İmam Rzanın(ə) həyatındakı davranış
və əxlaq mədəniyyətini bütün rzasevərlərə
və şiələrə aşılayır. Müdiriyyətin göstərdiyi
təşəbbüs xarici zəvvarların bəsirəti və mənəvi
inkişafı artırmaq məqsədilə İran İslam
Respublikasının Ali dini liderinin nəsihətləri,
Astan Qüdsi Rəzəvinin rəhbərliyinin
göstərişləri və habelə Astan Qüdsi Rəzəvinin
9
20 illik iş təcrübəsi İslam mədəniyyətinin
yayılması üzərində qurulmuşdur.
İdarənin İmam Rza(ə) zəvvarlarına qarşı
beynəlxalq sahədə göstərdiyi xidmət növləri
aşağıdakılardan ibarətdir:
-Mədəni proqramların təşkil edilməsi;
-Maarifləndirici yığıncaqlar;
-Peşəkar görüşlərin baş tutması;
-Elmi konfrans və seminarların həyata
keçirilməsi;
-Mədəni müsabiqələr;
-Şer gecələrinin təşkili;
-İslamı qəbul etmə mərasimi;
-Dini ekspertlərlə görüşlər;
-G ö n dərilən m ə k t u b l a r ı n c a v a b l a n d ı r ı
l m a s ı ;
-Kitab və bu kimi digər mədəni məhsulların
xarici ölkələrə göndərilməsi;
-Dini məsələlərə dair sual-cavablar;
-İnternet şəbəkəsi olan “Rəzəvi talk”da
dialoqların keçirilməsi;
-Müxtəlif dillərdə İslam maarifinə dair
ədəbiyyatların yazılması və onların tərcümə
edilməsi.
10
Bu gün İslamın çağırışı dünyanın hər bir
guşəsinə çatıb. Bu çağırış özlərindən uzaq
düşmüş insanları həqiqətə doğru yenidən
qaytara bilər. Hazırda haqpərəst insanların
qəlbləri İslama, onun təqdim etdiyi dəyərlər
və insan tərbiyəsi metoduna üz tutub
artmaqdadır. Bu kitabın həqiqət axtarışına
olan kimsələrə faydalı olmasını, zəvvarların
və Əhli-Beyt(ə) aşiqlərinin mərifət çırağını
aydınlatmasını və Allah-taalanın razılığına
səbəb olmasını ümid edirik.
ُل ِدْب�َق� ْس
َ
ا ال ٍحلا� ى ًد ُهِب� �ن� ْعِّق�َم َو ، ٍد
َّم َحُم ِلاَو ٍدَّم َحُم ىلَع ِّل َ� َّمُه
َّ
لل
َ
ا
ام ىن�ْر ِّم َع َو ،اهی�ن�
ُّك ُشسَاال ٍد ْشسُر ِقهَّی�ِن�َو ،اهْن�َع ُن�ی�نرَا ال ٍ ّق�َح ِقهَق�ی�ر َط َو ،ِهِب�
. َ
ك ِق� َعاط ىن� ًق�
َ
ل ْندِب� ىر ْم ُع َن�اك
Allahım, Məhəmməd və onun Ailəsinə
öz rəhmətini yağdır! Məni elə düzgün
bir hidayətlə bəhrələndir ki, onu heç nə
ilə dəyişməyim, məni elə haqq bir yola
yönəlt ki, ondan azmayım, mənə elə bir
inkişaf niyyəti nəsib elə ki, onda şəkk
etməyim. Allahım, nə qədər ki, ömrüm
sənin itaətində sərf olur, məni yaşat
1
.
İslam əlaqələri və xarici zəvvarlar idarəsi
1. Səihifeyi Səccadiyə -1ci dua
11
Uzunmüddətli
məqsədlərə malik olan
geniş təşkilati fəaliyyət
Digər məsum imamlar kimi İmam
Cavad(ə) da bizə örnək və nümunədir.
Allahın bu saleh bəndəsinin qısa həyatı
küfr və azğınlığa qarşı cihadda keçdi.
Yeniyetmə çağında İslam ümmətinin
rəhbəri təyin olundu, qısa ömründə
Allah düşmənləri ilə cihad etdi və hələ 25
yaşlı gənc ikən ona dözə bilməyib zəhərlə
şəhid etdilər. Bizim digər imamlarımızın
hər birinin öz mübarizələri ilə şərəfli
İslam tarixinə bir səhifə əlavə etdikləri
kimi, bu böyük imam da İslamın
hərtərəfli mübarizəsinin mühüm bir
hissəsini əməlində göstərdi və bizə
böyük dərs verdi. O böyük dərs budur ki,
münafiq və riyakar qüvvələrlə mübarizə
aparmaq üçün xalqın sayıqlığını təmin
etməliyik. Düşmən açıq düşmənlik etsə
və riyakarlıq etməsə, ona qarşı mübarizə
aparmaq asan olar. Lakin Məmun Abbasi
kimi müqəddəslik və islamçılıq donu
geyinsə, xalqın onu tanıması çətinləşər.
Bizim çağımızda və tarixin bütün
çağlarında hakim qüvvələr xalqla üz-
12
üzə mübarizədə aciz qaldıqda həmişə
riyakarlıqdan istifadə etməyə çalışmışlar.
İmam Əli ibn Musa Rza(ə) və İmam
Cavad(ə) bu hiylə və riyakarlıq maskasını
Məmunun üzündən kənara çəkməyə
çalışdılar və bunu bacardılar.
10/10/1980
İmam Cavad(ə) müqavimətin timsalıdır.
Bütün qısa həyatında Abbasi xəlifəsi
Məmunun
hiyləgər
və
riyakar
hakimiyyətinə qarşı mübarizə apardı, heç
zaman bir addım geri çəkilmədi, bütün
çətin şərtlərə dözdü və bütün mümkün
metodlarla fəaliyyət göstərdi. O, açıq və
azad diskussiyanın əsasını qoyan şəxsdir.
Məmun Abbasinin yanında alimlərlə
və böyük şəxsiyyətlərlə ən dəqiq
məsələlərdən danışdı, mübahisə etdi,
öz üstünlüyünü və sözünün haqlılığını
isbatladı. Azad diskussiya bizim İslam
irsimizdir. Bu, hidayətçi imamların
dövründə mövcud olmuş, İmam
Cavadın(ə) vasitəsi ilə də gözəl formada
həyata keçmişdir.
14/05/1981
13
İmam Hadi(ə) ilə dövrünün xəlifələri
arasında gedən döyüşdə zahirdə və elə
əslində də qalib gələn imam oldu. O
həzrətin imamlığı dövründə altı xəlifə
bir-bir hakimiyyətə gəlib cəhənnəmə
vasil oldular. Onların sonuncusu olan
Mötəsim imamı şəhid etdi, özü də qısa
müddətdən sonra öldü. Bu xəlifələr
əksərən rəzalətlə öldülər; biri oğlunun əli
ilə öldürüldü, biri qardaşı oğlunun əli ilə.
Beləliklə Şiədən fərqli olaraq Bəni-Abbas
tar-mar oldu. Həzrət Hadinin(ə) və
Həzrət Əsgərinin(ə) dövründə də ciddi
rejimə baxmayaraq, şiəlik günü-gündən
genişləndi və gücləndi.
Həzrət Hadi(ə) 42 illik ömrünün 20
ilini Samirədə keçirdi; orada tarlası vardı,
işləyir və yaşayırdı. Samirə şəhəri əslində
bir qarnizon idi. Mötəsim Türküstandan,
Səmərqənddən, Monqolustan və Şərqi
Asiya bölgəsindən gətirdiyi özünə yaxın
türk qullarını – onları öz türklərimizlə,
Azərbaycan və digər bölgələrin türkləri
ilə qarışdırmayın – saxlamaq üçün bu
şəhəri salmışdı. Onlar təzə müsəlman
olduqlarına görə imamları və möminləri
tanımır, İslamdan baş açmır, xalqı incidir,
Bağdad əhalisi ilə dalaşırdılar. İmam
Hadinin(ə) dövründə mühüm sayda Şiə
14
böyükləri Samirə şəhərinə toplaşdılar.
İmam onlara rəhbərlik edir, onların
vasitəsi ilə imamət mesajını bütün İslam
dünyasına çatdırır, məktublar yazırdı.
Həmin qrup Qumda, Xorasanda, Reydə,
Mədinədə, Yəməndə, ucqar bölgələrdə
və dünyanın hər bir yerində fəaliyyət
göstərən Şiə şəbəkəsini genişləndirdi, bu
məktəbə inananların sayını günbəgün
artırdı. İmam Hadi(ə) bütün bu işləri
həmin altı xəlifənin iti və qanlı xəncərinin
kölgəsi altında gördü. Həzrət Hadinin(ə)
vəfatına dair məşhur hədisdən anlaşılır
ki, Samirədə çoxlu şiələr toplaşmışdılar
və hakimiyyət onları tanımırdı; tanısaydı,
hamısını məhv edərdi. Onlar güclü
şəbəkə qurduqlarına görə xilafət onları
tapa bilmirdi.
İmamların mübarizəsinin bir günü illər
qədər təsir bağışlayırdı. Onların mübarək
həyatlarının bir günü cəmiyyətdə illərlə
çalışan bir qrupun təsirini buraxırdı.
Onlar dini belə qorudular. Başında
Mütəvəkkilin, Mötəsimin və Məmunun
durduğu, alimləri Yəhya ibn Əksəm kimi
ən fasiq, ən günahkar saray alimlərindən
ibarət olan bir din əsla qalmaz, həmin
günlərdə məhv olar, bitərdi. İmamların
bu mübarizə və fəaliyyəti yalnız Şiəni yox,
15
hətta Quranı, İslamı və din təlimlərini
qorudu. Allah övliyalarının, xalis və
ixlaslı bəndələrin xüsusiyyəti budur.
Əgər İslamın fədakar insanları olmasaydı,
1200-1300 ildən sonra belə təravətli qala
və İslam oyanışı yarana bilməzdi, yavaş-
yavaş məhv olardı. Peyğəmbərdən(s)
sonra İslamın bu möhtəşəm təlimlərini
bəşəriyyətin və tarixin beyninə hopduran
insanlar olmasaydı, məhv olar, tükənər
və heç bir şeyi qalmazdı. Adı qalsaydı
da, təlimlərindən bir şey qalmazdı; indi
əsas təlimlərindən təxminən heç bir
şeyin qalmadığı məsihilik və yəhudilik
kimi olardı. Quranın və Peyğəmbər(s)
hədislərinin sağlam qalması, bütün
bu hökm və təlimlərin yaşayıb min
ildən sonra bəşəri təlimlərin zirvəsində
durması təbii deyil, çoxlu zəhmətlə
başa gələn qeyri-təbii bir haldır. Bunun
yolunda döyülmək, həbs olunmaq və
öldürülmək də olub. Bunlar o böyük
insanlar üçün mühüm deyildi.
Həzrət Hadinin(ə) uşaqlığı haqda
bir hədis var. Həzrət Cavadın(ə)
şəhadətindən iki il öncə, hicrətin 218-
ci ilində Mötəsim imamı Mədinədən
Bağdada gətirəndə Həzrət Hadinin(ə) altı
yaşı vardı. O, ailəsi ilə birgə Mədinədə
16
qaldı. Həzrət Cavad(ə) Bağdada
gətiriləndə Mötəsim onun ailəsi haqda
sorğu-sual etdi. Onun böyük oğlu Əli
ibn Məhəmmədin altı yaşı olduğunu
eşidəndə dedi ki, bu təhlükəlidir, biz bu
haqda bir şey fikirləşməliyik. Mötəsim
yaxın adamlarından birini Bağdaddan
Mədinəyə göndərdi, ona tapşırdı ki,
Əhli-beyt düşməni olan bir nəfəri tapıb
bu uşağı ona tapşırsın və o, müəllim
kimi bunu öz ailəsinə düşmən və xilafətə
dost kimi yetişdirsin. Həmin adam
Bağdaddan Mədinəyə gəldi. Mədinə
alimləri arasında Əhli-beytə ən müxalif
və ən düşmən insanlardan olan əl-
Cüneydi adlı birisini tapdı; o zaman
Mədinədə belə alimlər vardı. Ona dedi
ki, mənə səni bu uşağın tərbiyəçisi etmək
əmr olunub. Heç kəsin onunla get-gəl
etməsinə qoyma, onu bizim istədiyimiz
kimi tərbiyə et. Qeyd etdiyim kimi, o
zaman həzrət Hadinin(ə) altı yaşı vardı,
əmr də hakimiyyətin əmri idi; kim ona
qarşı çıxa bilərdi?!
Bir müddətdən sonra xilafətə bağlı
adamlardan biri əl-Cüneydini görüb
uşaq haqda soruşdu. Əl-Cüneydi dedi ki,
nə uşaq, mən ona ədəb-ərkandan bir söz
deyəndə o mənə bu barədə bilmədiyim
17
incəliklərdən danışır. Bunlar harada dərs
oxuyublar? Bəzən otağa girmək istəyəndə
ona deyirəm ki, bir Quran surəsi oxu,
sonra gir, - görünür ona əziyyət vermək
istəyirmiş - o soruşur ki, hansı surəni
oxuyum. Mən deyirəm ki, böyük bir
surə, məsələn, Ali-İmran surəsini oxu.
O oxuyur, mürəkkəb yerlərini də mənə
izah edir. Bunlar alim, Quran hafizi,
Quranın təvil və təfsirinə vaqifdirlər. Bir
müddətdən sonra isə həmin müəllim
Əhli-beyti sevən şiələrdən oldu. Təbii ki,
o, zahirdə uşaq, əslində isə Allah vəlisi
idi: “Biz uşaq ikən ona hikmət verdik”
1
.
Bunlar hər bir sahədə qalib gəldilər,
onlar isə məğlub oldular. Bütün Bəni-
Abbas xəlifələrinə müxalif olmuş, öz
şerləri ilə onları vurmuş və hər biri
üçün tarixdə bir sənəd qoymuş Dibilin
Mötəsim haqda bir neçə beyt şeri var.
Deyir biz kitablarda oxumuşduq ki, Bəni-
Abbas yeddi xəlifədir, indi isə deyirlər
səkkizdir. Səkkizincisi haradadır? Onlar
Əshabi-Kəhf kimidirlər: səkkizincisi
itləridir. Sonra deyir ki, sən hara, o it hara.
O it Allaha heç bir günah etməmişdi, sən
isə başdan-ayağa günah içindəsən.
20/08/2004
1. Məryəm/ 12 " اًّی�ب� َ� َمكُحلا ُهان�ی�َق�
آ
ا َو".
18
İmamı nəzarət altında saxlamaq üçün
Mədinədən Samirəyə gətirdilər, lakin
gördülər ki, faydası yoxdur. Siz Mənaqib
kitabında
1
və digər əsərlərdə bu üç imam
haqda yazılanlara baxsanız, görərsiniz
ki, Şiə şəbəkəsi onların dövründə
İmam Baqirin(ə) və İmam Sadiqin(ə)
dövründən də güclü olmuşdur. Məhdud
şəraitdə olsalar da, ucqar bölgələrdən
onlara məktub yazır, pul göndərir və
əmr alırdılar. Həzrət İmam Hadi(ə)
Samirədə xalq tərəfindən sevilirdi, hamı
ona hörmət edirdi. Onun və həmçinin
İmam Əsgərinin(ə) vəfatı zamanı
şəhər təlatümə gəldi. Hakim qüvvələr
anladılar ki, burada bir sirr var, onu
öyrənmək və ona çarə qılmaq lazımdır.
Onlar müqəddəslik məsələsini anladılar.
Mütəvəkkil imamı şərab məclisinə
çağırdı ki, Əli ibn Məhəmmədin əyyaşlıq
edilən bir şərab məclisinə qonaq olması
xəbəri hər yerə yayılsın. Siz görün bu
xəbər necə təsir buraxardı.
İmam məsələyə mübariz bir insan gözü
ilə baxıb təxribata qarşı tədbir gördü. O,
Mütəvəkkilin sarayına gedib onun şərab
məclisini mənəviyyat məclisinə çevirdi.
Haqqı söyləməklə və məzəmmətli şerlər
1. İbn Şəhr Aşub. «Mənaqib Ali-Əbi Talib(ə)», c. 4, səh: 447-337.
19
oxumaqla Mütəvəkkilin planını alt-üst
etdi. İmam danışandan sonra Mütəvəkkil
ayağa qalxıb onun üçün müşk-ənbər
gətirdi, onu hörmətlə yola saldı. İmam
ona dedi ki, sən elə bilirsən burada
oturmusan və ölümün pəncəsi səni tuta
bilməyəcək?! O beləliklə Mütəvəkkilin
cəsədini yeyəcək qurdlara qədər bütün
ölüm mərhələlərini bəyan etdi. İmam
məclisi tamamilə alt-üst edib saraydan
çıxdı. Hücumçunun qəddar və qüdrətli
bir xəlifə, qarşı tərəfin isə müdafiəsiz
bir gənc olduğu mübarizədə zahirən
zəif tərəf psixoloji bir üsula - nizə və
xəncərin işləmədiyi bir mübarizəyə əl
atdı. Biz olsaydıq, bu işi görə bilməzdik.
İmam mövqeyi dərk edib xəlifəni
qəzəbləndirməyəcək şəkildə danışmağı
bacarır. İmam misal üçün, ayağa qalxıb
bütün şərab şüşələrini qıra bilərdi. Bu,
yaxşı reaksiya olmaz, ondan yaxşı nəticə
verməzdi. İmam ayrı cür etdi. Məsələnin
bu cəhəti çox əhəmiyyətlidir.
İmamların həyatında bu məqama
diqqət yetirmək lazımdır ki, onlar
daim mübarizə halında olmuşlar. Bu,
siyasi mübarizə idi. Çünki hakimiyyət
kürsüsündə oturmuş adam da dinə
iddiaçı idi, o da zahirdə dini nəzərə alır,
20
hətta bəzən imamın fikrini qəbul edirdi.
Məmun haqda eşitmisiniz ki, imamın
bəzi məsələlərə dair fikrini açıq şəkildə
qəbul edirdi. Yəni bundan çəkinmir,
bəzən fiqhi nəzərini qəbul edirdilər.
Əhli-beytə qarşı mübarizəyə səbəb olan
amil onların özlərini imam bilmələri
idi. Onlar deyirdilər ki, biz imamıq.
Ümumiyyətlə, hakim qüvvələr əleyhinə
ən böyük mübarizə bu idi. Çünki hakim
olan, özünü imam və rəhbər adlandıran
şəxs imama lazım olan xüsusiyyətlərin
özündə deyil, Əhli-beytdə olduğunu
görür, onları hakimiyyətə təhlükə
sayırdılar. Həm də onların bu iddiaları
vardı. Hakim qüvvələr bu mübarizə
ruhuna qarşı vuruşur, imamlar da dağ
kimi möhkəm dayanırdılar. Təbii ki, bu
mübarizədə imamların təbliğ etdiyi din
təlimlərinin, fiqh hökmlərinin və əxlaqi
məsələlərin öz yeri vardı. Onlar daha
çox şagird yetişdirdilər, Şiə əlaqələri
günbəgün genişləndi və məzhəbi
bunlar saxladı. Düşmənlərinin 250 il
hakimiyyətdə olduğu bir məzhəbdən əsla
bir şey qalmamalı, tamamilə məhv olmalı
idi, amma görün indi dünyada vəziyyət
necədir və Şiə nəyə nail olmuşdur.
21
Bu məsələni İmam Sadiq(ə), İmam
Hadi(ə) və İmam Əsgəri(ə) haqda
oxunan şerlərdə yaxşı görmək olar. Onlar
mübarizə apardılar və bu yolda canlarını
qurban verdilər. Bu, müəyyən məqsədlərə
doğru davam edən bir yoldur; bəzən biri
qayıdır, biri bu tərəfdən gedir – məqsəd
isə birdir. Onlar bu işin təməlini qoyan
İmam Hüseyndən(ə) daha müvəffəq
oldular. Çünki İmam Hüseynin(ə)
şəhadətindən sonra çox az adam bu
xətdə qaldı, İmam Hadinin(ə) dövründə
isə onların bütün İslam dünyasında
nüfuzları vardı, hətta Bəni-Abbas da
buna aciz qalır, nə edəcəyini bilmirdi.
Abbasi xəlifələrinin biri məmurlarına
bir məktub yazıb xütbələrdə Əhli-beytin
adının çəkilməsini və Əhli-beytin haqlı
olduğunun söylənməsini əmr etdi.
Bu məktub tarixdə qeyd olunmuşdur.
Yazmışlar ki, sarayın vəziri özünü tez
xəlifəyə çatdırıb dedi: “Sən nə edirsən?!”
O, Əhli-beytin haqlı olmadığını deməyə
cəsarət etmədi, dedi ki, indi bəzi qüvvələr
Təbəristanın dağlarında və digər yerlərdə
Əhli-beyt şüarı ilə qiyam etmişlər. Sənin
bu sözün hər yerə yayılsa, o zaman bir
orduya çevrilib üstünə gələcəklər. Xəlifə
onun doğru söylədiyini görüb fərmanı
22
ləğv etdi. Onlar hakimiyyətlərinə
görə qorxurdular. Buna inanırdılarsa
da, hakimiyyət və dünya sevgisi bu
inamlarına mane olurdu.
21/09/2001
Bizim məsumlarımız həqiqətən çox
qərib olmuş, Mədinədən, ailədən və
doğma cəmiyyətdən uzaq qalmışlar.
Amma bunun kənarında İmam Cavad(ə),
İmam Hadi(ə) və İmam Əsgəri(ə) haqda
başqa bir məsələ də var. O da budur
ki, həzrət Əsgərinin(ə) imamlığının
sonuna yaxınlaşdıqca, bu qəriblik daha
da artmışdır. Bu üç imamın dövründə
imamların və şiələrin nüfuz dairəsi
İmam Sadiqin(ə) və İmam Baqirin(ə)
dövrünə nisbətən bəlkə on dəfə artmışdı.
Bu, mühüm məsələdir. Onların güclü
nəzarət və təzyiq altında saxlanmasının
səbəbi də bəlkə bu idi. İmam Rzanın(ə)
İrana doğru hərəkətindən və Xorasana
gəlişindən sonra baş verən dəyişikliklərin
biri bu idi. Bəlkə də səkkizinci imam
bu məsələni düşünmüşdü. Ondan öncə
şiələr hər yerdə tək-tük, zəif əlaqəli,
ümidsiz və məyus idilər, xəlifələr də hər
yerə nəzarət edirdilər. Məmundan öncə
firon kimi qüdrətli olan Harun iş başında
23
idi. İmam Rza(ə) Xorasana gələndə və
bu yoldan keçəndə xalqın qarşısına elə
bir şəxsiyyət çıxdı ki, həm elmi, həm
əzəməti, həm sədaqəti, həm də nuraniliyi
ilə xalqın diqqətini cəlb etdi. İnsanlar əsla
belə bir şəxs görməmişdilər. Ondan öncə
nə qədər şiə Xorasandan Mədinəyə gedib
İmam Sadiqi(ə) görə bilərdi?! Bu uzun
yolboyu isə imamı yaxından gördülər.
Qəribə mənzərə idi, sanki Peyğəmbəri(s)
görürdülər. Onun mənəvi əzəməti,
iqtidarı, əxlaqı, təqvası, nuraniliyi
və dərin elmi... Nə soruşursansa, nə
istəyirsənsə, hamısına cavab hazırdır.
İnsanlar belə bir şey görməmişdilər. Bu
hamıda həyəcan yaratmışdı.
İmam Xorasana və Mərvə çatdı.
Paytaxt indiki Türkmənistanda yerləşən
Mərv şəhəri idi. Bir-iki ildən sonra
da imamın şəhadəti baş verdi və xalq
matəmə qərq oldu. Həm imamın xalqın
görmədiyi və eşitmədiyi mənzərəni
canlandıran girişi, həm də böyük qəm-
kədər doğuran şəhadəti bu bölgələrin
hamısını şiələrin ixtiyarına keçirdi.
Hamısı şiə olmadı, amma hamısı Əhli-
beyti sevdi. Şiələr belə bir şəraitdə
işləməyə başlamışdılar. Siz görürsünüz
ki, Əşərilər birdən-birə Qumda peyda
24
olurlar. Onlar nə üçün gəldilər? Əşərilər
ərəbdirlər. Onlar Quma gəlib orada
hədis və İslam təlimləri mərkəzi açdılar.
Reydə də Kuleyni kimilər meydana
çıxdı. Kuleyni kimi bir şəxs təsadüfi
bir yerdə yetişmir. Mühit etiqadlı şiə
olmalıdır ki, belə xüsusiyyətlərə malik
olan bir gənc yetişib Kuleyni olsun. Bu
hərəkət beləcə davam etdi. Siz baxın,
Şeyx Səduq Hərata, Xorasana və digər
yerlərə gedib Şiə üçün hədis toplamışdı.
Bu çox əhəmiyyətli məsələdir. Şiə
hədisçiləri Xorasanda, Səmərqənddə
nə edirlər? Səmərqənddə kim var? Şeyx
Əyyaşi Səmərqəndi. Əyyaşi Səmərqəndi
Səmərqənd şəhərindəndir. Onun haqda
belə deyiblər: “Evi şiələrin və alimlərin
toplaşdığı mərkəzə çevrilmişdi”.
1
Bu,
Şeyx Kəşşinin sözüdür. Şeyx Kəşşinin
özü də səmərqəndlidir. Buna əsasən,
İmam Rzanın(ə) hərəkəti və sonra
məzlumcasına şəhadəti səbəbindən bu
yerlər imamların təsir dairəsinə qatıldı
və onlar bu imkandan istifadə etməyə
başladılar; məktublaşdılar, get-gəllər
başladı. Bu get-gəllər adi formada deyil,
məxfi şəkildə həyata keçirdi. Bunu
açıq etsəydilər, insanların əl-ayaqlarını
1. Nəccaşi. «Rical», səh: 372.
"مل ِعلا َله
أ
ا و ِقهع ی� ّشسلِل
ً
اعَق�ر ُم ق�َن�اك ی�ق�
ّ
لا ِهِراد یىن�"
25
kəsərdilər. Kərbəlaya getməyi qadağan
edən qəddar Mütəvəkkil insanların
suallarının asanlıqla imama verilməsinə
və sonra cavablarının aparılmasına, şəriət
ödənclərinin gətirilməsinə və ondan
qəbz alıb insanlara aparılmasına icazə
verərdimi?! Bunlar bu üç imamın böyük
təbliğat və təlimat şəbəkəsini göstərir.
İmam Rzadan(ə) həzrət Əsgərinin(ə)
şəhadətinə qədər vəziyyət belə olmuşdur.
Samirə şəhəri elə də böyük deyildi, yeni
salınmış paytaxt idi. Saray adamları,
əyan-əşraf və gündəlik ehtiyacları
təmin edəcək qədər adi adamlar orada
məskunlaşmışdılar. Həzrət Hadi(ə) və
həzrət Əsgəri(ə) əslində bir qarnizon
olan bu şəhərdə bütün İslam dünyası ilə
belə rabitə sistemi qura bilmişdilər. Biz
imamların həyatının müxtəlif cəhətlərinə
baxanda onların nə etdiyini anlayırıq.
Onlar yalnız namaz, oruc, pak və
murdar məsələlərinə dair suallara cavab
vermirdilər, dini mənada olan bir imam
mövqeyində durub xalqla danışırdılar.
Məncə, buna digər cəhətlərin kənarında
baxmaq lazımdır. Siz görürsünüz ki,
həzrət Hadini(ə) Mədinədən Samirəyə
gətirib gənc çağında - 42 yaşında
şəhadətə yetirirlər. Yaxud İmam Həsən
26
Əsgəri(ə) 28 yaşında şəhid edilir.
Bunların hamısı imamların, şiələrin və
onların səhabələrinin bütün tarix boyu
möhtəşəm hərəkətinin göstəricisidir.
Xilafət qəddar totalitar rejim olsa da, eyni
zamanda imamlar belə uğurlu fəaliyyət
göstərirdilər. Yəni qürbətin kənarında bu
qüdrəti və nailiyyəti də görmək lazımdır.
10/05/2003
Bütün İslam dünyasında şiələrin bir-
biri ilə əlaqəsi və Şiə təşkilatının əhatəsi
heç zaman həzrət Cavadın(ə), həzrət
Hadinin(ə) və həzrət Əsgərinin(ə)
dövründəki kimi olmamışdır. Vəkillərin,
naiblərin olması, həzrət Hadi(ə) və
həzrət Əsgəridən(ə) nəql olunan
əhvalatlar - məsələn, biri pul gətirdi
və imam təyin etdi ki, onunla filan iş
görülsün - bunu göstərir. Yəni bu iki
imamın Samirədə, onlardan öncə də
həzrət Cavadın(ə) bir şəkildə və həzrət
Rzanın(ə) başqa bir şəkildə nəzarət
altında olmasına baxmayaraq, insanların
əlaqəsi genişlənmişdi. Bu əlaqələr İmam
Rzadan(ə) öncə də vardı, lakin onun
Xorasana gəlişi buna olduqca böyük
təkan verdi.
09/08/2005
27
Bizim imamlarımız əziz İslam
Peyğəmbərinin(s) vəfatından həzrət
Əsgərinin(ə) vəfatına qədər ötən
250 il ərzində çox əziyyət çəkdilər,
öldürüldülər, zülmə məruz qaldılar.
Onlar üçün ağlamağa dəyər. Onların
məzlumluğu ürəkləri qan edir. Lakin bu
məzlumlar qalib gəldilər; həm dönəm
səviyyəsində qələbə çaldılar, həm də
ümumilikdə və tarix boyu.
20/08/2004
28
Elmi müsabiqə
Suallar kitabın mətninə əsasən
hazırlanıb, qeyd olunan yollarla
müsabiqədə şirkət edə bilərsiniz:
1- Sual anketin cavablandırıb bu
ünvana yollayın: İmam Rza(ə) hərəmi,
Cümhuri İslami səhnəsi, Xarici Zəvvarlar
İdarəsi
2- Sual anketin cavablandırıb bu
email-a yollayın: iro@imamrezashrine.
com
3- www.imamrezashrine.aqr.ir saytına
müraciət edib sual anketin cavablandırın
29
Suallar
1- İmam Cavad(ə) necə və neçə yaşında
şəhadətə yetişib ?
a) Zindanda 28 yaşında öldürülmüşdür
b) 25 yaşında zəhərləndirilmişdir
c) 45 yaşında zəhərləndirilmişdir
ç) Zindanda 25 yaşında öldürülmüşdür
2- İmam Hadi(ə) imaməti İslam
məmləkətlərinə necə yayırdı ?
a) Xəlifələrin köməyi ilə
b) Böyük şiə şəxsiyyətlərlə görüşərək
c) Bağdadda yaşayan böyük şiə
şəxsiyyətlərin vasitəsi ilə İslam
şəhərlərinə
təbliğ
məktublarını
yo l l a m a q l a
ç) b və c variantları
3-Mötəsim Abbasi imam Hadinin(ə) 6
yaşda olduğunu biləndə nə etdi ?
a) Onu zindana saldı
b) Mədinədən yanına gətizdirib öz
yanında saxladı
c) Əmr etdi ki, Əhli-beyt düşməni olan
30
bir nəfəri tapıb bu uşağı ona tapşırsın
və o, müəllim kimi bunu öz ailəsinə
düşmən və xilafətə dost kimi yetişdirsin
ç) Onu uşaq ikən şəhadətə yetirdi
4- Mötəsimin imam Hadi(ə) üçün
seçdiyi müəllimin adı nə olub və imamı
tanıdıqdan sonra nə baş verir ?
a) Adı Cüneyd olur və sonda xəlifəyə
qarşı çıxır
b) Adı Mötəz olur və Əhli-beytə qarşı
mərifət tapır
c) Adı Cüneyd olur və Əhli-beytin xalis
şiələrinə dönür
5-”Evi şiələrin və alimlərin toplaşdığı
mərkəzə çevrilmişdi”- cümləsi kimin
haqqında deyilib və o, haradan olub ?
a) Şeyx Kəşşi- Səmərqənddən
b) Şeyx Əyyaşi- Səmərqənddən
c) Şeyx Kuleyni- Nişapurdan
ç) Şeyx Səduq- Qum şəhərindən
31
Şəxs haqqında məlumat
Ad: ..................................................................
Soyad: ............................................................
Telefon: ..........................................................
Email: .............................................................
Ünvan: ...........................................................
cavab
sıra
a
b
c
ç
1
2
3
4
5
32
Dostları ilə paylaş: |