Adalet meslek etiĞİ ÜNİte-1 etiĞİn tanimi
Yüklə 37,91 Kb.
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- ETİĞİN KONUSU
- ETİKLE İLGİLİ KAVRAMLAR VE TANIMLAR
- Normatif Etik
- Deskriptif Etik
- Formalist Etik
- Eudaimonist Etik
- Hedonist Etik
- Utilitarist Etik
- TEST SORULARI
- REYHAN TUNA KOLAY GELSIN..
|
ADALET MESLEK ETİĞİ ÜNİTE-1 ETİĞİN TANIMI Ahlak iyinin, kötünün, doğrunun, yanlışın, faydalının, zararlının, adaletin, adaletsizliğin, erdemliliğin, erdemsizliğin, mutluluğun, mutsuzluğun tartışıldığı, felsefenin üç temel problem alanından biridir. Moral, ahlaki normları, töreyi, değer yargılarını vb. ifade ederken; etik, bir problem alanı olarak, felsefenin ahlak konusunu inceler. Yani felsefenin bir disiplini olan ahlak, bir bilim alanı olarak, 'etik'in konusu olmakla birlikte, halkın ahlaktan anladığı 'moral'le ifade edilmektedir. Ahlak ayrıca 'ödevler bilimi'; iyi, kötü, doğru ve yanlışın ne olduğunu belirlemeye çalışan disiplin; insanı mutluluğa götürecek yol olan ruhun dinginleştirilmesini sağlayacak kuralları belirleyen bilgi etkinliği; huy anlamında alındığında, kötü huyun iyi huya dönüştürülmesi için belirlenecek yöntemler bilimi olarak da tanımlanmıştır. ETİĞİN KONUSU Etiğin konusu aslında, dar anlamda temel etik kavramlar olan iyi, kötü, doğru ve yanlıştır. İnsan, birlikte yaşamanın bir sonucu olarak, eylemleri hakkında diğerlerinin değerlendirmelerini dikkate alan, bu konuda kaygı duyan bir varlıktır. Dolayısıyla yapılan eylemin doğruluğu, yanlışlığı veya bir yargının iyiliği, kötülüğü sosyal bir varlık olan insan için oldukça önemlidir. Bu nedenle iyi, kötü, doğru ve yanlış kavramları, farklı ifadelerle olsa da bütün toplumlarda vardır. Etik, bir toplumda var olan ahlaki normları inceleyip irdelediği gibi, olması gerekeni, ideal olanı da ele alıp değerlendirebilir. Bir başka açıdan bakıldığında etiğin konusunu, ahlaki eylem ve yargılar oluşturur. Ahlak, eylem biçimlerini, sorumluluklarının bilincinde bir birey olarak, başkalarıyla birlikte şekillendirmek ve iyileştirmek isteyen, topluluk üyesi herkesi ilgilendirir. ETİĞİN SINIRLARI Toplumların oluşmalarıyla ilgili olarak ileri sürülen felsefi teoriler nihayetinde, insanların bir arada yaşamalarının kaçınılmaz olduğunu vurgulamaktadırlar. Yaşamını sürdürebilmek için insanın elindeki en önemli güç, şüphesiz aklıdır. Akıl ise bir araya gelmeyi ve yaşam mücadelesinde insanların birbirlerini desteklemeleri gerektiğini öngörmektedir. Toplum hayatının devam edebilmesi için bütün insanlar belli haklara ve sorumluluklara sahip olmalıdırlar. Her insanın yaşam hakkı, özgürlük hakkı, mülkiyet hakkı vb. hakları vardır. Bireyin hakları olduğu gibi, bireylerin meydana getirdiği toplumların da hakları vardır. Toplumların haklarını koruyacak olan da yine kurallar olacaktır. Temel insan hakları, zamana ve zemine bağlı olmamalıdır. İşte insanlar arası ilişkileri belirleyecek ve bu temel hakları garanti altına alacak kurumlar hukuk, din ve ahlak olarak belirlenebilir. Kural koyan bu kurumları birbirinden ayıran temel nitelikleri ise dayandıkları yaptırımlardır. Din, insanların gerek kendilerine karşı olan gerekse başkalarına karşı olan eylemlerini düzenlemek amacı güderken, bunu ertelenmiş bir yaptırımla sağlamaya çalışmaktadır. Öte yandan hukuk ise toplumsal düzeni ve mutluluğu sağlamak için kurallar koymaktadır. Ahlakın yaptırımları ise sosyal baskı ve ödüllendirme, vicdan, teoloji ve doğal durumdur. ETİKLE İLGİLİ KAVRAMLAR VE TANIMLAR Öncelikle bir kavram olarak ele alındığında, ahlakla ilgili şu önermelerden söz edilebilir: a- Ahlaki (moral) önermeler: Bunlar normatif bir yapıya sahiptirler ve bağlayıcı talepler içermekle birlikte, muhatabı belirli bir eylemde bulunmaya yönlendirirler. 'Hırsızlık yapmaman gerekir.' örneğinde olduğu gibi. b- Meta-moral önermeler: Bu tür önermelerde gerek bir bireye gerekse bir topluluğa ilişkin değerler ve normlar, birer olgu olarak görülür ve önermeyi dile getiren kişi, ifadedeki değer ve normların geçerliliğine ait kişisel yargısını işin içine katmaz. c- Etik önermeler: Bunlar ise, doğrudan bir eylem talebinde bulunmayan, ancak eylemlerin ahlakiliğini değerlendirme bilinci vermeye çalışan ikinci dereceden normatif önermelerdir. Buna örnek olarak da 'Doğru olan, insanların düşüncelerine saygılı olmaktır.' ifadesi verilebilir. d- Meta-etik önermeler. Aslında meta-etik, herhangi bir ahlak kuralı koymayan, bizzat ahlaki düşünmenin yapısının ne olduğunu, ahlakın konusunu nasıl dile getirdiğini araştıran ve 'ahlakın bilimi' olarak görülen, önermeden öte, bir anlayışın ismidir. Meta-etik, ahlak üzerinde düşünmeyi öngören, eleştirel amaçlarla ahlakı, talepleri ve sınırları bakımından inceleyen, ahlaki kuram ve sistemleri bilimsel açıdan tasvir edip çözümlemeye çalışan anlayıştır. Normatif Etik Normatif (kural koyucu) ahlak anlayışında ise, insan yaşamını kapsayan her şey göz önüne alındığında, tamamen olmasa da büyük ölçüde, neyin iyi, neyin kötü olduğu, nelerin yapılıp nelerin yapılmayacağı, insanların nelere uyup nelere uymayacakları, bunları isteyen otorite tarafından bildirilmiştir. Deskriptif Etik Deskriptif (betimleyici) ahlak teorisi ise, ahlak fenomenlerinin deneysel, tarihi veya bilimsel olarak ele alınıp incelenmesi demektir. Deskriptif ahlak anlayışı olaylara dışarıdan bakar, sınıflandırmalar yapar, ancak bir olguyla ilgili olarak iyiyi- kötüyü belirleme gibi bir görev üstlenmez. Sosyolog toplumsal açıdan ele aldığı gibi, bir psikolog ahlaki konuları psikoloji açısından tarihçi de aynı yöntemle tarih bilimi açısından ele alır ve aynı yöntemi kullanır. Bu tür alanların yaptıkları iş, ahlaki olguları açıklamak, betimlemek ve genel sınıflandırmalar yapmaktır. Diğer taraftan deskriptif yöntem, belirli bir toplum veya topluluktaki eylem ve davranış biçimlerini, söz konusu toplum veya topluluk içinde var olan değerler açısından araştırır. Formalist Etik Formalist etik insan eylemlerine ahlaki değer kazandıran ilkenin, formel (şekilsel) olduğunu kabul ettiği için bu ismi almaktadır. Bunun en iyi örneği Kant'ın ödev etiğidir. Ödev ahlakını, belirtildiği gibi Immannuel Kant kurmuştur. Kant, bütün teleolojik [örneğin eudaimonist (mutçu), hedonist (hazcı)] ahlak anlayışlarına karşı çıkmakta, teleolojik ahlak sistemleriyle, ödev ahlakına dayanan sistemleri birbirinden ayırmaktadır. Kant, 'ne yapmalıyız?' sorusunu, ahlak felsefesinin temel sorusu yapmaktadır. O, insanda ahlakı emreden bir yetinin olduğunu ileri sürer. Bu emredici yetiye 'kesin emir' adını vermekte ve bunu a priori (önsel) gerçekliği olan bir akıl buyruğu saymaktadır. Kant'a göre herkes için aynı kalan ve değişmeyen temel iyi, iyi niyettir. En büyük değer de, iyiyi istemektir.
Mutlulukçu ahlak teorileri, insan davranışlarının son amacı olarak mutluluğu görmektedir ve bu anlayışlara genel olarak 'eudaimonizm' denmektedir. Bütün Antik Çağ ahlak anlayışlarının eudaimonist karakterli olduğu söylenebilir. Demokritos, bu ahlak anlayışının babası sayılmaktadır. Eudaimonia, ruhun iyi durumda olması ve mutluluk anlamına gelmektedir. Antik Çağ'da bireysel mutluluk gözetilmiş, iyilik bireye indirgenmiştir. Yani tek tek kişilerin mutluluğa nasıl erişecekleri araştırılmıştır. Halbuki on sekizinci yüz yıla gelindiğinde, bu bireyci mutluluk anlayışının, yerini toplumsal mutluluk anlayışına bıraktığı görülmektedir. Hedonist Etik İnsan mutluluğunu amaçlayan, insanın en yüksek amacının mutluluk olduğu düşüncesinden hareket eden, yani eudaimonist temele dayanan ahlak anlayışlarından bir tanesi hedonist (hazcı) ahlaktır. Epiküros ise, bedensel haz ve zevklerden daha kalıcı ve dış etken ve koşullardan daha bağımsız oldukları gerekçesiyle, manevi ve ruhsal zevklere öncelik tanımıştır. Ona göre mutlu olan kimse, kendini esir alan bir tutkunun, belirleyici hâle gelmesini önleyecek şekilde dürtü ve arzularını uyumlu hâle getirebilen kimsedir. Utilitarist Etik:Eudaimonist karakterli bir diğer ahlak anlayışı ise, utilitarizmdir. Utilitarist ahlak anlayışı, hedonist ahlak anlayışından farklı olarak, mümkün olan en çok sayıda kimsenin, olabilecek en büyük mutluluğunu öngörmektedir. Utilitarist ahlak anlayışı, bu amaç ve hedefle bağlantılı olarak, yararlılık ilkesini ahlak ilkesi olarak formüle eder: Bir eylem, yöneldiği kimselere en büyük yararları getirdiğinde, ahlakidir; başka bir ifadeyle, bir eylemin, bir davranışın sonuçları maksimum haz ve sevinç, minimum üzüntü ve acı getiriyorsa, ahlakidir. Klasik utilitaristlerden olan Jeremy Bentham'a göre; yararlılık, bir nesnenin kazanç, avantaj, sevinç veya mutluluk getirmesini sağlayan özelliklerdir. Ona göre, bir eylem ve davranışın temel eğilimi, topluluğun mutluluğunu artırmada, onları azaltma olasılığından fazlaysa, onun yararlılık ilkesine uyduğu söylenebilir. TEST SORULARI 1- Dilimizde kullanılan ahlak kelimesinin anlamı aşağıdaki seçeneklerden hangisinde verilmiştir?
2- Toplum içindeki insanın, eylemlerini kendilerine göre düzenleyeceği kural ve ilkelerin neler olması gerektiğini veya bu kural ve ilkelerin dayandığı temelleri ele alıp analiz eden felsefe disiplini aşağıdakilerden hangisidir?
3-Aşağıdakilerden hangisi etiğin konusu içinde yer almaz? A)İyi B)Kötü C)Doğru D)Yanlış E)Varlık 4-Aşağıdakilerden hangisi ahlaki bir önerme sayılmaz?
B)Meta-moral önerme C)Ontolojik önerme D)Etik önerme E)Meta-etik önerme 5-Temel insan haklarının en önemli özelliği aşağıdakilerden hangisidir? A)Toplumdan topluma farklılık gösterirler. B)Subjektiftirler. C)Dinden dine farklılık gösterirler. D)Kültürle doğru orantılıdırlar. E)Zamana ve zemine bağlı değillerdir. 6- "Normatif bir yapıya sahiptirler ve bağlayıcı talepler içermekle birlikte, muhatabı belirli bir eylemde bulunmaya yönlendirirler." Bu tanım aşağıdakilerden hangisine aittir?
E)Ontoloji 7- Ahlak fenomenlerinin deneysel, tarihi veya bilimsel olarak ele alınıp incelenmesini aşağıdaki etik türlerinden hangisi yapmaktadır?
E)Hedonizm
E)Hiçbiri
10- Epiküros aşağıdaki etik türlerinden hangisini savunmuştur?
E)Epifenomenalizm 1- a, 2- c, 3- e, 4- c, 5- e, 6- d, 7- a, 8- c, 9- b, 10- b REYHAN TUNA KOLAY GELSIN.. Yüklə 37,91 Kb. Dostları ilə paylaş:
|