A. Myuntsing (1967) makkajo’xorining 10 ta birikish guruhdaari xromosoma xaritasini keltirgan. Ulardan bittasida barglarning qayrilgan (sr), chigirtkalarga bardoshligini (ag), erkak bepushtligini (ms), so’ta o’qin

1. 
   A. Myuntsing (1967) makkajo’xorining 10 ta birikish guruhdaari xromosoma xaritasini keltirgan. Ulardan bittasida barglarning qayrilgan (sr), chigirtkalarga bardoshligini (ag), erkak bepushtligini (ms), so’ta o’qining rangini (R) belgilovchi genlarning lokuslari joylashgan. Chigirtkalarga bardoshlilik beruvchi geni (ag) erkak bepushligini belgilovchi (ms) gen bilan 11% krossover gametalarni bersa, so’ta o’qining rangini belgilovchi geni (R) bilan 14% va barglarning qayrilgani belgilovchi gen (sr) bilan 14% krossover gametalarni beradi. O’z navbatida ms gen R gen bilan 3%, sr gen bilan 25% krossingover beradi. Xromosoma xaritasini tuzing va har bir genning joylashgan lokusini aniqlang.
   
2. 
   Gemofiliya va daltonizm X-xromosomada joylashgan ressesiv genlar orqali aniqlanadi. Ular orasidagi masofa 9,8 morganidaga teng
   

1. 
   Qizning otasi gemofilik va daltonik, onasi ikkala belgi bo’yicha sog’lom. Bu ayol sog’lom erkakka turmushga chiqqan. Bu oilada tug’iladigan farzandlar fenotipini aniqlang.
   
2. 
   Qizning onasi daltonik, otasi gemofilik bo’lib, bu qiz ikkala kasallik bo’yicha kasallangan erkakka turmushga chiqsa, bu oilada otaga o’xshash farzandlarning tug’ilish ehtimolini toping.
   

3. 
   Otasini qoni I guruh, onasiniki III guruh bo’lgan oilada birinchi qon guruhiga ega bo’lgan qiz tug’ilgan. Shu qiz II qon guruhiga ega bo’lgan yigitga turmushga chiqqan va ularning ikkita qizi bo’lgan: birinchisi IV qon guruhiga, ikkinchisi I qon guruhiga ega. Uchinchi avlodda IV qon guruhiga ega bo’lgan qizning tug’ilishi tasodifiy holat hisoblandi. Ayrim olimlarning fikricha, bu hodisa kamdan – kam uchraydigan ressesiv epistatik genning A va B guruhlarining yuzaga chiqishiga to’sqinlik qilish xususiyati bilan ifodalanadi. Shu gipotezani nazarda tutgan holda ushbu Bombey fenomida keltirilgan uchchala avlodning genotipini aniqlang/
   
4. 
   Sh. Auerbax (1969) olti barmoqlilik bo’yicha quyidagi oilaviy shajarani keltirgan. Ikkita olti barmoqli opa – singillar Margaret va Meri besh barmoqli erkaklar bilan turmush qurdilar. Margaret oilasida 5 ta farzand: Djeyms, Susanna va Devidlar – olti barmoqli, Ella va Richard – besh barmoqli bo’lganlar. Meri oilasida faqat bitta qiz – Djeyn bo’lib u besh barmoqli bo’lgan. Djeymsning besh barmoqli ayol bilan bo’lgan birinchi nikohidan olti barmoqli qiz – Sara tug’ilgan. Djeymning ikkinchi xotini ham besh barmoqli bo’lib, bu nikohdan oltita farzand bo’lgan, ulardan bitta qizi va 2 ta o’g’li besh barmoqli, 2 ta qizi va bitta o’gli – olti barmoqli bo’lgan. Ella besh barmoqli erkak bilan turmush qurgan va ularda 2 ta o’g’il va 4 ta qiz bo’lib, ular besh barmoqli edi. Devidning besh barmoqli ayol bilan bo’lgan nikohidan bitta olti barmoqli o’g’il Charlz tug’ilgan. Richard xolavachchasi Djeyn bilan turmush qurgan va ularning nikohidan 5 nafar sog’lom farzand: 2 ta qiz va 3 ta o’g’il tug’ilgan. Agar a) Djeymsning 5 barmoqli qizi Richardning o’g’illaridan biri bilan turmush qursa; b) Devidning o’gli Sara bilan turmush qursa, olti barmoqli bolalarning tug’ilish ehtimolini aniqlang.
   
5. 
   Orollarning birida 10.000 ta otilgan tulkidan 9991 tasi malla rang va 9 tasi oq bo’lgan, malla rang dominant belgi hisoblanadi. Malla rang gomozigota geterozigota va oq tulkilarning foiz nisbatini aniqlang.
   
6. 
   Braxidaktiliya kasalligining barmoqlar kamroq qisqarishidan tortib ko’proq qisqarishigacha bo’lgan shakllar bor. Barmoqlari qisqa odamlar geterozigota genotipga ega. Ushbu mutatsiyaga uchragan odamlar shajarasini o’rganish tufayli bu belgi fenotipda asosiy va modifikator genlar ishtirokida namoyon bo’lishi aniqlandi. Modifikator retsessiv genlar (n) gomozigota holatda bo’lsa, barmoqlarning keskin qisqarishiga olib keladi. Modifikator genlarning dominant alleli (N) gomozigota holatda barmoqlarning kamroq qisqarishiga olib keladi, geterozigota sababchi bo’adi. Shunga ko’ra digeterozigota genotipga ega odamlarning fenotipni aniqlang
   

1. 
   barmoqlari keskin braxidaktiliyaga uchragan
   
2. 
   barmoqlari qisqarmagan
   
3. 
   barmoqlari o’rtacha qisqargan
   
4. 
   barmoqlari kamroq qisqarishga uchragan
   

7. 
   Tovuqlarda patlarning erta hosil bo’lishi patlarning kech hosil bo’lishi ustidan, patlarning chipor rangi qora rang ustidan dominantlik qiladi. Bu genlar bitta autosoma xromosomada joylashgan bo’lib, krossingover 20% ni tashkil etadi. Digeterozigota (otasi gomozigota, erta pat hosil qilgan, chipor) xo’roz va xuddi shunday tovuq chatishtirilsa, avlodning necha foizi genotip jihatdan ota onasiga o’xshaydi? Urg’ochilarda krossingover kuzatilmaydi.
   

1. 
   80 B) 40 C) 25 D) 70
   

8. 
   Polidaktiliya (a) va albinizm (b) kasalliklari autosomalardagi genlar faoliyatida namoyon bo’ladi. Ushbu genlarning irsiylanish qonuniyatlari to’g’ri juftlangan javobni aniqlang.
   

1. 
   agar belgi otada bo’lsa va onada bo’lmasa, farzandlarda namoyon bo’lish ehtimoli 50% yoki 100%; 2) belgi ota – onada namoyon bo’lmagan holda farzandlarda namoyon bo’lishi mumkin; 3) belgining erkaklarda va ayollarda bo’lish ehtimoli bir xil; 4) agar belgi otada ham va onada ham bo’lsa, barcha farzandlarda namoyon bo’lish ehtimoli doim 100%; 5) agar belgi otada ham va onada ham bo’lsa, sog’lom farzandlarning tug’ilish ehtimoli 0% yoki 25%; 6) agar belgi otada ham va onada ham bo’lsa, farzandlarda namoyon bo’lish ehtimoli 75% yoki 100%
   

1. 
   a-1, 6; b)-2,4,5
   
2. 
   a-2, 6; b) 1, 5
   
3. 
   a-2, 4, 5, 6; b)-3, 4, 6
   
4. 
   a-1, 3, 5; b)-2, 4
   

9. 
   Braxidaktiliya kasalligining barmoqlari kamroq qisqarishidan tortib ko’proq qisqarishigacha bo’lgan shakllari bor. Barrmoqlari qisqa odamlar geterozigota genotipga ega. Ushbu mutatsiyaga uchragan odamlar shajarasini o’rganish tufayli bu belgi fenotipda asosiy va modifikator genlar ishtirokida namoyon bo’lishi aniqlandi. Modifikator retsessiv genlar (n) gomozigota holatda bo’lsa, barmoqlarning keskin qisqarishiga olib keladi. Modifikator genlarning dominant alleli (N) gomozigota holatda barmoqlarning kamroq qisqarishiga olib keladi, geterozigota holatda esa o’rtacha qisqarishiga sababchi bo’ladi. Shunga ko’ra, odamlarning genotipi bbnn (1) BbNN( 2) bo’lsa, ularning fenotipini aniqlang.
   

1. 
   1 – barmoqlari qisqarmagan; 2 – keskin braxidaktiliyaga uchragan
   
2. 
   1 – barmoqlar kamroq qisqargan 2 – braxidaktiliyaga uchramagan
   
3. 
   1 – braxidaktiliyaga uchramagan 2 – barmoqlar kamroq qisqargan
   
4. 
   1 – keskin braxidaktiliya; 2 – braxidaktiliyaga uchramagan.