38 fuzuli bayat tmm



Yüklə 126,26 Kb.
Pdf görüntüsü
tarix22.07.2018
ölçüsü126,26 Kb.
#58374


 

Turkish Studies 

International Periodical For the Languages, Literature  

and History of Turkish or Turkic   

Volume 3/5 Fall 2008 

 

 



EZOTERĐK BĐLGĐ KAYNAĞINDA YASAK MEYVE 

Fuzuli BAYAT

1

 

 



ÖZET  

Türk  kültür  ekolojisinde  yasak  meyve  diğer  dini-

mitolojik  sistemlerdeki  aynı  adlı  olguyla  benzerlik 

gösterir.  Mitolojilerde  ve  dini  sistemlerde  yasak  meyve 

insanın  ezoterik  bilgisinin  sonucu,  içten  dışa  dönüşün 

başlangıcıdır. Yasak meyvenin yenilmesiyle insanoğlunun 

irade  gücünün,  sabrının  sınırları  belirlenmiş  olur.  Hem 

Türk mitolojisinde hem de diğer dini-mitolojik sistemlerde 

insanoğlunun 

Tanrı 


emrine 

karşı 


gelmesi, 

bir 


mükemmellik  kaynağı  olan  başlangıçtan,  dini  terimle 

cennetten,  uzaklaşması  şeklinde  anlaşılır.  Yasak  meyve 

konusu  insanın  yasaklara  karşı  direnişi,  bilinmeyenleri 

bilmek  isteğinin  açığa  çıkmasıdır.  Bu  yazıda  yasak 

meyvenin  yenilmesiyle  insanın  ölümle  tanışması,  üreme 

dönemine 

geçişi 

araştırılmış, 



konu 

ezoterik 

bilgi 

bağlamında ele alınmıştır.      



Anahtar  Kelimeler:  yasak  meyve,  ezoterik  bilgi, 

ölümle tanışlık. 

 

FORBIDDEN FRUIT IN THE SOURCE OF EZOTERIK 



KNOWLEDGE 

ABSTRACT 

Forbidden fruit concept in Turkısh culture ecology, 

shows similariteies with the concept which have the same  

name 

 

in 



the 

other 


religious 

–mythological 

systems.Forbidden fruit, as a result of ezoterik knowledge 

is the beging of the turn from inside to outside (of self) in 

mythologies  an  religious  systems.The  bordes  of  human’s 

willpover  and  patience  are  determined  by  eating  of  the 

forbidden  fruit.  Bath  in  Turkısh  mythology  and  in  th 

other  religious  –  mythological  systems  ,human  beings 

going  aganist  the  orders  of    God  is    understand  as  on 

alienation from the beginig which is a source of perfection  

                                                 

1

 Prof. Dr. Fuzuli BAYAT 




 

 

 



 

 

 



 

 

Ezoterik Bilgi Kaynağında Yasak Meyve                               616



 

 

Turkish Studies 



International Periodical For the Languages, Literature  

and History of Turkish or Turkic   

Volume 3/5 Fall 2008 

 

 



as  a    religious  term  from  heaven  .The  concept  of 

forbidden  fruit  is  human’s  opposition  to  taboos  and 

arising  of  the  desire  of  knowning  the  unknown.In  this 

article,  human’s  meeting  with  death  and  transition    to 

the reprodustion periodare investigated and  the concept 

is handled in scope of ezoterik knowledge.  

Key  Words:  Forbidden  fruit,  ezoterik  knowledge, 

acquaintance with death. 

 

Giriş 


Mitolojik  ve  dinsel  öğretilerde  mükemmellik 

kaynağı  olan  başlangıç  bir  cennet  olarak  tasavvur  edilir. 

O  bakımdan  mitolojilere  ve  dini  sistemlere  göre 

mükemmellikten,  dolayısıyla  ilk  başlangıçtan  uzaklaşan 

insanlık  doğal  olarak  bir  düşüş  devresi  geçirmiştir.  Bu 

düşüşü  ve  düşüşle  beraber  mükemmelliğin  yavaş  yavaş 

kaybolması  mitolojilerde  ve  dinsel  öğretilerde  diğer 

olgularla beraber yasak meyve motifine bağlanır. 

Yasak  meyve  bir  taraftan  insanın  ezoterik 

bilgisinin  sonucu,  içten  dışa  dönüşünün  başlangıcıdır, 

diğer  taraftan  yasak  meyve  iyi  olanla  kötüyü,  ayıpla 

doğruyu, açıklıkla örtülüğü seçme aracıdır. Mitolojik-dini 

bilgilere göre yasak meyveye kadar yalnız iyi, güzel, doğru 

olan  mevcuttur.  Oysa  yasak  meyvenin  yenilmesiyle 

insanoğlu  ters  kutupta  olan  kötülüğü,  çirkinliği,  ayıbı, 

yalanı,  kıskançlığı,  fesadı  görmeğe  başlar.  Yasak 

meyvenin  yenilmesiyle  insanoğlunun  gözünün  açılması 

gerçekleşmiş,  gelecekte  yüksek  bir  teknoloji  üretmesine, 

fizik  ilimlerini  ileri  götürmesine  yol  açmış  ancak 

başlangıçta  mevcut  olan  kozmik  bilgiden  uzaklaşmasına 

da sebep olmuştur. 

Dini Kaynaklarda Yasak Meyve 

Yasak  meyveyi  yemekle  ilk  insanın  cennetten 

kovulması  hakkında  anlatılan  mitolojik  öyküler  ve  dini 

hikâyelerle  yaratanın  insanoğluna  büyük  bir  hürriyet 

vermesine  rağmen,  bu  hürriyetin  belli  bir  sınır  dahilinde 

olduğunu  da  kanıtlar  durumdadır.  Bunu  Kuran-ı  Kerim 

de  açık  bir  şekilde gösterir.  Cenab-ı Allah, Adem’e yasak 

meyveye yaklaştığı takdirde zalimler zümresine gireceğini 



 

 

 



 

 

 



 

 

617  



                               Fuzuli BAYAT 

 

 



Turkish Studies 

International Periodical For the Languages, Literature  

and History of Turkish or Turkic   

Volume 3/5 Fall 2008

 

 

 



bildirmiştir.  Buradan  yasak  meyvenin  bir  sınav  unsuru 

olduğu  veya  sınav  rolü  üstlendiği  görülür.  Nitekim  irade 

gücü, yasaklara uyma insanoğlunun başlıca görevi olarak 

bilinir  ve  ezoterik  bilgilere  göre  sırrı  dışa  vurma 

kamillikten  yoksun  olma  anlamına  gelir.  Bunların 

bozulması  kozmik  bilgilerden  uzaklaşmaya  neden  olur. 

Mutlak  bağımsızlık  başlangıçta  hoş  karşılanmamış  bu 

hürriyete  özel  bir  sınır  konulmuş  ve  sınırın  geçilmesi 

felaket olarak değerlendirilmiştir. 

Kuran’da  yasak  meyvenin  ismi  geçmez.  Bunun 

başlıca  sebebi  yasak  meyvenin  bir  sembol  olmasıdır. 

Yasak  meyve  insanoğlunun  Tanrı  emrine  karşı  gelmesi, 

bir  mükemmellik  kaynağı olan  başlangıçtan,  dini  terimle 

cennetten, 

uzaklaşmasıdır. 

Aslında 


bazı 

tefsir 


yorumcularının yazdığı gibi bu fazla bilmek değil, kozmik 

bilgiden uzaklaşmaktır. 

Tevrat’ta  bu  yasak  meyvenin  buğday  olarak 

gösterilmesi  de  bir  semboldür.  Üzüm,  incir  olarak 

yorumlamalar da kutsal kitabı zorlamaktan başka bir şey 

değildir. Çünkü önemli olan meyvenin türü değil, verilen 

mesajdır. 

 Semavî dinlerin doğuş nedenleri ve doğduğu bölge 

de hemen hemen aynı olduğu için birçok konuda olduğu 

gibi yasak meyve konusunda da ortak özellik sergiler. Bir 

diğer  önemli  mesele  mitolojide  olduğu  gibi  semavî 

dinlerin  de  aynı  kozmik  kaynaktan  geldiğidir.  Yasak 

meyve  mitolojik  sistemlerden  farklı  olarak  semavî 

dinlerde  didaktik  bir  özellik  çerçevesinde  sunulmuş 

edebiyata ve sanata konu olmuştur. 

Diğer mitolojik sistemlerde ve uygarlıklarda olduğu 

gibi Türk mitolojisinde de ilk insanın ortaya çıkışı büyük 

önem taşır. Hatta Türk mitolojisinde ilk insanın Törüngey 

adlanması  da  dolayısıyla  ilkliğe  atıfta  bulunur.  Đlk  insan 

olan  Törüngey  adında  da  ilk  yaratılan  varlık  anlamı 

kalmıştır.  Türkçede  *tö  (türemek,  yaratılmak)  fiil 

kökünden  gelen  törün  (yaratılmış,  düğün,  merasim 

anlamları vardır) ismi - gey eki almakla yaratılan anlamlı 

kelime  oluşmuştur.  Törüngey,  ilk  yaratılan  ve  ilk  olarak 




 

 

 



 

 

 



 

 

Ezoterik Bilgi Kaynağında Yasak Meyve                               618



 

 

Turkish Studies 



International Periodical For the Languages, Literature  

and History of Turkish or Turkic   

Volume 3/5 Fall 2008 

 

 



da  ölümü  tadan  varlık  olma  özelliğini  kendi  adında 

korumuştur.

2

 

Đlk 



insanın 

yaratılış 

monoteist 

dinlerin 

kitaplarında  da  yer  almıştır.  Ancak  ilk  insanın 

yaratılmasıyla ilgili çok sayıda araştırmalara bakmaksızın 

halen  de  ilk  insanın  yaratılma  öyküsünün  kaynağı 

öğrenilmemiştir.  Çünkü  mitolojik  sistemlerin  bazılarında 

yasak  meyve  anlayışı  yoktur.  Ancak  onlarda  da 

insanoğlunun  zamanla  bütün  yasakları  kaldırdığı  ve 

Tanrısına asi olduğu görülür. Simgesel şekilde verilen bu 

motif  kozmik  bilgi  kaynağının  yok  olması,  sınırlamalara 

karşı  insanın  direnişi  anlamına  gelir.  Ayrıca  insanın 

bilinmeyenleri  bilmek  isteğinin  yasağı  bozacağı  taktirde 

cezalanacağına karşılık daha da dominant olmasıdır.  

Yasak  meyve  kozmik  bilgiden  mitolojik  çağa 

taşınmış  ve  mitolojik  bir  üslupla  hikaye  edilmiştir.  Bu 

hikâyelerin  okunuşu  metnin  derinliklerinde  sunulmak 

istenen  mesajın  kozmik  hafızada  kalan  ezoterik  bilgiler 

olduğunu kanıtlar durumdadır.  

Yasak  meyve  konusu  ilk  insanın  yaratılmasıyla 

ilgili mitle bağlantılı bir biçimde takdim edilir. Đlk insanın 

yaratılışı  ve  yasak  meyve  dinî  edebiyatın  dışında  halk 

edebiyatının  da  konusu  olmuştur.  Türk  saz  şâirlerinin 

şiirlerine  konu  olan  yasak  meyve  ezoterik  bilginin 

simgesel takdimi ile dikkat çeker.  

Hıristiyan dininde yasak meyveye ezoterik bir anlam 

verilmeğe  çalışılmışsa  da  bu  başarılı  bir  yorum  olarak 

nitelendirilemez.  Nitekim  Hıristiyan  yorumcularına  göre 

yasak meyve kadınla erkek arasındaki cinsî yaklaşmanın 

yasak olduğu anlamına gelir. Hıristiyanlıktaki ruhbaniyet 

(yani  evlenmemek),  evlenmemeyi  ibadet  ve  sevap  itikat 

olarak  bilmek  telakkisi  ile  ilgili  olduğu  için  bu  tür  bir 

yorum  yapılmıştır.  Kuran’da  böyle  bir  yoruma  esas 

verecek  hiçbir  işaret  yoktur.  Kuran’a  göre  insanın  yasak 

meyveyi  yemesi  Allah’ın  yer  yüzündeki  halifesi  olduğunu 

unutmak 

ve 


asalet 

davasına 

kalkışmakla 

asilik 


belirtilerini  ortaya  koymaktır.  Ezoterik  bilgilere  göre 

yasak  meyve  akılı  aldığı  için  yüce  Yaratanı  unutturur. 

                                                 

2

  Bayat  F.,    Bayat  F.,  Türk  Mitolojik  Sistemi.  Ontolojik  ve 



Epistemolojik Bağlamda Dünya Modeli, c.1, Đstanbul, 2007, s.116-117 


 

 

 



 

 

 



 

 

619  



                               Fuzuli BAYAT 

 

 



Turkish Studies 

International Periodical For the Languages, Literature  

and History of Turkish or Turkic   

Volume 3/5 Fall 2008

 

 

 



Unutulan  veya  unutturulan  şey  (yani  Allah)  ise  bütün 

bilgilerin,  bütün  iyiliklerin  ve  bütün  güzelliklerin 

kaynağıdır.  Dolayısıyla  kutsal  kitabın  metninin  de  yasak 

meyveyle  kast  ettiği  ezelî  ve  ebedî  bilgi  kaynağının 

zamanla  insanoğlundan  uzaklaşması  meselesidir.  Bu 

bağlamda  yasak  meyve  yenilmek  için  değil,  sınırlama 

yapmak, kulluk göstermek ve sınav için konulmuştur.  

Yasak  meyve  ezoterik  bilgi  bağlamında  Sümer 

mitlerine  kadar  ulaşır.  Hastalık  ve  ölümün  olmadığı  bir 

ülkede  yetişen  meyvelerden  birinin  yasak  olduğu 

anlaşılır.  Bu  cennet  bahçesinde  Yer  Tanrıçası  sekiz  ağaç 

yetiştirir.  Bu  ağaçlar  meyvelenince  Bilgelik  Tanrısı  Enki 

meyvelerin  her  birinden  tadır.  Buna  Yer  Tanrıçası  çok 

kızar,  Tanrıyı  ölümle  lanetleyerek  ortadan  yok  olur. 

Bilgelik Tanrısı çok ağır hastalanır. Diğer Tanrılar büyük 

güçlüklerle  Yer  Tanrıçasını  bularak  Bilgelik  Tanrısını  iyi 

etmesi  için  yalvarırlar.  Tanrıça,  Bilgelik  Tanrısının  8 

bitkiye karşı hasta olan 8 organı için birer Tanrı yaratır.

3

 

Bu  mitten  anlaşılan  şu  ki  yasak  meyveyi  yemek 



kazanılan  bilgeliğe  eşdeğer  tutulmuştur.  Mit  sembolik 

olarak yalnız Bilgelik Tanrısını bu meyveden yedirir.  

Benzeri  bilgiye  Tevrat’ta  da  rastlarız.  Rab  Allah 

Adem’e, “Bahçenin her ağacından ye, fakat iyilik, kötülük 

bilme  ağacından  yemeyeceksin,  yersen  ölürsün.”,  dedi. 

(Tekvin  2:5-23)  Đnsanın  ölümlü  kılınması  etiolojik  bir 

şekilde  bu  mitle  açıklanmış  olur.  Aynı  bilgi  Kuran’da  da 

geçmektedir.  “Ey  Adem!  Eşin  ve  sen  cennette  kal,  orada 

olanlardan  istediğiniz  yerden  bol  bol  yiyin,  yalnız  şu 

ağaca yaklaşmayın, yoksa zalimlerden olursunuz.” dedik. 

(Bakara  Suresi,  35-37)  Bütün  bunlardan  şu  sonuç 

çıkmaktadır: 

Yasak 

meyve 


insanın 

bilmediklerini 

bildirecek bilgilerle donatılmış, ancak bilginin saf ve temiz 

olan insanın başına bela getireceği de vurgulanmıştır.  

Đlk  insanın  yenmesi  yasak  kılınmış  meyvenin 

yenmemesinin 

gerekçesini 

Kuran’dan 

öğrenmek 

mümkündür.  “Ant  olsun  ki,  biz  daha  önce  Adem’e  ahd 

vermiştik,  fakat  unuttu,  onu  azimli  bulmadık.  Meleklere 

Adem’e  secde  edin  demiştik,  Đblisten  başka  hepsi  secde 

                                                 

3

  Kramer  S.N.,  Tarih Sümer’de  Başlar,  Đstanbul  1992, s.123-127;  Çığ 



M.Đ., Kuran, Đncil ve Tevrat'ın Sumer'deki Kökeni, Đstanbul, 1996  

 



 

 

 



 

 

 



 

 

Ezoterik Bilgi Kaynağında Yasak Meyve                               620



 

 

Turkish Studies 



International Periodical For the Languages, Literature  

and History of Turkish or Turkic   

Volume 3/5 Fall 2008 

 

 



etmiş,  o  çekinmişti.  Ey  Adem!  Doğru  bu,  senin  eşinin 

düşmanıdır,  sakın  cennetten  çıkarmasın,  yoksa  bedbaht 

olursun.  Doğrusu  cennette  ne  acıkırsın,  ne  de  çıplak 

kalırsın,  orda  ne  susarsın  ne  de  güneşin  sıcağında 

kalırsın, dedik. Ama Şeytan ona vesvese verip: “Ey Adem! 

Sana  sonsuzluk  ağacını  ve  sana  çökmesi  olmayan  bir 

saltanatı  göstereyim  mi?”  dedi.  Bunun  üzerine  ikisi  de  o 

ağacın  meyvesinden  yedi,  ayıp  yerleri  görünüverdi. 

Cennet  yapraklarıyla  örtünmeye  koyuldular.  Adem 

Rabb’ine başkaldırdı. Rabb’i yine de onu seçip doğru yolu 

gösterdi.” (Tâhâ Suresi, 115-122) Cennette yerleşen, iyi ve 

kötüyü  idrak  etme  ağacının  meyvesini  yemekle  insan 

yasağı  bozmuş  ve  ölümsüzlükten  ölüme  terk  edilmiştir. 

Sonraki  dönemde  karşımıza  çıkan  şaman  ağacı  ilk 

mükemmelliği  simgeleyen  cennet  ağacıdır  ki  sırra  erme 

ritüelinde  başlangıç  bilgiye  sahiplenmek  anlamı  içerir. 

Ancak  Kuran’da  bir  yerde  (Tâhâ  Suresi,  20)  meyvesi 

yasak edilen ağacın adı sonsuzluk ağacı olarak geçer. Bu 

terim iki anlamda kullanılabilirdi:  

1. Sonsuz veya ölümsüz hayata işaret şeklinde.  

2. 

Cennetin 



insanoğlu 

için 


sonsuz 

olmayışı 

anlamında.  

O halde ilk insanın yasağı bozması mantıksal olarak 

kadere  bağlanmış  olur.  Yüce  Varlık  insanoğlunun  bu 

yasağı  bozacağını  bilirdi  ve  insanı  iradesiyle  baş  başa 

bırakarak  insanın  iradesini  ne  yönde  kullanacağının 

ölçüsünü merak ederdi...  

Anlaşıldığına göre ezoterik bilgi başlangıçtan mevcut 

olmuş, 


ancak 

Tanrı 


onu 

inisye 


edilmemişlere 

yasaklamıştır.  Bu  iç  bilgi  insanoğlunun  yasağı  bozmakla 

öğrenmeye  çalıştığı  bilgidir.  Đlk  insan  ezoterik  bilgiyi 

kavramağa 

hazır 

olmadığından 



sembolik 

olarak 


ezoretizmin  simgesi  olan  meyve  yasaklanmıştır.  Çünkü 

ezoterik  doktrinler  yayıldıkça  aslından  uzaklaşır,  yavaş 

yavaş  yozlaşırdı.  Dinlerin  ezoterik  ve  egzoterik  yanları 

olmakla  birlikte,  o  belli  kesimlere  ait  bir  din  de  değildir. 

Dinlerden farklı olarak ezoterizm kutsal olana daha derin 

bir bakıştır. Ezoterik bilgi olayı da semavi dinlerde yasak 

meyve,  kozmik  bilgide  ise  inisye  olmayanların  bilmesi 

yasaklanan bilgidir.  




 

 

 



 

 

 



 

 

621  



                               Fuzuli BAYAT 

 

 



Turkish Studies 

International Periodical For the Languages, Literature  

and History of Turkish or Turkic   

Volume 3/5 Fall 2008

 

 

 



Kuran’daki  yasak  meyve  olayı  Meydan  Larousse’da 

biraz farklı şekilde anlatılmıştır. Cennetteki iyiyi kötüden 

ayırmaya ölçü olan elma ağacından yemesi Adem'e yasak 

edilmişti.  Cennetten  kovulmasına  kızan  Şeytan,  yılan  ile 

anlaşıp  Adem  ile  Havva’yı,  yasak  meyve  yedirterek 

cennetten  kovduruyor.  Bununla  da  Şeytan  Yüce 

Yaratanın yer yüzünün halifeliğini verdiği insanoğlundan 

intikam almış olur.   

Türk Mitolojisinde Yasak Meyve ve Dini-Mitolojik 

Sistemlerde Ölümle Tanışlık 

Türk  mitolojisine  de  giren  yasak  meyve  olayı  bütün 

yönleriyle  Tevrat’ta  tasvir  edilen  cennetten  kovulma 

motifini 

hatırlatır. 

Türk 

kozmogonisinde 



ilk 

yaratılanlardan  olan  Törüngey  ve  Ece’yi  de  yer  altı 

dünyasının  hakimi  Erlik  kandırır.  Yaratılış  mitinin  W. 

Radloff  varyantında  rast  geldiğimiz

4

  Havva  ile  Adem’in 



benzeri olan Törüngey ile Ece, ilk insanların vücutlarının 

tüylerle  kaplı  olması,  yasak  meyve  motifi,  çiftin  yer 

üzerine  atılması  vs.  V.  Verbitskiy  varyantında  yoktur. 

Kovulma  motifinde  Ece,  Erlik’in  sözleri  üzerine  yasak 

meyvelerden  birini  ısırır,  meyve  kendisine  çok  tatlı  gelir. 

Isırdığı  meyveyi  kendisi  yemekle  kalmaz,  kocasına  da 

yedirir.  Her  ikisinin  yasak  meyveyi  yemeleriyle  o  ana 

kadar çıplaklıklarını koruyan tüyler aynı anda dökülür ve 

çıplak  olduklarının  farkına  varırlar.  Tanrı  bu  çifti 

koruyamayan 

yılanı 

lanetler 



ve 

görüldüğü 

yerde 

öldürülmesini  ister.  Törüngey’le  Ece  ölümlü  kılınır  ve 



Erlikle  mücadele  etmek  için  orta  dünyaya  gönderilirler. 

Bu  mitte  Kuran’daki  Şeytanın  yerinde  Erlik  görülür. 

Ancak  Tevrat’ta  mevcut  olan  yılan  motifine  burada  da 

rastlamak mümkündür. 

Yasak  meyvenin  yenilmesinden  sonra  insanın 

ölümlü  olması  ve  insan  neslinin  türemesi  olayları 

gerçekleşmiştir.  Nitekim  yasak  meyvenin  yenilmesinden 

sonra Tanrı kadına doğurma cezasını vermiştir. Simgesel 

olarak  insan  soyunun  artması  ve  tarihi  zamana  geçiş 

yasak 


meyvenin 

yenilmesiyle 

belirlenir. 

Türk 


mitolojisinde  ilk  yaratılan  Ece  ve  Törüngey  yasak 

meyveleri  yemeleri  sebebiyle  ebedi  ışıklı  dünyadan 

                                                 

4

 Bkz. Padloff W.W., Đz Sibiri. Stranitsı Dnevnika, Moskova, 1989 




 

 

 



 

 

 



 

 

Ezoterik Bilgi Kaynağında Yasak Meyve                               622



 

 

Turkish Studies 



International Periodical For the Languages, Literature  

and History of Turkish or Turkic   

Volume 3/5 Fall 2008 

 

 



karanlık dünyaya kovulmuş olurlar ve yaratma sona erer, 

bundan  sonra  üreme  başlar.  Burada  Tevrat’taki  iyi  ve 

kötüyü  bilme  ağacı  değişik  bir  şekilde  işlenmiştir. 

Nitekim 


meyveyi 

yedikten 

sonra 

Törüngeyle 



Ece 

çıplaklığı,  yani  kötülüğü  fark  ederler  veya  kötülükle 

tanışırlar.  Đnsanları  yasak  meyveden  koruyamayan  yılan 

lanetlenir.  Yaptığı  suçtan  dolayı  Ece,  Tanrı  tarafından 

çocuk  doğurma  ve  doğum  sancısı  çekme  cezasına 

çarptırılır. Törüngey’e ise ceza olarak kazanarak hayatını 

kurmağı  verir.  Mitte  bilinçaltında  yatan  yaratılmadan 

üremeye  geçiş  ve  ölüm  kavramları  yasak  meyveyle 

eşleştirilir.  Kovulma  üremeye,  yasak  meyve  de  ölüme 

transformasyon edilir. 

Diğer taraftan yasak meyve sembolik olarak beşeri 

aşk  ve  cinsellik  olayının  bilinmesini  engeller.  Nitekim 

yasak  meyvenin  yenilmesiyle  koca  karısını  bilir.  Bu  olay 

Tevrat’ta  daha  geniş,  Kuran’da  kısa  ve  tanımlara  fazla 

girilmeden anlatılmıştır: “Ve Adem karısı Havva’yı bildi ve 

gebe  kalıp  Kabil’i  doğurdu  ve  yine  kardeşi  Habil’i 

doğurdu.  Habil  koyun  çobanı  oldu.  Fakat  Kabil  çiftçi 

oldu.  Ve  Kabil  günler  geçtikten  sonra,  toprağın 

bereketinden  Rabbe  hediye  getirdi.  Habil  de  sürüsünün 

ilk  doğanlarından  ve  yağlarından  getirdi.  Ve  Rab  Habil’e 

ve  onun  hediyesine  baktı,  fakat  Kabil’e  ve  onun 

hediyesine  bakmadı.  Ve  Kabil  çok  öfkelendi.  Ve  Rab, 

Kabil’e  dedi:  “Niçin  öfkelendin  ve  suratını  astın?  Eğer  iyi 

davranırsan o yükseltilmeyecek mi? Ve iyi davranmazsan 

günah  kapıda  pusuya  yatmıştır.  Ve  onun  isteği  sensin, 

fakat  sen ona üstün ol.”  Ve  Kabil  kardeşi Habil’e söyledi 

ve  vaki  oldu  ki,  kırda  oldukları  zaman  Kabil  kardeşi 

Habil’e karşı kalktı ve onu öldürdü. (Tekvin, 4: 1)   

Kuran’da  insan  kanının  dökülmesi  nefse  ve 

kıskançlığa  bağlanır:  “Onlara,  Adem’in  iki  oğlunun 

haberini  gerçek  oku:  Hani  bir  kurban  takdim  etmişlerdi 

de, 


birisinden 

kabul 


edilmiş, 

diğerinden 

kabul 

edilmemişti. “Ant olsun seni öldüreceğim” dedi. Diğeri de 



“ancak  sakınanlardan  kabul  eder”  dedi.  “Ant  olsun  ki, 

sen öldürmek için bana elini uzatsan, ben sana öldürmek 

için  el  uzatacak  değilim:  Ben  âlemlerin  Rabbi  olan 

Allah'tan  korkarım.”  “Ben  istiyorum  ki,  sen  hem  benim 

günahımı,  hem  de  kendi  günahını  yüklenip  ateşe 

atılacaklardan  olasın:  Zalimlerin  cezası  budur”  dedi. 




 

 

 



 

 

 



 

 

623  



                               Fuzuli BAYAT 

 

 



Turkish Studies 

International Periodical For the Languages, Literature  

and History of Turkish or Turkic   

Volume 3/5 Fall 2008

 

 

 



Nihayet  nefsi,  onu,  kardeşini  öldürmeye  itti  de  onu 

öldürdü.  Bu  yüzden  de  kaybedenlerden  oldu.  Derken 

Allah, 

kardeşinin 



cesedini 

nasıl 


gömeceğini 

ona 


göstermek  için  yeri  eşeleyen  bir  karga  gösterdi:  “Yazık 

bana!  Şu  karga  gibi  olup  da  kardeşimin  cesedini 

gömmekten  aciz  mi  oldum”  dedi  ve  ettiğine  yananlardan 

oldu.”  (Mâide  Suresi,  27-31)  Aynı  hikayeye  Sümer 

mitolojisinde  iki  yerde  rastlanır.  Birisinde  çobanların 

tanrısı  Dumuzi  ile  çiftçilerin  tanrısı  Enkimdu,  Aşk 

Tanrıçası Đnanna’ya âşık olurlar. Her biri Đnanna’ya kendi 

ürününü  över  ve  sonuçta  Tanrıça,  Çoban  Tanrısı 

Dumuzi’nin 

ürünlerini 

beğenerek 

onunla 


evlenir. 

Enkindu  bu  seçimi  dostça  kabul  ederek  onlarla  arkadaş 

olur.  

Đnsan soyunun türemesiyle kan ve fitnenin de aynı 



anda  gelmesi  kozmik  bilgide  baş  veren  felaketlerin 

cemiyete  aktarılması  veya  makro-kozmik  yapının  mikro-

kozmik yapı üzerine geçirilmesidir. 

Semavi  dinlerde  cennetten  birinci  kovulan  Đblis, 

ikinci  kovulan  da  Ademdir.  Đblisle  Adem  arasındaki  bağı 

Tevrat  ve  Kuran  mitolojleri  çeşitli  şekillerde  ancak  özde 

aynı  açıklarlar.  Bu  sembolik  bilgide  kapalılığın  açıklığa 

çıkması,  gizli  olanın  aşikarlık  kazanması  inancı  vardır. 

Nitekim  Đblis,  diğer  varyantta  yılan  kötüyü,  Adem  iyiyi 

simgeler.  Her  ikisinin  cennetten  çıkması  dünyanın 

oluşumunda  önemli  olmuş,  gelişimin  anahtarı  rolünde 

bulunmuştur. 

Vaat  edilen  iki  cennet  yerine  insanoğluna  tatlı 

suları, sütü, balı ve her türlü meyvesi olan yer üzerindeki 

cennet verilmiştir.  

Mükemmellik  ve  kavrama  süreci  yasak  meyvenin 

yenilmesiyle  başlar.  Hıristiyanlıkta  cennette  yaşayan 

çiftlerin bu yasak meyveden yemeleri ile çıplak olmalarını 

fark  etmeleri,  sembolik  şekilde  insanın  kötülükle  ilk 

tanışması anlamına gelir. Nitekim günah ve kötülük, suç 

ve  ceza  yasak  meyvenin  yenilmesiyle  başlar.  Đlk 

mükemmellik  kaybolur,  insanoğlu  zamanla  kozmik 

bilgilerden 

mahrum 


bırakılır. 

Ölümle 


insan 

ilk 


mükemmelliği,  kısaca  söylemek  gerekirse  ilahi  menşeli 

olduğunu  fark  etmiş  olur.  Eski  Mısır  mitolojik  metinleri 




 

 

 



 

 

 



 

 

Ezoterik Bilgi Kaynağında Yasak Meyve                               624



 

 

Turkish Studies 



International Periodical For the Languages, Literature  

and History of Turkish or Turkic   

Volume 3/5 Fall 2008 

 

 



(Ölüler  Kitabı)  de  bunu  tasdik  eder  durumdadır.  Babil 

medeniyetinde de idrak ağacı motifi vardır.

5

 

Yasak  meyvenin  yenilmesiyle  insanoğlu  içten  dışa 



geçmiş  ve  şuuraltında  koruduğu  makro-kozmik  bilgileri 

çeşitli  trans  yolları  (mesela  dans  etmek)  ve  araçlarla 

(şaman  ağacı)  yeniden  kazanmağa  çalışmıştır.

6

  Đslam 



tasavvufu, 

kaybolmuş 

ezoterik 

bilgiyi 


bulmak 

düşüncesinin  sonucunda  ortaya  çıkmıştır.  Tasavvufta 

riyazet ve nefsi yenmek, bir zaman nefsini yenemeyen ilk 

insanın 


yasak 

meyveyi 


tatmasıyla 

kaybettiği 

ilk 

mükemmelliği  elde  etmek  çabasından  başka  bir  şey 



değildir. 

Yasak  meyve  ölümün  simgesi  olarak  da  değer 

kazanmıştır. Nitekim Tevrat’ta Tanrı insanı meyveyi yerse 

öleceğiyle  haberdar  eder.  Bu  olgu  folklora  ölümün 

menşeini  anlatan  mitolojik  hikâyeler  şeklinde  dahil 

olmuştur.  Amerika  ve  Afrika  yerlilerinin  mitinde  ölümün 

ilk  defa  ortaya  çıkması  da  Tanrı  kelamına  uymamakla 

ilişkilendirilmiştir. 

Sonuç 

Yasak  meyve  konusunun  eski  mitolojilerde,  semavi 



dinlerde  ve  Türk  mitolojik  metinlerinde  benzer  şekilde 

varyantlaşması  ilk  ezoterik  kaynağın  mevcutluğu  fikrini 

oluşturur.  Nitekim  bu  konu  birbirinden  çok  uzakta 

yerleşen kavimlerde benzeri şekilde ifade edilir. 

Yasak 

meyvenin 



yenilmesinde 

bir 


dönüşme 

semantiği söz  konusudur.  Ölümsüz  hayattan  →  ölümlü 

hayata  veya  cennetten  →  dünyaya,  kamillikten  → 

nefse  uymağa,  yaratılmaktan  →  üremeye  vs.  Bu 

dönüşümün ölümle – hayat, kozmosla – kaos sınırı yasak 

meyvedir.

7

   


Sonuç  olarak  kozmik  hafızada  yasak  meyve  ilk 

bilgi,  gerçeğe  götüren  bilim  olarak  değerlendirilir.  Ancak 

zamanla  kozmik  bilginin  unutulması  sonucunda  yasak 

meyve  bilgi  kaynağından  asilik  sembolüne  dönüşmüş, 

                                                 

5

 Bak: Mifı Narodov Mira, T.1, Moskova, 1991, s.407 



6

  Yasak  meyve  konusunda  bak:  Cook  R.,  The  Tree  of  Life,  Đmage  for 

the Cosmos; New York, 1974; Arberry A.J., Sufizm. An Account of the 

Mystics of Đslam, London, 1950 

7

 Bkz. Bayat F., Türk Mitolojik Sistemi. c.1, s.116  




 

 

 



 

 

 



 

 

625  



                               Fuzuli BAYAT 

 

 



Turkish Studies 

International Periodical For the Languages, Literature  

and History of Turkish or Turkic   

Volume 3/5 Fall 2008

 

 

 



yasak  meyvenin  insana  sunulması  dinlere  göre  Şeytana 

mal edilmiştir. Aslında başlangıçta yasak meyve Tanrının, 

insanın  yemesi  için  gönderdiği  ve  insanlığın  batını 

gözünü  açmağa  yönelik  olmuştur.  Bu  bağlamda  yasak 

meyve,  bir  kader  sembolüdür  ve  yenilmesi  zaruriydi. 

Nitekim  yasak  meyvenin  yenilmesiyle  yaratılmaktan  → 

üremeye,  statiklik  simgesi  olan  ölümsüzlükten  → 

yenilenmenin,  değişmenin  simgesi  olan  ölümlü  hayata 

geçiş söz konusudur. 

  

 



KAYNAKÇA 

ARBERRY  A.J.,  Sufizm.  An  Account  of  the  Mystics  of 

Đslam, London, 1950. 

BAYAT 


F., 

Türk 


Mitolojik 

Sistemi.  Ontolojik 

ve 

Epistemolojik  Bağlamda  Dünya  Modeli,  c.1, 



Đstanbul, 2007. 

COOK  R.,  The  Tree  of  Life,  Đmage  for  the  Cosmos;  New 

York, 1974. 

ÇIĞ  M.Đ.,  Kuran,  Đncil  ve  Tevrat'ın  Sumer'deki  Kökeni, 

Đstanbul, 1996. 

KRAMER S.N., Tarih Sumer’de Başlar, Đstanbul, 1992 

MĐFI Narodov Mira, T.1, Moskova, 1991. 

PADLOFF  W.W.,  Đz  Sibiri.  Stranitsı  Dnevnika,  Moskova, 



1989. 

Yüklə 126,26 Kb.

Dostları ilə paylaş:




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə