5941 Sayılı Çek Kanununa Göre Karşılıksız Çek Düzenleme Suçu-
Meryem GÜNAY- Mehmet GÜNAY
Türkiye Adalet Akademisi Dergisi (TAAD), Temmuz 2010, Yıl:1, Sayı:2
323
5941 SAYILI ÇEK KANUNUNA GÖRE
KARġILIKSIZ ÇEK DÜZENLEME SUÇU
Meryem GÜNAY *
Mehmet GÜNAY**
ÖZET
20.12.2009 tarihinde Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren 5941 sayılı
yeni Çek Kanununda düzenlenen karşılıksız çek düzenleme suçunun, tanımı, suçla
korunan hukuksal değer, suçun maddî ve manevî unsurları, konusu, faili, yaptırımı,
suça etki eden nedenler ile yargılama usulüne ilişkin özel hükümler ayrıntılı olarak
incelenmiştir. Bu inceleme, yürürlükten kaldırılan 3167 sayılı Çekle Ödemelerin
Düzenlenmesi ve Çek Hamillerinin Korunması Hakkında Kanunun karşılıksız çek
keşide etmek suçuyla ilgili düzenlemeleri de dikkate alınarak karşılaştırmalı olarak
yapılmıştır. Ayrıca, yeni Çek Kanununun uygulanması sırasında “karşılıksız” işle-
minin ne şekilde yapılacağı, ileri tarihli çeklerin ibraz edilmesi halinde suçun oluşup
oluşmayacağı, temsilci veya vekil tarafından gerçek kişi adına çek keşide edilmesi
halinde cezaî ve hukukî sorumluluğun kimde olacağı, koruma ya da güvenlik tedbiri
olarak çek düzenleme ve hesap açma yasağının kimler hakkında verilebileceği, açı-
lan davalarda sanığın savunması alınmadan karar verilip verilemeyeceği gibi husus-
larda çıkabilecek muhtemel problemlere ve çözüm yollarına da somut örnekler veri-
lerek değinilmiştir. Genel bir değerlendirme niteliğindeki sonuç kısmıyla da çalış-
mamız tamamlanmıştır.
Anahtar Kelimeler: Çek, Hamil, Karşılıksız, Düzenleme, Keşide, Banka, Kambiyo.
ABSTRACT
In this study drawing bounced check offence-which regulated by the new Cheque
Law, no:5941 published in the Offical Gazette dated 20.12.2009- its definition, legal
value which is protected by law, objective and subjective elements of the crime,
subject matter, offender, sanction, reasons that affect the crime and special
provisions about trial procedure, are analyzed en detail.
During the evaluation of the subject, defunct law on Regulation of Payments With
Cheque and Protection of Cheque Bearer, no 3167 taken into consideration and
former and later law’s provisions related to drawing bounced check are studied
comperativly.
Furthermore problems which can probably arise around topics like;- when
implementing Cheque Law how can be done the “not covered” action, is there a
crime if post-dated checks are submitted, who bears legal and criminal responsibility
if representative or assignee draws a check on behalf of real person, as a protection
and security measure who can be prohibited with court order by drawing checks and
opening bank accounts, if a decision can be made without taking defendant’s
statement in the proceedings- and its solutions are touched upon and concret
5941 Sayılı Çek Kanununa Göre Karşılıksız Çek Düzenleme Suçu-
Meryem GÜNAY- Mehmet GÜNAY
Türkiye Adalet Akademisi Dergisi (TAAD), Temmuz 2010, Yıl:1, Sayı:2
324
examples are given about these issues. Study is ended with a conclusion as a general
evaluation.
Keywords: Check, bearer, not covered, writing, drawing, bank, Exchange.
***
GĠRĠġ
Bankalar tarafından basılan ve mevduat sahibinin muhatap bankadaki
hesabından dilediği kişilere ödeme yapmasını sağlayan çek
1
, Türk Ticaret
Kanununun (TTK) kambiyo senetleri başlığını taşıyan dördüncü faslının
692–735. maddeleri arasında ayrıntılı şekilde düzenlenmiştir. Ancak, bu
Kanunda karşılıksız çek keşide etme eylemine ilişkin herhangi bir cezaî
yaptırım öngörülmemiştir. Ticaret hayatının gerektirdiği sürat ve güven-
lik ihtiyacı, çekle yapılan ödemelerin yaygınlaşması, yapılan işlemlerin
fonksiyonunun saptırılması ve karşılıksız çek verilmesinde artmalar ol-
ması üzerine, genel hükümlerden ayrı olarak özel hükümlerle düzenlen-
me ihtiyacı doğmuştur. Bu amaçla hamillerin korunmasına yönelik 19.
3.1985 tarihli 3167 sayılı “Çekle Ödemelerin Düzenlenmesi ve Çek Ha-
millerinin Korunması Hakkında Kanun” yürürlüğe konulmuştur. Böyle-
ce, ticarî hayatın önemli ödeme vasıtalarından birisini oluşturan çeke
karşı halkın güvenini arttırmak ve çek kullanımını teşvik etmek hedef-
lenmiştir
2
.
3167 sayılı Kanunun 16. maddesinde karşılıksız çekler için öngörülen
hapis cezası, çekin amacına uygun olmadığı, Anayasanın 38/8. madde-
sinde yer alan “Hiç kimse yalnızca sözleşmeden doğan bir yükümlülüğü
yerine getirmemesinden dolayı özgürlüğünden alıkonulamaz” hükmüne
aykırı olduğu ve “ekonomik suça ekonomik ceza verilmesi ilkesi” ile çe-
liştiği yönündeki eleştiriler
3
gerekçe gösterilerek 4814 sayılı Kanun ile
* Pamukova Hâkimi.
** Pamukova Cumhuriyet Savcısı.
1
DOMANĠÇ, Hayri, Kıymetli Evrak Hukuku ve Uygulaması, Türk Ticaret Kanunu
Şerhi, C. IV, İstanbul 1990, s. 368;
KINACIOĞLU, Naci, Kıymetli Evrak Hukuku,
Ankara 1999, s. 257; ÖZTAN,, Fırat, Kıymetli Evrak Hukuku, Ankara 2001, s. 211;
POROY, Reha, Kıymetli Evrak Hukuku Esasları, İstanbul 1995, s. 235;
YENĠ-
DÜNYA, Ahmet Caner, “Yeni Yasal Düzenlemeler Işığında Karşılıksız Çek Keşi-
desi Suçu Üzerine Bir İnceleme, Legal Hukuk Dergisi, Nisan 2003, S.4, s. 835.
2
ERĠġ, Gönen, Açıklamalı-İçtihatlı Uygulamalı Çek Hukuku, Ankara 2000, s. 777.
3
Bu yöndeki ayrıntılı eleştiriler için bkz: DOMANĠÇ, Hayri, Karşılıksız Çeke Hapis
Cezası Anayasaya Aykırıdır, Legal Hukuk Dergisi, Kasım 2003, S. 11, s. 2737 (kar-
Ģılıksız); Anayasa Mahkemesi ise 3167 sayılı Kanunun 16. maddesinde öngörülen