3 Etyka normatywna – systemy etyczne



Yüklə 20,67 Kb.
tarix20.09.2017
ölçüsü20,67 Kb.
#659

3_Etyka normatywna – systemy etyczne
Wartościami i zasadami moralnymi zajmuje się etyka normatywna. Jej zakres obejmuje aksjologię moralności (z gr. aksios - godny, cenny, wartościowy; ogólna teoria wartości, nauka o wartościach) i deontologię (naukę o obowiązkach i powinnościach moralnych). W tym zakresie konstruuje ona systemy moralne takie, które powinny się odnosić do moralności w myśl założeń etyków.
Najczęściej systemy etyczne wskazują:

1. cel wyrażany - w dobru najwyższym

2. pozytywne powinności związane z tymi dobrami lub tylko z jednym z nich, a wyrażane w cnotach, zaletach i zasadach oraz regułach wspomagających cel;

3. negatywne powinności (ostrzeżenia i zakazy) wyrażane w wadach i zabronionych zachowaniach;

4. odpowiedzialność za dobre i złe postępowania moralne, wyrażane w sankcjach.
Dobro jest w etyce i jej systemach tym, co pożądane i stanowi wartość pozytywną dla ludzi, którzy podejmują działania, aby pozyskać i osiągnąć tę wartość. Wynika ono z potrzeb i spełnia się w realizacji celu tych działań. Jest ono jednocześnie przedmiotem, którego człowiek pragnie i niekiedy osiąga.
W myśli etycznej rozróżnia się rozmaite rodzaje dobra oraz różnie się je dzieli. Stosuje się na przykład następujące ambiwalentne podziały na dobra:

• materialne i duchowe;

• naturalne i kulturowe (cywilizacyjne);

• ekonomiczne (rzadkie) i wolne.



Jednak dla struktury i funkcjonowania systemów etycznych ważny jest podział na dobra autoteliczne (same w sobie, niezbywalne i najważniejsze) oraz dobra instrumentalne (wymienne i zbywalne w zamian za inne dobra, najlepiej autoteliczne).
Szczególną jednak rolę w etyce spełnia dobro najwyższe, zwane również z łac. summum bonum (suma wszelkich dóbr i ich uogólnienie w jakiejś wartości, z której daje się jednocześnie implikować poszczególne dobra indywidualne). Temu dobru podporządkowane są wszelkie inne dobra. Ono stanowi wierzchołek normatywny systemów etycznych. Jest jednocześnie dobrem autotelicznym, tzn. takim, którego nie należy poświęcać na rzecz dóbr instrumentalnych. Wszystkie zaś inne dobra podporządkowane dobru najwyższemu są sytuowane jako dobra i cnoty instrumentalne, które można poświęcać i zbywać, szczególnie na rzecz summum bonum. Stąd też dobro najwyższe jest kryterium tworzenia i określenia głównych kierunków etycznych. W rzeczy samej dobro to określa kierunki etyki normatywnej, zwane również doktrynami etycznymi.
Stosując kryterium dobra najwyższego najczęściej wyróżnia się co najmniej dwanaście głównych kierunków (doktryn) etycznych:
1. intelektualizm etyczny - doktryna etyczna uznająca wiedzę i mądrość za istotę działania dobrego i moralnego;
2. eudajmonizm (gr. eudaimon - szczęśliwy; eu - dobry, daimonion, demon - istota natury duchowej, duch opiekuńczy, swoisty głos sumienia moralnego) - doktryna etyczna uznająca za najwyższą wartość szczęście osobiste lub społeczne, a dążenie do szczęścia za główny motyw postępowania;
3. hedonizm (gr. hedone - rozkosz) - doktryna etyczna uznająca przyjemność (rozkosz) - raczej o charakterze zmysłowym, a nie intelektualnym - bądź unikanie przykrości za najwyższe lub jedyne dobro, cel życia i naczelny motyw ludzkiego postępowania;
4. epikureizm (od szkoły Epikura) - jest przekształconym hedonizmem, który za wartość najwyższą uznaje przyjemność i brak cierpień tudzież przyjemność, która polega na braku cierpień;
5. stoicyzm (od szkoły grecko-rzymskiej) - doktryna etyczna, która preferuje obojętność i która szczęście wiąże z cnotą pojmowaną jako dzielność (działanie), polegającą na maksymalnym ograniczeniu potrzeb i pożądań; izolacji od świata zewnętrznego i maksymalnej obojętności wobec jego dóbr;
6. teocentryzm (gr. theos - Bóg; kentron - punkt środkowy) - doktryna etyczna uznająca dążenie do Boga i powrót do Stwórcy za wartość najwyższą, zasadniczy cel ludzkich starań;
7. personalizm (łac. personalis - osobisty) - jest przekształconym teocentryzmem, który oparty jest na założeniu, że najwyższą wartością świata stworzonego przez Boga jest osoba ludzka, obdarzona samoświadomością i wolą, mająca potrzeby zarówno duchowe jak i cielesne, która poprzez ich realizację zmierza do uczestnictwa w kulturze (życiu społecznym) i zjednoczenia z Bogiem.
8. perfekcjonizm (łac. perfectionis - doskonałość) – stanowisko etyczne, według którego najwyższym dobrem moralnym jest doskonałość osobista;
9. rygoryzm zwany również deontologizmem (gr. deon – obowiązek powinność, to co niezbędne i konieczne, logos - słowo, nauka). Tutaj dobrem najwyższym jest obowiązek, czynienie zadość nakazom i zakazom właściwego autorytetu moralnego;
10. utylitaryzm (łac. utylitas - korzyść, użyteczność, pożytek, dobro) - doktryna etyczna głosząca, że pożytek jednostki lub społeczeństwa powinien stanowić najwyższy cel moralny postępowania ludzi, zakładająca, że dążenie do dobra własnego (korzyści i pożytku) sprzyja pomnożeniu dobra społecznego (bogactwa i dobrostanu);
11. ewolucjonizm (łac. evolutio - rozwinięcie) - teoria stopniowego rozwoju głosząca, że rozwój społeczny ma charakter ciągły, stopniowy i jednokierunkowy, polegający na różnicowaniu się elementów, ich coraz ściślejszym powiązaniu oraz coraz większym uporządkowaniu. Dobrem najwyższym jest tutaj doskonalenie się mocą natury, ewolucja biegnąca ku doskonałości osiągającej najwyższy poziom w życiu ludzkim.
12. rewerentyzm (łac. reveretia - szacunek, poważanie, uszanowanie) - zwany również ekoetyką bądź filozofią żyjącą. Tutaj dobrem najwyższym jest cześć dla życia, doskonalenie życia ludzkiego mocą twórczej działalności człowieka, zgodnej z logiką świata wywodzoną z kosmologii.



Yüklə 20,67 Kb.

Dostları ilə paylaş:




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə