DHE KU JO
InfOrmata pËr fEmrat
HIV / aIDS
KU Ka rrEZIK
albanisch
albanais
albanese
Albanian
aIDS ËSHtË nJË SËmUnDJE E rrEZIKSHmE …
dhe deri
më sot e pashërueshme. Aids është e përhapur në tërë botën, e edhe
në Zvicër paraqet një problem.
AIDS është pasojë e një infektimi me virusin HI (shkurt:
HIV). HIV e
dobëson aftësinë e trupit për shumë vite me radhë, kështu që ai bëhet
i paqëndrueshëm ndaj sëmundjeve. Dikur trupi bëhet krejt i pambrojtur
kundruall shumë sëmundjeve. Të infektuarit me HIV sëmuren gjithnjë e
më shumë. Dhe kjo quhet AIDS.
mbrOJtJa:
Ky doracak Ju tregon se cilat janë rreziqet që mund të
qojnë deri te infektimi me HIV, dhe si mund të mbroheni Ju dhe partneri
apo partnerja Juaj në mënyrë të efektshme nga HIV / AIDS !
aIDS ËSHtË I paSHËrUESHËm, …
por ka barëra (ilaçe), të
cilat mund ta ngadalësojnë shumë zhvillimin e një infektimi me HIV. Të
gjithë njerëzit në Zvicër – pa marrë parasysh statusin e tyre të qëndrimit
– kanë të drejtën e marrjes së një terapie të efektshme.
Terapia duhet të fillojë me kohë dhe pa vonesë. Çdonjëri që nuk di
asgjë për infektimin me HIV, e humb momentin më të volitshëm për
fillimin e terapisë. Prandaj, për secilin është shumë me rëndësi të
mësojë nëse është i / e infektuar më HIV apo jo.
rrEZIqEt
HIV bartet gjatë kontakteve seksuale kur nuk përdoret
prezervativi. prezervativi (ose femidom
®
*) është mjeti më i
rëndësishëm për mbrojtje nga HIV / aIDS dhe sëmundjet e
tjera ngjitëse.
KOntaKtEt SEKSUalE mE bytHË
(marrëdhënie anale) pa prezervativ
rreziku shumë i madh
për femrat dhe meshkujt, edhe pa derdhje të farës
– spermës
mbrojtja bëhet:
me prezervativ dhe me mjete
lyerëse për rrëshqitje
KOntaKtEt SEKSUalE mE VagInË
(marrëdhënie vaginale) pa prezervativ
rreziku i madh
për femrat dhe meshkujt, edhe pa derdhje të spermës
mbrojtja bëhet:
me prezervativ (apo Femidom
®
*)
KOntaKtEt SEKSUalE mE gOJË
(marrëdhëniet orale) pa mbrojtje
rreziku ekziston
mbrojtja:
Kurrsesi të mos bëhet derdhja e spermës
në gojë!
Kurrsesi nuk duhet gëlltitur spermën!
Nuk duhet bërë marrëdhënie orale me një grua gjatë
periodës së menstruacioneve.
(*Për informata në lidhje me Femidom
®
, Kondomin ose prezervativin
për femra: shih në anën e pasme të fletëpalosjes)
KËSHtU pËrDOrEn
prEZErVatIVËt
Është shumë e dobishme që edhe Ju si femër të dini se si
përdoret një prezervativ në mënyrë të drejtë, edhe në rastet
kur Ju mbani me vete prezervativë, kurse mashkulli nuk ka.
përdorni vetëm prezervativët me shenjën «ok». Këta mund t’i
gjeni në supermarkete, në parfumeri, në barnatore ose edhe
në www.mysize.ch.
1. Verifikoni nëse paketimi është i padëmtuar.
2. paketimi duhet hapur me kujdes në vendin
e paraparë për hapje me një prerje të vogël.
nxirrni prezervativin nga paketimi.
3. nëse mashkulli nuk është i bërë synet, e tërhiqni
lafshën.
4. prezervativin e mbështjellur e kapni me gishtin
e madh dhe me atë tregues dhe e vendosni në
kokën e penisit. Unaza e gomës mbetet jashtë.
5. Unaza e gomës shtjellohet deri sa të arrijë në
rrënjë të penisit. Këtë duhet bërë me kujdes.
përndryshe është ose tepër e gjerë ose ngushtë,
ose Ju e keni vendosur prezervativin gabimisht
(duke lënë unazën e gomës nga ana e
brendshme).
6. pasi ai të derdhet: para se të lëshohet dhe
zbutet penisi i tij, mbani prezervativin me dorë
dhe nxirreni penisin së bashku me prezervativin
nga vagina (nëse këtë nuk e bën mashkulli vetë).
rrUgËt tJEra tË bartJES
nga nËna qË Ka VIrUSIn HIV tEK fËmIJa
Gjatë shtatzënisë, me rastin e lindjes dhe gjatë dhënies së
gjirit është e mundur që nëna të infektojë fëmijën me HIV.
rreziku është shumë i madh
mbrojtja:
1) terapia me barëra për nënat e
ardhshme; 2) operacioni cezarian; 3) Heqja dorë nga
mëndja e fëmijës (dhënia gji fëmijës).
Nëse jeni shtatzënë ose dëshironi të mbeteni shtatzënë,
që më parë duhet të këshilloheni medoemos në lidhje
me HIV dhe të bëni një testim HIV. Vetëm në këtë
mënyrë mund të parandaloni dhe të pengoni infektimin e
fëmijës Tuaj.
pËrDOrImI I DrOgËS
Nëse shiringa dhe gjilpëra përdoren bashkërisht nga
shumë persona gjatë marrjes së drogës.
rreziku është shumë i madh
mbrojtja:
mjetet për injektim të jenë të pastra
(shiringa, gjilpëra, filtri, fasha, luga, uji); mjetet për
injektim nuk duhet përdorur së bashkërisht.
IntErVEnImEt mJEKËSOrE /
SynEtImI EDHE I fEmraVE
rreziku është shumë i madh
Nëse mjetet për trajtim mjekësor (shiringa, brisku…) që përdoren gjatë
prerjeve, synetimit edhe të femrave (prerja e organeve gjenitale)
tatuazhit etj., nuk janë të sterilizuara dhe përdoren nga shumë
persona, bartja e HIV është e mundur. HIV mund të bartet edhe gjatë
transfuzionit të gjakut, nëse gjaku i dhuruar nuk testohet.
mos rrezikoni
Në Zvicër, bartjet e tilla gjatë trajtimit mjekësor nuk ndodhin kur këto
kryhen nga personat e kualifikuar mjekësorë.
në punë – në tualete (WC)
në vendet për pastrim
me rastin e teshtitjeve
kollitjes përballë tjetrit
gjatë përshëndetjes me dhënie të dorës
gjatë përkëdheljeve
marrjes ngrykë, përqafimit
nëse hahet nga e njëjta enë
pirja nga e njëjta gotë
nga pickimet e insekteve
në pishinë, saunë
Kjo listë dëshmon se:
në jetën e përditshme nuk ka rrezik që,
virusi HI të bartet apo rrezik të infektimit me të. Prandaj nuk ka asnjë
arsye që t’i frikësoheni kontakteve me njerëzit që kanë virusin HI apo
që ata të përjashtohen nga jeta shoqërore dhe nga puna.
Edhe në situatat e mëposhtme nuk ekziston kurrfarë rreziku:
gjatë puthjeve apo edhe kënaqjes
seksuale me duar
marrëdhënieve seksuale me mbrojtës
(me prezervativ)
nUK Ka rrEZIK
SËmUnDJEt E tJEra
SEKSUalE ngJItËSE
me rastin e marrëdhënieve seksuale përveç HIV / aIDS mund të
barten (ngjiten) edhe sëmundje të tjera: p. sh. gonorrea
(triperi), herpesi, sifilizi, klamidia dhe hepatiti b (verdhëza).
SHEnJat DHE anKESat
mJEKU!
Këto sëmundje përcillen shpesh me shenja të ndryshme dhe ankesa.
Rrjedhja e pazakonshme, e shpeshtuar dhe kutërbuese nga vagina
Ulcera (i thati), puçrrat, ënjtje dhe deformime, skuqjet në buzët e
vaginës apo në vaginë; kallje të ndryshme në hapësirën gjenitale
(në organet seksuale)
Dhembjet dhe djegiet gjatë urinimit
Dhembjet dhe djegiet gjatë marrëdhënieve seksuale
Tejskuqja (ndezja) e qiellzës dhe e grykës
Gjakderdhjet e ndërmjetme; menstruacionet e parregullta
Dhembjet e pashpjegueshme (difuze) në baqth (pjesa e poshtme e
barkut)
Pengesat gjatë jashtëqitjes
Dhembje e topitur apo edhe rrjedhje nga zorra (kanali) e jashtëqitjes
Ënjtje e deformime, puçrra në bythë (prapanicë)
Në rast të problemeve të tilla kërkoni menjëherë ndihmën e mjekut ose
të mjekes.
Kujdes: HIV / aIDS nuk paraqitet me shenja dhe ankesa të tilla!
Vetëm testi për HIV dëshmon me siguri të plotë nëse jeni infektuar
apo jo.
paSOJat
Nëse identifikohen me kohë, shumica e këtyre sëmundjeve mund të
shërohen. Nëse nuk kërkohet ndihma mjekësore, këto sëmundje
mund të kenë pasoja të rënda (p. sh. kanceri, shterpëria), dhe kështu
rritet edhe rreziku për infektim me HIV / AIDS.
mbrOJtJa: mE prEZErVatIV
Mbrojtja më e mirë nga këto sëmundje është përdorimi i prezervativit
gjatë marrëdhënieve vaginale, anale dhe orale (gjegjësisht përdorimi i
Femidom
®
gjatë marrëdhënieve vaginale).
InfOrmata nË lIDHJE
mE fEmIDOm
®
Nëse nuk mund ta bindni ose detyroni partnerin Tuaj që të përdorë
prezervativin, atëherë përdorni Femidom
®
. Shumë meshkuj kanë
më pak probleme me të sesa me prezervativin. Femidom
®
është një
prezervativ për femra, i cili vendoset në vaginë para marrëdhënieve
seksuale – varësisht nga nevoja edhe disa orë më herët.
Sikurse edhe prezervativi ky parandalon (pengon) shtatzëninë dhe Ju
mbron nga HIV / AIDS si dhe nga sëmundjet e tjera ngjitëse.
Për shumicën e femrave Femidom
®
në fillim është diçka e pazakon
shme. Shumica syresh më vonë mësohen me këtë lloj mbrojtjeje.
Informata dhe këshilla në lidhje me Femidom
®
mund të merrni në
barnatore dhe parfumeri. Në adresën
www.shop.aids.ch mund të
porositni atë me një çmim të posaçëm.
InfOrmata nË lIDHJE mE
prEZErVatIVIn
DalJa nga pËrDOrImI / rUaJtJa
Përdorni prezervativët vetëm deri në datën e skadimit të shënuar në
paketim. – Prezervativët duhet të mbrohen nga drita dhe gjësendet e
mprehta dhe me maje.
mJEtEt lyErËSE
Nëse kjo është e nevojshme përdorni pa ngurrim mjete lyerëse pa
yndyrë (xhelë lagështie, që e lehtëson hyrjen e penisit). Këtë mund
ta gjeni në supermarkete, parfumeri dhe në barnatore. Kurrë mos
përdorni vazelinë, losione për lyerjen e trupit, për masazh apo ndonjë
vaj ushqimor.
ÇKa tË bËHEt, nËSE …
nëse prezervativi pëlcet dhe partneri Juaj është sigurisht
HIV-pozitiv? Nëse më së voni ditën e nesërme kërkoni një ndihmë
dhe këshillim pranë ndonjë „AidsHilfe“ apo edhe në spital, personat
kompetentë do t’Ju udhëzojnë dhe sqarojnë çfarë duhet bërë në raste
të tilla. Në këtë mënyrë Ju fitoni një gjasë reale, por një siguri të plotë
në situata të këtilla thjesht thënë, nuk ka.
pËrgJEgJËSIa JUaJ !
Femrat janë të forta dhe mund të marrin përgjegjësinë mbi vete.
– Meshkujt nuk janë gjithmonë besnikë. Nëse edhe Ju sado pak
dyshoni në besnikërinë e partnerit Tuaj, përpiquni të bisedoni me të në
lidhje me këtë dhe kërkoni me ngulm përdorimin e prezervativit (apo të
Femidom
®
). Bëni një HIVTest së bashku.
Rreziku për infektim me rastin e marrëdhënieve të pambrojtura për
femrat është shumë më i madh se për meshkujt. Prezervativi (apo
Femidom
®
) ju mbron Ju si dhe njerëzit me të cilët keni marrëdhënie
seksuale.
EDHE DIÇKa
Nëse keni pasur marrëdhënie seksuale pa prezervativ deri më tash
dhe nuk jeni infektuar me HIV / Aids, thjeshtë Ju keni pasur fat.
një
rrezik i madh për infektim me HIV ekziston edhe mëtej gjatë
çdo marrëdhënieje seksuale pa prezervativ!
VEtËm nË KËtO trI raStE mUnD tË HEqnI DOrË nga
prEZErVatIVI pa paSUr nDOnJË rrEZIK:
nëse jetoni në një lidhje të qëndrueshme
nëse Ju dhe partneri Juaj keni marrëdhënie seksuale vetëm
me njëri-tjetrin
nëse ju të dy – së bashku – keni bërë ose bëni një testim
HIV, i cili dëshmon se asnjëri nga ju nuk jeni të infektuar me
virusin HI
a është kjo e vërtetë në rastin tuaj? Jeni e sigurt ?
© Enti Federal i Shëndetësisë, AIDSNdihma Zvicër, 2006, 2007
teksti / redaktimi:
L. Meyer
Strukturimi: Herrmann Germann / Bienz përkthimi / lekturimi: Sami Kurteshi /
Hilmi Gashi
Shtypi: Mengis, Visp botimi i dytë: 3000
mË SHUmË InfOrmata
DHE KËSHIllImE
KËSHIllImI
pranë çdo aIDS-ndihma: personalisht apo përmes telefonit.
Varësisht nga dëshira Juaj, Ju mund të këshilloheni pa qenë të
detyruar të identifikoheni.
te çdo mjeke apo mjek: mos ngurroni të pyetni dhe informoheni në
lidhje me HIV / AIDS. Mjekët ligjërisht i nënshtrohen heshtjes së obliguar.
Atë që Ju u tregoni atyre dhe për rezultatet e kontrollit mjekësor,
mjekët dhe personeli mjekësor ndihmës nuk guxojnë ta përcjellin më
tutje – madje as partnerit Tuaj, as policisë për të huajt, as punëdhënësit
apo edhe punëtorëve në strehimoret e azilit, të burgjeve etj.
prOblEmEt gJUHËSOrE
Sqaroni me kohë se në cilën gjuhë ofrohen këshillimet. Varësisht nga
kushtet, është e mundur që Ju vetë të gjeni një përkthyes për vete të
cilit Ju i besoni. (Një përkthyes /e mund ta gjeni edhe tek www.ekacfe.
ch/d/Doku/vermittlungsstellen.pdf ose të pyetni pranë AIDSNdihma.)
mË SHUmË InfOrmata
«Çiftet – mbrojtja nga shtatzënia – të drejtat – Sida – Shtatzënia»:
Informata të hollësishme në lidhje me parandalimin e shtatzënisë.
Kopje tjera të këtij apo daracakëve tjerë:
AidsHilfe Schweiz, Postfach 1118, 8031 Zürich
porosi mund të bëni në:
Telefon 044 447 11 13, Fax 044 447 11 14,
shop@aids.ch, www.shop.aids.ch
për informata të tjera drejtohuni në:
Telefon 044 447 11 11, Fax
044 447 11 12, aids@aids.ch, www.aids.ch
Pyetni tek AIDSNdihmat (AidsHilfen) për informata në gjuhën Tuaj,
ose kërkoni materiale të tilla në
www.migesplus.ch.
albanisch, albanais, albanese, Albanian
amharisch, amharique, amarico, Amharic
arabisch, arabe, arabo, Arabic
deutsch, allemand, tedesco, German
englisch, anglais, inglese, English
französisch, français, francese, French
italienisch, italien, italiano, Italian
portugiesisch, portugais, portoghese, Portuguese
rumänisch, roumain, rumeno, Romanian
russisch, russe, russo, Russian
serbisch / kroatisch / bosnisch, serbe / croate / bosniaque,
serbo / croato / bosniaco, Serbian / Croatian / Bosnian
somalisch, somalien, somalo, Somali
spanisch, espagnol, spagnolo, Spanish
suaheli, swahili, swahili, Swahili
tamilisch, tamoul, tamil, Tamil
thai, thaï, thai, Thai
türkisch, turc, turco, Turkish
Këtë doracak e gjeni në këto gjuhë:
Jam UnË E InfEKtUar
apO JO ?
Vetëm ai që e di se është infektuar me HIV, nuk e humb rastin
më të mirë për fillimin e terapisë së domosdoshme.
HIV-tEStI
Nëse jeni infektuar me HIV apo jo, këtë mund ta vërtetoni vetëm për
mes testit mjekësor për HIV. Shpesh ngjan që në fillim të një infektimi
me HIV të mos paraqiten kurrfarë problemesh shëndetësore. Bartja
ose infektimi nuk shprehet domosdo me shenja dhe probleme të qarta.
Në fillim HIV nuk vërehet tek askush. – Testimi bëhet dhe ka kuptim
zakonisht tre muaj pas veprimit të rrezikshëm (p. sh. pas një
marrëdhënie seksuale pa prezervativ); vetëm atëherë testimi mund të
japë rezultate të sigurta. Por nëse jeni infektuar, është e mundur që Ju
ta përcillni virusin tek persona të tjerë edhe brenda këtyre tre muajve.
pËr KËtË nUK InfOrmOHEt aSKUSH
Ju mund ta bëni testimin drejtpërsëdrejti në spitalet e mëdha apo
edhe në laboratore, pa qenë të detyruar të identifikoheni (të jepni
emrin Tuaj). Në këtë mënyrë askush nuk mund të mësojë se Ju keni
bërë një testim të tillë dhe çfarë është rezultati i këtij testimi.
KËSHIllImI para tEStImIt
Para se të bëni një testim të tillë kërkoni gjithsesi të këshilloheni
njëherë: këtë mund ta bëni tek «AIDSHilfe» (AIDSNdihma), në spital,
në laborator apo dhe tek mjeku i Juaj. Përndryshe mund të kontaktoni
edhe ndonjë person të besueshëm në institucionet e azilit (strehimit)
ku Ju jeni i vendosur.
Për informata anonime në lidhje me adresat, materialin informativ,
vendet për testim etj. , si dhe për porositje të materialeve, lajmërohuni
në:
044 447 11 11 / www.aids.ch.
Ose drejtpërdrejt në:
Dostları ilə paylaş: |