456 Ümummilli lider Heydər Əliyev –
90
Tarix və onun problemləri, № 2 2013
QUMRU FƏRHADOVA
Gəncə Dövlət Universiteti
E-mail:TarixVeOnunProblemleri@gmail.com
UTIQUR VƏ KUTRIQURLARIN QAFQAZA GƏLIŞI
Açar sözlər: utiqur tayfaları, kutiqur tayfaları, barbarlar, hun düşmən, Xəzər qapıları
Ключевые словa: утигурские племена, кутигурские племена, барбары, враг хун, вороты
Хазара
Keywords: utigurious tribes, kutigurious tribes, barbers, khun еnemy, the Caspean dates
Qot tarixçisi İordanın müasiri və ən nüfuzlu Bizans tarixçilərindən olan Prokopi Kesa-
rili «Qotlarla müharibə» əsərinin IV kitabına coğrafi girişdə İordandan fərqli olaraq, Qara də-
nizin şimal-qərb sahili boyunca yaşamış qot-tetraksitlərdən yuxarıda və alanlarla qonşuluqda
çoxlu hun tayfaları məskunlaşdığı haqda məlumat verir ki, onların ölkəsi Meot gölü və Ta-
naisə (Don) qədər uzanırdı.O, Yevlisiya adlanırdı və daxilində qədimdə kimmerlər adlanan
barbarlar vardı və onlar indi utiqur adlanırlar. Bu barbarların - hunların hökmdarlarından
birinin iki oğlu vardı: onlardan biri Utiqur, o biri Kutiqur adlanırdı. Atalarının ölümündən son-
ra oğullar hakimiyyəti öz aralarında böldülər və hər biri öz təbəəliyində olanları öz adı ilə ad-
landırmağa başladı. Prokopi əlavə edir ki, mənim dövrümdə bəziləri utiqurlar, bəziləri isə ku-
tiqurlar adlanırdı. Onların hamısı bir yerdə yaşayırdı, eyni adət-ənənəyə və həyat tərzinə malik
idi. Bir neçə gənc xallı maral arxasınca bataqlıq vasitəsilə keçid açdıqdan sonra hunlar bundan
istifadə edərək Meoti gölündən qərbdə yaşayan qotların üzərinə hücum etdilər, bir qrupunu
qırdılar, bir qrup qalanını isə qovub ərazini ələ keçirtdilər. Kutiqurlar arvad və uşaqlarını öz
yanına gətirdilər və hələ Prokopi dövründə də olmuş yeni ərazidə kök saldılar. Hər il onlar
imperatordan böyük hədiyyələr alsalar da, İstr (Dunay) çayını keçərək romalıların ya müttə-
fiqi, ya da düşmənlərinə çevrilərək daim imperatorun torpaqlarına hücum edirdilər (1, 387).
Utiqurlar evə qayıtmaq qərarına gəldilər. Geri qayıdarkən Meoti bataqlığı yaxınlığında
qot-tetraksitlər onların yolunu kəsdi. Görüş dağlıqda baş verdi və qotlar çox möhkəm mövqe
tutmuşdular. Döyüşmək istəmədiklərindən hər iki qrup müttəfiq olub bir yerdə məskunlaşmaq
qərarına gəldilər. Qot-tetraksitlər utiqurlarla bir yerdə Meotinin şərq sahilinə keçdilər və Ta-
man yarımadasından cənubda Qara dəniz sahili boyunca uzanan ərazilərdə kök saldılar. Uti-
qurlar isə əvvəllər kutiqurlarla birlikdə yaşadıqları bütün ərazini tutdular. Beləliklə, əfsanəyə
görə, utiqur və kutiqurların bölünməsi baş verdi və bundan sonra onların arasındakı sərhəd
Azov dənizi və Don çayı oldu. Öz coğrafi icmalını davam etdirərək Prokopi deyir ki, hun –
kutiqurların torpaqlarına çatmaq üçün Meotid və Tanais çayını keçmək lazımdır. Başqa bir
yerdə məlumat verir ki, kutiqurlara hücum edərkən utiqurlar hər şeydən əvvəl Tanais çayını
keçməli idilər (1, 385-388).
Prokopinin rəvayətində Azov dənizindən qərbdə kutiqurların məskunlaşması vandalla-
rın Afrikaya sıxışdırılması, viziqotların İspaniyaya qovulmasından sonrakı dövrə, yəni V əsrin
əvvəllərinə aiddir (406-cı il). Artıq Sozomen V əsrin birinci yzrısında bu əfsanəni Prokopi və
İordanın sonrakı hekayələrini xatırladan formada gətirir. İki sonuncu müəllif kimi VI əsrdə
yazmış Aqafidə də bu məlumatlar vardır. Öz mənşəyinə görə bu əfsanə qısqanc Qəhrəmanın
inəyə ünvanladığı İo haqqında yunan mifinə gedib çıxır. Utiqur və kutiqurların yayılması mə-
lumatı başqa müəlliflərin IV əsrdə hunların görünməsi ilə bağlayan xallı maral haqqında əfsa-
Ümummilli lider Heydər Əliyev –
90
457
Tarix və onun problemləri, № 2 2013
nə ilə birləşdirən Prokopi də bu iki hadisəni qarışdırır və ya da utiqur və kutiqurlar adı altında
başqa müəlliflər kimi həmin hunları nəzərdə tutmuş, lakin sadəcə olaraq, onların qotlar üzəri-
nə hücumunun xronologiyasında səhvə yol vermişdir. A.A.Vasilyev bu məsələni aydınlaşdır-
mağa çalışaraq onun rəvayətini iki xronoloji təbəqəyə bölmüşdür: hunların qərbə yürüşünü IV
əsrə aid edərək, o, utiqurların Krım yarımadası vasitəsilə Şərqi Azovyanı yerlərə qayıtmasını
Atillanın ölümü və onun dövlətinin dağılmasından sonrakı dövrə Aid edir (454-cü il). Bu,
ikinci, daha dəqiq hunların geri hərəkəti, onun fikrincə, hunların qotlar üzərinə ilk hücumunu
bura aid edən Prokopinin rəvayəti üçün əsas olmuşdur. (2, 86) Ola bilər ki, hunların şərqə geri
çəkilməsi ilə onların utiqurlar adlanan (kiçik uqrlar deməkdir) hissəsi başqaları ilə birlikdə
Şimali Qara dəniz sahilində qalmadı. Krımı keçərək burada sağ qalmış qotları tutaraq Şərqi
Azovyanı ərazilərdə kök saldılarvə orada 463-cü ildən yaşayan uqor tayfalarına birləşdilər.
Uqor tayfalarının içərisində, çox güman ki, saraqur və onoqurlar da vardı. Hunların bu hissəsi
Qara dəniz sahili ərazilərdə qalmış hunlar kimi öz tərkibində bolqar tayfalarını da saxlaya
bilərdi və onların adı (bolqarlar) zaman-zaman həm Azovyanı, həm də Qara dəniz hun tayfa-
larının böyük bir hissəsini örtürdü.
Aqafi tamamilə aydın bir şəkildə bildirir ki, hunlar adı - hər birinin öz xüsusi adı olan
çoxlu tayfaların toplu ifadəsidir. O qeyd edir ki, hun xalqları Meotid gölünün şərqə yönələn his-
səsində yaşayırdı. Asiyada İmey dağının arxasında yaşayan digər barbar xalqlar kimi Tanais
çayından şimalda yaşayırdılar. Onların hamısı hunlar və ya skiflər adlandırılırdılar. (3.27-28)
Tayfalara görə isə onlar ayrılıqda kutiqurlar, başqaları utiqurlar, bəziləri ultizurlar, baş-
qaları vuruqundalar adlandırılırdı. Bir neçə yüz ildən sonra onlar Avropaya köçdülər və ya hə-
qiqətən də təmsildə verildiyi kimi xallı maralın arxasınca və ya başqa bir səbəb üzündən əv-
vəllər keçilməz hesab edilən Meotid bataqlığını keçdilər və yad torpaqlarda yayılaraq öz ərazi-
sinin sakinlərinə qəfil hücumları ilə ən böyük bədbəxtlikləri gətirdilər. Nə Prokopi, nə də Aqa-
fibolqarları tanımırdı, lakin onlar utiqur və kutiqurlardan başqa, Azovyanı və Qara dəniz sahili
çöllərdə başqa bir əhalini də tanımırdılar. Utiqur və kutiqur, çox güman ki, başqa dövrdə müs-
təqil çıxış edən və ya başqa birliklərdə başqa adla - hun, bolqar, onoqur və b. - müşahidə edi-
lən bir neçə tayfanın birliyi idi (2, 87).
Kutiqurlar başqa barbar tayfalarla birlikdə öz sələfləri kimi tez-tez hücum etməklə Fra-
kiyanı qarət edirdilər. Türk tayfalarının hücumlarından müdafiə olunmaq üçün I Yustianın
dövründə (527-565) Dunay üzərində bir sıra istehkam tikilmiş, qarətçi dəstələri məhv edib əl-
də etdikləri qəniməti geri qaytarmaq üçün tədbirlər görülmüşdü. Bundan əlavə, Bizans diplo-
matiyası türk tayfa başçılarını qiymətli hədiyyələrlə satın alıb öz təhlükəli qonşuları arasında
düşmənçilik yaratmaq və bu tayfanı başqa tayfanın üzərinə salmağa çalışırdı. İmperiya hun-
kutiqur tayfalarına qarşı antları yönəltməyə çalışırdı, əsas diqqət imperiyanın sərhədlərindən
uzaqda olduqları üçün bilavasitə təhlükə yaratmayan, əvəzində kutiqurların arxasında yer alan
və onlar üçün kifayət qədər ciddi təhlükə ola biləcək utiqurlara yönəlmişdi (2, 88).
VI əsrin 20-ci illərində Dunayda Bizansı narahat etdikləri zaman Azovyanı hunlar da
imperiya ilə xoş münasibətdə deyildilər. Belə bir nəticəyə gəlməyə o əsas verir ki, İranla mü-
haribə etmək üçün qoşun toplamaq məqsədilə 55-ci ildə imperator Yustianın dövründə onların
yanına göndərilmiş Prova patrikiyasının səfirliyi uğursuzluqla nəticələndi. Düşmənçiliyin sə-
bəbi, çox güman ki, Bospor şəhəri idi. Provanın gəlişinə qədər o, Bizansın hakimiyyəti altında
idi (2, 88).
Müasirlərin nəzərində Bospor hunların qanuni torpaqlarına aid idi və onlardan zor gücü
ilə alınmışdı. Bununla yanaşı, Bizans tərəfindən Bosporun ikinci dəfə alınması tarixi də müəy-
yən olunur.
458 Ümummilli lider Heydər Əliyev –
90
Tarix və onun problemləri, № 2 2013
530-540 illər arasında sonuncu tarix bolqarların imperiyanın Dunay ətrafı vilayətlərinə
hücum tarixidir. Müqavimətdə Qodila iştirak etmişdi (4, 56-60).
Prokopi məlumat verir ki, əgər Bospordan sahili vilayətdə yerləşən və qədimdən roma-
lılara tabe olan Xerson şəhərinə gedilsə, onda məlum olar ki, onlar arasında bütün vilayətləri
hun tayfalarından olan barbarlar tuturlar. (1, 162) İordanın verdiyi məlumata görə, Krım çö-
lündə alsiqirlər yaşayırdılar. Əgər nəzərə alsaq ki, həmişə hunları (şərqi Azovyanı) utiqurlar
adlandıran Prokopi Bosporla bağlı bir dəfə də olsun onların adını çəkmir, onda düşünmək təbii
olar ki, bu şəhər Krım hunlarına məxsus idi və qredonların başçısı idi. Lakin buna qarşı ciddi
etirazlar da mövcuddur. Yuxarıda artıq Prokopinin Taman yarımadasında yerləşən Kepa və
Fanaqoriya şəhərlərinin qonşu barbarlar tərəfindən dağıdılması haqqında qeydi verilmişdir.
Bu, Prokopinin sözlərinə görə yaxın keçmişdə, yəni çox güman ki, hunlar Bosporu tutduqları
zaman baş vermişdi. Çətin ki, Krım hunları boğazın qarşı tərəfində yerləşən şəhərlərə hücum
edə bilərdilər. Şərqi Azovyanı hunlarla vəziyyət bir qədər fərqli idi. Onlar Bospora gedən
yolda bu şəhərlərin yanından elə belə keçib gedə bilməzdilər. Bizansın düşmənləri kimi Şərqi
Azovyanı hunlar haqqında fərziyyənin xeyrinə başqa bir təsəvvür də vardır. Böyük pullar
müqabilində hunları İrana qarşı yönəltmək və Cənubi Qafqazda İberlərə köməyə getmək üçün
Bospora gedən patrikiya Provun missiyası uğursuzluqla nəticələndi. Provun təklif ilə müraciət
etdiyi hunlar Qafqaz və Bospordan yaxın məsafədə yaşamış Şərqi Azovyanı hunlar ola bilərdi.
Bospor uğrunda Bizansla müharibə aparan Şərqi Azovyanı hunlar Zaxariy Ritorun su-
riyalı xronikası məlumat verdiyi bolqarlar, burada hələ V əsrin II yarısında məlum olan ono-
qurlar, VI əsrin ortalarına doğru Şərqi Azovyanı ərazilərdə hakim mövqe tutan və bunun nəti-
cəsində adları yerli köçərilər üçünümumi ada çevrilən utiqurlar ola bilərlər. Qrodun bolqar,
onoqur və ya utiqurların başçısı olması məlum deyil. Əgər düşünsək ki, utiqurlar Bospor
uğrunda Bizansla hunların müharibəsinərəhbərlik etdikləri üçün birinci yerə çıxmışdılar, onda
imperiyaya yalnız Bosporun qaytarılmasına deyil, həm də onu barbarlardan qorumağa nail
olacağına söz vermiş Qrodu bolqar və ya onoqurların başçısı hesab etmək lazımdır.
Xristian təbliğatçılar hunların köçlərinə də daxil olurdular. Zaxari Ritorun qeyd olunan
suriya xronikasında belə bir maraqlı hekayə saxlanılmışdır ki, yeddi dindar dağları keçərək
hunların ölkəsinə daxil oldular və yalnız orada yerləşən əsir xristianlara xidmət etməklə məş-
ğul olmurdular, həm də bir çox hunları xristianlığa gətirir və onlara təlim keçirdilər. Bundan
əlavə, müəllifin iddia etdiyinə görə onlar hun dilində müqəddəs kitab yazmış və kilsə kitab-
larını hun dilinə tərcümə etmişdilər. Prov 55-ci ildə Bospora gəlib bu təbliğatçıların fəaliyyəti
haqqında öyrəndikdə, onlarla görüşdü, sonra isə onlar haqqında imperatora məlumat verdi.
Provun sərəncamı ilə yaxınlıqda yerləşən Bizans şəhərlərindən (çox güman ki Kep və Fanaqo-
riyadan) Kardost və onun yoldaşlarına buğda, şərab, yağ və başqa ərzaqlarla dolu 30 yük və
həmçinin xristianlıq ibadəti üçün zəruri avadanlıqlar göndərildi. Kardost hunlarla 2 il qaldı (5,
166-167).
N.Piqulevskaya hesab edir ki, Kardost hun-savirlər arasında xristianlığı yayırdı. Bu fik-
ri o, Zaxari Ritorun xronikasında hekayənin mənbəsi sayılan şəxslərin fikirlərinə əsaslanaraq
söyləyirdi. Qubad 503-cü ildə Fərat çayı üzərində Amid şəhərini tutarkən onlar əsir düşdülər,
sonra isə hunlara satılaraq onların vətəninə Dərbənd qapıları vasitəsilə gətirildilər. Kardostun
özü Albaniyanın, müasir Azərbaycanın yepiskopu idi və elə buradan hunların ölkəsinə getmiş-
di, lakin Dərbənd qapısı deyil, dağlardan hansısa bir keçid vasitəsilə. (5, 84-87) Belə ki, Dər-
bənd qapısı və Azərbaycana ən yaxın hunlar- savirlər idi və buradan belə bir fərziyyə çıxır ki,
Amiddən olan xristian tayfalar və Kardostun rəhbərliyi altında təbliğatçılar onların rəhbərliyi
altında idi.
Ümummilli lider Heydər Əliyev –
90
459
Tarix və onun problemləri, № 2 2013
Kardostun missiyasının əsas məqsədi hunlarda olan əsir xristianların dini ehtiyaclarını
ödəmək və onlara xidmət göstərmək idi.
Qrodun fəaliyyəti uğurla nəticələnmədi və Bosporun Bizans tərəfindən yenidən işğal
olunması hun və imperiya arasında daha çox düşmənçilik münasibətlərinin yaranmasına gəti-
rib çıxartdı ki, bu da Qrodun xristianlığı qəbul etməsindən əvvəl baş vermişdi. Bu münasi-
bətlər 548-ci ilə qədər davam etdi və bu ildə yepiskopu almaq xahişi ilə Konstantinopola gələn
qot-tetraksitlərin elçiləri tamamilə məxfi söhbət zamanı imperatora onunla qonşuluqda olan
barbar tayfaların daim bir-birilə nifaqda olmalarının onun üçün nə qədər əhəmiyyətli olduğunu
dedilər. Hesab etmək olar ki, belə bir mövqeyin və vəziyyətin bizanslılara izah olunması əbəs
idi, çünki onlar özləri belə siyasi oyunların ustası idilər və öz düşmənlərini bir-birinə qarşı
qoya bilirdilər. Qot səfirliyi Bizansa utiqurlarla danışıqlara başlamağa imkan verirdi. Utiqurlar
ilk dəfə bu səfirlik haqqında rəvayətdə tarixi səhnədə görünür. Azovyanı hun tayfaları içərisin-
də hakim mövqe əldə etmiş utiqurlar çox güman ki, imperiya ilə normal münasibətlərin yaran-
masında maraqlı idilər, ən azı ona görə ki, Bizansın əlində olan Bospor onlar üçün mühüm
bazar idi və onlar onsuz keçinə bilmirdilər.
Qot-tetraksitlərin Konstantinopolda yepiskop təyin olunmaq məqsədilə müraciəti üçün
əsas səbəb Prokopinin sözlərinə görə, əvvəlki keşişin ölməsi idi və həmçinin bundan bir qədər
əvvəl xristianlığı qəbul etmiş avazqlarla (abxazlar) yeparxiyanın yaranması və Yustinian tərə-
findən Nikopsiyada kilsənin tikilməsi idi. Qotlar özlərinə Bospordan asılı olmayan yepiskop
əldə etmək istəyirdilər. İmperator Yustinian onların xahişini yerinə yetirdi və bununla birlikdə
qotlar vasitəsilə onların müttəfiqi olan utiqurlarla əlaqə yaratdı və bundan sonra utiqurlar xris-
tianlığı qəbul etmədən də Bizans siyasətinə tam tabe edildilər.
551-ci ildə gepidlər lanqobardlara qarşı kömək üçün kutriqurlara müraciət etdilər. Kut-
riqurlar öz müttəfiqlərinin yanına onların lanqobardlarla bağladığı sülh müqaviləsindən sonra
çatdıqlarından gepidlər öz döyüşkən dostlarını Bizansa qarşı yönəltmək qərarına gəldilər və
onları Dunay vasitəsilə yolladılar. Kutriqurlar dərhal Bizans vilayətini qarət etməyə başladılar.
Onlara müqavimət göstərmək üçün kifayət qədər qüvvəyə malik olmayan Yustinian hun uti-
qurların hakimlərinə müraciət etdi. Utiqurlar tərkibinə 2000 müttəfiq, qot-tetraksitlərin də
daxil olduğu böyük bir qoşun topladı.Sərt döyüşdən sonra kutriqurlar darmadağın edildilər və
yalnız az bir hissəsi xilas ola bildi (1, 434-436).
Sülh müqaviləsinə görə, 2000 kutriqur öz arvad və uşaqları ilə Bizansın ərazisinə
keçdilər və Frakiyada torpaq aldılar. Bu köçərilərin başçıları arasında 530-cu ildə Velizariya-
nın rəhbərliyi altında Afrikada vandallara qarşı vuruşmuş muzdlu hun süvari atçıların rəhbəri
kimi Bizansda tanınan Siniy var idi (2, 96).
Kutriqurlara Frakiyada yer verilməsi haqqında xəbərlər Sandilxin qəzəblənməsinə sə-
bəb oldu. Belə ki, görünür, yalnız kilsə işləri ilə məhdudlaşan Kardostun fəaliyyətinə baxma-
yaraq utiqurların savadı olmadığından Sandilxin Bizansa göndərdiyi səfirlər şifahi şəkildə,
barbarlarda olduğu kimi imperatoru hədələdilər ki, o, kutriqurlara inandı və qurdlara sürünü
qorumağı tapşırdı. Belə çıxır ki, məğlub edilmiş düşmənlər imperiyada qalib gələndən daha
yaxşı mövqe əldə etdilər. Biz səhrada, komalarda və hər cəhətdən əlverişsiz yerlərdə yaşayırıq
- səfirləri bildirdilər - kutriqurlara isə çörəklə yeyib-yaşamaq imkanı verilir, onlar istədikləri
qədər şərab içmək və hər cür avadanlıq əldə etmək imkanı qazanırlar. Əlbəttə, onlar hamam-
larda da yuyuna bilər, bu avaralar qızıl kimi parlayırlar. Onların zərif, müxtəlif rənglərə bo-
yanmış və qızılla bəzədilmiş geyimləri var. Lakin məlumdur ki, elə bu kutriqurlar əvvəllər
çoxlu sayda romalını qula çevirir və onları öz torpaqlarına aparırdılar. Bu cinayətkarlardan qul
460 Ümummilli lider Heydər Əliyev –
90
Tarix və onun problemləri, № 2 2013
xidmətləri tələb etmək onlar üçün yolverilməz deyil: qamçı ilə döyülmək, hətta heç bir şey
etmədikləri halda onlar üçün təbii idi (1, 437-438).
559-cu ildə eyni şəraitdə utiqurlar yenə Bizansın tərəfində kutriqurlara qarşı çıxış etdi.
Bu döyüşdə Kutriqurların əməliyyatları uğursuz idi (3, 162).
Yunanıstan kutriqurların imperiyadan təhlükəsiz geri çəkilməsini təşkil etmək üçün
qardaşı oğlunu göndərsə də, bu o demək deyildi ki, Bizans bu təhqirlə barışacaq və qudurğan
düşməni cəzalandırmaq üçün bir yol tapmayacaqdı.
Aqafinin davamçısı Menandrın sözlərinə görə, Yustinian kutriqurlar tərəfindən yeni hü-
cumların ediləcəyindən ehtiyatlanaraq utiqurların başçısı Sandilxə rahatlıq vermirdi və bütün
üsullarla onu Zaverqana qarşı döyüşməyə təhrik edirdi. O, vədə verdi ki, Sandilx onların öhdə-
sindən gəldiyi təqdirdə illik olaraq kutriqurlara ödənilən xəracı ona verəcək. Sandilx cavab
verdi ki, baxmayaraq o, Bizansla dostluq münasibətlərində olmağı arzu edir, lakin öz soydaş-
larını yalnız bir dildə danışmayan, həm də eyni həyat tərzi sürən, eyni geyimi geyinən və baş-
qa başçıların tabeçiliyi altında olsalar da qohum olan tayfaları axıra qədər məhv etməyi düz-
gün hesab etmir. Yustinianı sakitləşdirmək üçün kutriqurlardan imperiyaya hücum etmək üçün
bir vasitə tapa bilməmələri və imperiyaya zərər yetirə bilmələri üçün atlarını alacağına söz
verdi. (2, 98) Yustinianın hiyləgər siyasəti Aqafinin sözlərinə görə, iki qohum tayfa arasında
gərgin müharibənin yaranmasına gətirib çıxardı ki, nəticədə hər iki tayfa məhv olmaq ərəfə-
sində idi.Onların qalan hissəsi, bu müəllifin sözlərinə görə, digər tayfalar arasında pərakəndə
şəkildə yayıldı və onların adı altında itdi. Lakin Aqafinin də qeyd etdiyi kimi, bütün bunlar bir
qədər sonra baş verdi: utiqurlar və kutriqurlar hələ avar və türkütlərlə bağlı olaraq da qeyd
edilirlər (3, 164).
ƏDƏBİYYAT
1.Прокопий Кесарийский, История войн римлян с персами. Кн.1. СПб., 1876.
2.Артаманов М.И. История Хазар. Л.,1962, 529 с.
3.Агафий, О царствовании Юстиниана, М., 1953.
4.Латышев В.В. К надписи Евпатерия. Понтика, СПб, 1909,
5.Пигулевская Н. Сирийские источники по истории СССР, М.-Л., 1191, 172 с.
ГУМРУ ФАРХАДОВА
Гянджинский Государственный Университет
ПРИБЫВАНИЕ ИТИГУРА И КУТИГУРОВ В КАВКАЗ
Наверху готов-тетракситов, проживших вдоль северо-западного берега Черного
моря, в соседстве с ними было поселено много племен гуннов. Их страна простиралась
до озера Меот и Тананса (Дон). Она называлась Евлисией и продлевалась вдоль берега
и здесь были варвары, называемые в древности киммерами, ив настоящее время они
называются утигурами. У этих варваров – у одного из правителей гуннов было двое сы-
новей: одного из них звали Утигуром, а другого – Кутигуром. После смерти отца сы-
новья разделили между собой власть и находящихся в своем подчинении стали назы-
вать своими именами. В статье изучаются история этих племен в общем и связи с кав-
казскими народами.
Ümummilli lider Heydər Əliyev –
90
461
Tarix və onun problemləri, № 2 2013
QUMRU FARKHADOVA
Ganja State University
COMING OF ITUGUR AND KUTIGURS TO CAUCASES
Above are tetraksits, lived along north-west of the Black sea shore, with neighbourhood
had been settled many tribes of Hun. Their country had been washed till lake Meot and
Toenans (Don). It was called Evlisey and extended along the shore and here had been barbers,
named in old times kimers and in present time they are called utigures. In these barbers in one
of governes of Huns had two sons: one of them had been named Utigur, but anothers name
was Kutigur. After death of their father sons devided the power among them and the people
having been under their submission they began to call them with their names. In this article is
learned the history of these tribesin all and their connection with Caucasean people.
Rəyçilər:t.e.n. S.İsmayılova, t.e.d. İ.M.Məmmədov
BDU-nun Türk xalqları tarixi kafedrasının 19 fevral 2013-cü il tarixli iclasının qərarı ilə çapa
məsləhət görülülüb (protokol №7).
Dostları ilə paylaş: |