Anadolu Halkının Tahta Çıkacak Türkiye Selçuklu Hükümdarlarını Karşılama Törenleri



Yüklə 351,5 Kb.
Pdf görüntüsü
tarix07.08.2018
ölçüsü351,5 Kb.
#60981


 

 

History Studies 

Volume 3/3 2011 

 

 

 

 

 

Anadolu Halkının Tahta Çıkacak Türkiye Selçuklu Hükümdarlarını 

Karşılama Törenleri (İbn Bîbî Evreninde)

1

 

Welcoming Ceremonies By Anatolian People For The Rulers Of The Seljuk Of Turkey 

(In The Universe Of Ibn Bibi) 

Züriye Çelik

*

 

 

 

Özet 

 

Türkiye  Selçuklu  Devleti’nde  hükümdarlar,  tahta  çıkacakları  şehre  doğru  hareket  ettiklerinde,  yol 

üzerindeki şehir halkları, yeni hükümdarlarını karşılamak üzere yollarda beklemişler; tahta çıkış müjdesini şehrin 

ileri  gelenleri,  müzisyenleri  ve  halk  hep  birlikte  kutlamıştır.  Nitekim  I.  Alâeddîn  Keykubâd,  kardeşi  I.  İzzeddîn 

Keykâvus’un ölümü üzerine, tahta çıkmak için Konya’ya doğru hareket ettiğinde Kayseri ve Aksaray şehirlerinin 

halkları  onu  karşılamış,  eğlenceler  düzenlemişlerdir.  Konya  halkı  ise  Obruk  mevkiine  kadar  gitmiş;  kendisine 

Konya’ya  kadar  eşlik  etmiştir.  Bu  karşılama  törenlerinde  belirli  gelenekler  uygulanmıştır.  Hükümdarı  yolda 

karşılamak, eğlence düzenlemek, kurban kesmek, saçı saçmak, hediye sunmak bu geleneklerdendir. 

 

Bu  çalışmada, İbn  Bîbî’nin  “El  Evamirü’l-Alaiyye  Fi’l-Umuri’l  Alaiyye”  adlı  eseri  göz  önüne  alınarak 

Anadolu halkının tahta çıkacak Türkiye Selçuklu hükümdarlarını karşılama törenleri ve bu törenlerdeki gelenekleri 

konu edilecektir. 

Anahtar Kelimeler

Türkiye Selçuklu Devleti, hükümdar, tören, karşılama, İbn Bîbî. 

Abstract 

 

In the Seljuk State of Turkey, when a monarch was making his way to the city where he  was to start his 

reign, peoples of the cities on their way used to wait upon the monarch’s way to welcome them; the elites, musicians 

                                                



1

 Bu makale, 13-15 Ekim 2010 tarihleri arasında Afyonkarahisar’da düzenlenen Uluslararası Zeki Velidi Togan ve 

Türk Kültürü Bilgi Şöleni’nde bildiri olarak sunulmuştur. 

*

 Arş. Görv.; Selçuk Üniversitesi – Konya 


Anadolu Halkının Tahta Çıkacak Türkiye Selçuklu Hükümdarlarını Karşılama Törenleri…                 86

 

 



History Studies 

Volume 3/3 2011 

 

and the common people celebrated the good news of the accession all together. As a matter of fact, when Alā al-Dīn 



Kayqubad I set off to Konya to ascend after the death of his brother, Kaykaus I, people in the cities of Kayseri and 

Aksaray  greeted  and  entertained  him  on  his  way.  Furthermore,  people  of  Konya  walked  out  of  the  city to  Obruk 

district  and  accompanied  him to the  city center.  Certain  traditions  were  followed  in  these  welcoming  ceremonies 

such  as  greeting  the  monarch  on  his  way,  arranging  entertainments,  sacrificing,  scattering  valuables,  and 

presenting gifts. 

 

In  this  study,  the  welcoming  ceremonies  by  Anatolian  people  for  the  rulers  of  the  Seljuk  of  Turkey  as 

presented in the work by Ibn Bibi are the subject matter. 

Key Words: 

the Seljuk State of Turkey, monarch, ceremony, welcoming, Ibn Bibi.

 

Giriş 

Bir  toplulukta,  üyelerin  belli  bir  olayı,  kişiyi  veya  değeri  ayırt  edip  sembolleştirmesi, 



bunların anlam ve öneminin güçlendirilmesi amaçlarıyla düzenlenen hareket dizisi, merasim

2

 



şeklinde  tanımlanan  tören;  anma,  kutlama,  karşılama,  evlenme  ve  ölüm  gibi  durumlarda 

gerçekleştirilmektedir.  

Eski  Türklerin  sosyal  yaşamı  içinde  törenlerin  önemli  bir  yeri  vardır.  Dede  Korkut 

Hikâyeleri’nde  yemin,  düğün,  ad  verme,  yuğ,  karşılama  ve  uğurlama  isimleriyle  verilen 

törenler


3

  sonraki  dönemlerde  de  varlığını  devam  ettirmiştir.  Ancak  söz  konusu  hikâyelerdeki 

karşılamalar bir oğlu, elçiyi ya da kardeşi karşılama şeklindedir. Nitekim bu hikâyelerde yeni 

bir hükümdar başa geçmemekte  olup Oğuzların  en büyük hükümdarı “Hanlar Hanı Bayındur 

Han”dır

4



Karşılama  törenleri  kendi  içlerinde  çeşitlilik  arz  etmekle  birlikte,  şüphesiz  en  önemli 

olanı,  hükümdarın  bizzat  kendisi  için  yapılan  karşılama  töreni  idi.  Bu  törenler  birçok  sebep 

veya  müjdeden  dolayı  yapılabilirdi.  Yeni  hükümdarın  tahta  çıkma  müjdesi,  halk  için 

şenliklerin ve eğlencelerin tertip edilmesi demekti.  

Türk  devletlerinde  hükümdarlar  çeşitli  yol  ve  yöntemlerle  tahta  çıkmışlardır.  Prof.  Dr. 

Salim Koca söz konusu yöntemleri belirleyerek bunlardan Türkiye Selçuklu hükümdarlarının 

tahta  çıkış  yöntemlerini  beş  madde  halinde  vermiştir. Bu  yöntemler;  devlet  kurucusu  olarak, 

veliaht  tayin  etmek  suretiyle,  kuvvet  ve  mücadele  ile,  devlet  adamlarının  ve  komutanların 

seçimiyle ve metbu hükümdarın menşur ve onayı ile tahta çıkmaktır

5

. Hükümdarlar hangi  yol 



ve yöntem ile tahta çıkmış veya tahtı ele geçirmiş olursa olsun halk yeni hükümdarı daima yeni 

                                                

2

 Türkçe Sözlük 2, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara 1998, s. 2244.  



3

  İsmail  Cansız,  “Dede  Korkut  Hikâyelerine  Göre  Türklerde  Tören  Geleneği  ve  Tören  Çeşitleri”,  Bilig  Türk 



Dünyası Sosyal Bilimler Dergisi, 11/1999, s. 55. 

4

 Orhan Şaik Gökyay, Dedem Korkudun Kitabı, Kabalcı Yayınları, İstanbul 2007, s. 839. 



5

 Salim Koca, tahta çıkış usullerini altı madde halinde belirlemiş, bunlardan beşinin Türkiye Selçuklu Devleti’nde 

uygulandığını  belirtmiştir.  Salim  Koca,  “Selçuklu  İktidarının  Belirlenmesinde  Rol  Oynayan  Güçler  ve  Alâeddîn 

Keykubâd’ın  Türkiye  Selçuklu  Tahtına  Çıkışı”,  Selçuklu  Devri  Türk  Tarihinin  Temel  Meseleleri,  Berikan 

Yayınları, Ankara 2011, s. 303-304. 



87                                                                                                                                               Züriye Çelik 

 

History Studies 

Volume 3/3 2011 

 

bir  başlangıç  olarak  görmüştür.  Nitekim  bu  başlangıçları  kutlu  ve  bereketli  kılmak  adına 



kurbanlar kesilerek saçılar saçılmıştır. 

Türkiye  Selçuklu  hükümdarları  tahta  çıkacakları  zaman  bazı  âdet  ve  törenleri  yerine 

getirirlerdi.  İlk  olarak,  kendisinden  önce  saltanat  sürmüş  olan  babasının  ya  da  kardeşinin 

ölümü  sebebiyle  üç  gün  boyunca  yas  tutarlardı.  Dördüncü  gün  yas  kıyafetlerini  çıkarırlar  ve 

saltanat işlerini yoluna koymaya girişirlerdi. Bununla birlikte Konya asıl tahta oturulan merkez 

olduğundan,  ilk tahta çıkılan  yer başka bir şehir  olsa  bile  mutlaka Konya’da da tahta çıkılır, 

tören ve eğlenceler düzenlenirdi. 

Hükümdarlar  tahta  çıkacakları  Konya’ya  doğru  harekete  geçtiklerinde  takip  ettikleri 

istikamet üzerinde bulunan şehirlerde yaşayanlar, yeni hükümdarın tahta çıkışını kutlamak için 

harekete geçerlerdi. Hükümdarı yol üzerinde karşılayan halk arasında şehrin ileri gelenleri ve 

müzisyenleri  de  yer  alır,  bunlar  hep  birlikte  eğlence  düzenleyerek  bu  müjdeli  haberi 

kutlarlardı. Bu törenler  için  özenle  hazırlanan  halk, hükümdarın  karşılanacağı  mevkie seyyar 

ya  da  sabit  köşklerle  ve  hediyelerle  gelirdi.  Halktan  ileri  gelenler,  hükümdarın  çetrini

6

 



gördüklerinde  el  öpme  şerefine  kavuşurlardı.  Tahta  çıkma  müjdesi,  kurbanlar  kesilerek  ve 

hükümdara  pîşkeş

7

  sunularak  kutlanırdı.  Bununla  birlikte  dinar  (altın),  dirhem  (gümüş), 



kıymetli mücevher ya da inci gibi saçılar

8

 saçılırdı. Ardından yeni hükümdar tarafından emlak 



ve ikta menşurları yenilenirdi.  

 

İbn Bîbî, bu törenler içinde özellikle iki hükümdarın karşılanma töreni hakkında daha 



geniş  bilgi  vermiştir.  Bu  hükümdarlar,  devlete  en  parlak  ve  görkemli  zamanlarını  yaşatan 

İzzeddîn Keykâvus (1211-1220) ve Alâeddîn Keykubâd (1220-1237)’dır. Nitekim İbn Bîbî’nin 

ailesi  ile  birlikte  Alâeddîn  Keykubâd  döneminde  Selçuklu  hizmetine  girdiği  düşünülürse  bu 

durum  son  derece  normaldir.  Bununla  birlikte  her  hükümdar  için  bir  karşılama  töreninden 

bahsetmemiz mümkün değildir. Payitaht Konya’dan uzakta bulunan ve tahta çıkma noktasında 

bir  şüphe  bulunmayan  hükümdarlar  halk  tarafından  karşılanmıştır.  Burada  önemli  olan 

hükümdar  olacak  kişinin  tahta  çıkmak  üzere  mi  yoksa  tahtı  ele  geçirmek  üzere  mi  hareket 

ettiğidir.  

 

 

                                                



6

  “Anadolu  Selçukîlerinde  de  saltanat  alametlerinden  biri  رتچ  Çetir  idi.  Hükümdarın  bir  yere  gidişinde  başı 

üzerinde  çetir  denilen  saltanat  şemsiyesi  tutulurdu;  harbe  gidişlerde  de  yine  çetir  istimal  edilmekte  idi.  Çetir, 

Şark’ta  adet  olduğu  üzere  bir  mızrak  üzeride  hükümdarların  başlarına  açılan  muhtelif  renklerde  güneşlik  veya 

şemsiyenin  adıdır.  Anadolu  Selçukîlerinde  çetrin  rengi  siyah  idi.”  İsmail  Hakkı  Uzunçarşılı,  Osmanlı  Devleti 

Teşkilatına Medhal, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara 1988, s. 70-71. 

7

 “Pîşkeş: Takdim; ikram, hediye; öne sürülen.”   Mehmet Kanar, Farsça Türkçe Sözlük, Say Yayınları, İstanbul 



2008, s. 399; “Pîşkeş genel bir terim olarak küçükten büyüğe verilen hediyeyi ifade eder. Uygulamaya bakıldığında, 

çok  eski  zamanlardan  beri,  hükümdarlara  veya  yüksek  yönetici  sınıf  mensuplarına  hediye  sunmanın  bir  gelenek 

olduğu görülür” Ahmet Nezihi Turan, “Bir Pîşkeş Defteri İçin”, 

Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma 

ve Uygulama Merkezi 

Dergisi, 13, Ankara 2002, s. 59. 

8

 “Saçı: Kimi düğün ve şenliklerde ortaya saçılması gelenek olan inci, para, şeker, tahıl gibi şeyler.” Yeni Tarama 



Sözlüğü, (Düz.: Cem Dilçin), Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara 1983, s. 176. 


Anadolu Halkının Tahta Çıkacak Türkiye Selçuklu Hükümdarlarını Karşılama Törenleri…                 88

 

 



History Studies 

Volume 3/3 2011 

 

 



I. İzzeddîn Keykâvus’un Karşılanma Töreni 

 

Gıyaseddîn  Keyhüsrev  (1192-1196/1205-1211),  İznik  Rum  İmparatoru  I.  Theodore 



Laskaris  (1204-1222)  ile  yaptığı  savaşta  şehit  düştüğü  zaman  geride  üç  oğul  bırakmıştı. 

Bunlar;  İzzeddîn  Keykâvus,  Alâeddîn  Keykubâd  ve  Celaleddîn  Keyferidun  idi.  Devlet 

büyükleri  bu  üç  kardeşten  hangisinin  tahta  geçeceği  konusunda  istişare  etmiş  ve  büyük  oğul 

olan İzzeddîn Keykâvus’un tahta çıkarılmasında anlaşmışlardı. Bunlar, hep birlikte Konya’dan 

Kayseri’ye  gitmişler  ve  melik  sıfatıyla  Malatya’da  bulunan  İzzeddîn  Keykâvus’un  huzuruna 

bir  komutan  göndermişlerdi.  Komutan  Malatya’ya  vardığında  önce  buranın  devlet 

büyükleriyle  matem  merasimini  yerine  getirmiş,  ardından  İzzeddîn  Keykâvus’un  huzuruna 

çıkarak  tahta  çıkma  sırasının  kendisinde  olduğunu  haber  vermişti.  Taziyeleri  kabul  eden 

İzzeddîn Keykâvus, Kayseri-Aksaray güzergâhıyla Konya’ya gitmek üzere harekete geçmişti. 

Matem  elbisesi  giyen  emir  ve  askerler  İzzeddîn  Keykâvus’u  Kayseri-Gedük  mevkiinde 

karşılamışlar,  buradan  büyük  bir  törenle  şehre  varmışlardır.  Burada  tahta  oturan  Sultan’ın 

üzerine  dinarlar saçılmıştır. İzzeddîn Keykâvus  önce  babası Gıyaseddîn Keyhüsrev’in ölümü 

sebebiyle üç gün yas tutmuş; ardından emlak ve ikta menşurlarını yenilemiş; onlara rütbelerine 

uygun unvanlar vermiştir. Beyler de imkânları nispetinde hediyeler sunmuşlardır. Tüm bu işler 

bittiğinde  ise  Konya’ya  doğru  yola  çıkılmıştır

9

.  Ancak,  yolda  kardeşi  Alâeddîn  Keykubâd’ın 



Tokat’tan Kayseri’ye doğru ilerlemekte olduğu haberini alınca geri dönerek hazırlık yapmıştır. 

Alâeddîn  Keykubâd,  Kayseri’de  kardeşini  kuşattıysa  da  başarılı  olamayarak  Ankara’ya 

çekilmiştir

10



 

İzzeddîn  Keykâvus,  Kayseri’de  işlerini  yoluna  koyduktan  ve  tahtını  kardeşine 

kaptırma  tehlikesini  bertaraf  ettikten  sonra  tekrar  Konya  yolunu  tutmuştur.  Aksaray  tarafına 

geldiğinde,  şehrin  ileri  gelenleri  ve  iğdişleri

11

  Sultan’ın  kafilesini  karşılamak  için  yollara 



düşmüşlerdir.  Sultan’a  çok  miktarda  hediye  (hakk-ı  kudûm)  sunarak  bağlılıklarını 

göstermişlerdir. Birkaç gün burada kalan Sultan, ardından Konya’ya doğru hareket etmiştir

12



Konya  halkı  ve  ileri  gelen  devlet  adamları  hep  birlikte  Sultan’ı,  Konya  ile  Sultanhanı 



arasındaki  Obruk  mevkiinde  karşılamışlardır.  Buraya  gelen  kalabalık  arasında  şehrin  ileri 

gelenleri,  ahileri  ve  müzisyenleri  de  vardır.  Bunlar,  mehter  takımı  ve  seyyar  köşklerle 

gelmişler, Sultan’ı gördüklerinde büyük bir sevinç gösterisinde bulunmuşlardır. Sultan, halk ile 

şehre  girmiş,  burada  tekrar  tahta  oturmuştur.  Tahta  oturmanın  müjdesi  olarak  kurbanlar 

                                                

9

  İbn-i Bîbî, El-Evâmirü’l-‘Alâiyye Fi’l-Umûri’l-‘Alâ’iyye, (Haz.:  Adnan Sadık Erzi), I. Tıpkıbasım, Türk Tarih 



Kurumu Yayınları, Ankara 1956, s. 113; İbn Bîbî, El Evamirü’l-Ala’iye Fi’l-Umuri’l-Ala’iye (Selçuk Name), I, 

(Haz.:  Mürsel  Öztürk),  T.C.  Kültür  Bakanlığı  Yayınları,  Ankara  1996,  s.  134;  İbn  Bîbî,  Selçuknâme,  (Çev.: 

Mükrimin Halil Yinanç), Kitabevi Yayınları, İstanbul 2007, s. 41; Yazıcızâde Ali, Tevârîh-i Âl-i Selçuk [Selçuklu 

Tarihi], (Haz.: Dr. Abdullah Bakır), Çamlıca Yayınları, İstanbul 2009, s. 248-249. 

10

 Alâeddîn Keykubâd, Ankara kalesine çekilmiş; buradan teslim alınarak Minşar (Masara) kalesine götürülmüştür. 



11

  İğdişler  şehrin  ileri  gelen  tabakasındandır.  Faruk  Sümer,  bu  kelimenin  Anadolu  ve  İran’da  iki  farklı  manaya 

geldiğini  söyler  ve  Anadolu’da  “XII. ve  XIII.  yüzyıllarda  bilhassa  büyük şehirlerdeki  maliye  memurlarına”  iğdiş 

dendiğini  ve  bu kişilerin  varlıklı  olduklarını  belirtir.  Faruk  Sümer,  “Selçuklu  Tarihinde  İğdişler”,  Türk  Dünyası 



Araştırmaları Dergisi, 35, 1985, s. 14,18. Tuncer Baykara ise şehrin iğdişbaşısını; “Devlet görevlilerinin dışında, 

o  şehir  halkını  temsil  eden  en  yüksek  görevli,  yani  bir  tür  belediye  başkanı”  şeklinde  tanımlamıştır.  Tuncer 

Baykara, “Selçuklular Devrinde İğdişlik ve Kurumu”, Belleten, LX/229, Ankara 1997, s. 687. 

12

 İbn-i Bîbî, Tıpkıbasım, s. 120; İbn Bibi, El Evamirü’l, s. 140; Yazıcızâde Ali, Tevârîh, s. 256. 




89                                                                                                                                               Züriye Çelik 

 

History Studies 

Volume 3/3 2011 

 

kesilmiş  ve Sultan’a ayakbastı  vergisi  olarak 100 bin  dirhem, 5 bin  dinar kızıl altın, 100 kat 



altın işlemeli giysi, her cins ve renkten 50 kat elbise, her renkten 150 top tam boy atlas kumaş, 

30  baş  at,  20  baş  katır  ve  50  hörgüçlü  deve  sunulmuştur.  Bu  hediyeleri  kabul  eden  Sultan, 

kendilerinden  bağlılık  yemini  etmelerini  istemiş,  ardından  onların  da  emlak,  ikta  ve  irad 

menşurlarını yenilemiştir. Adet olduğu üzere tutukluları serbest bırakarak, önde gelen kişilere 

hilat  giydirmiştir.  Konya  halkı  bir  hafta  Sultan’ın  meclisinde  yiyip  içerek  zaman  geçirmiş

13



devlet  merasimlerinin  ve  şenlik  faaliyetlerinin  yapıldığı  meydanda

14

  hafta  boyunca  bayram 



havası yaşanmıştır. Akabinde sıra devlet işlerine gelmiştir.  

 

İzzeddîn  Keykâvus,  ileri  gelen  devlet  adamlarının  istişaresi  ile  saltanata  oturmuştur. 



Malatya’dan Kayseri’ye gelmiş  ve burada tahta çıkmış, ardından  Aksaray  yolu ile Konya’ya 

gelmiştir. Sözü edilen üç şehrin halkı da kendisini aynı özveri ve istekle karşılamış ve sevinç 

gösterisinde bulunmuştur. 

I. Alâeddîn Keykubâd’ın Karşılanma Töreni 

 

İzzeddîn Keykâvus hastalanıp öldükten sonra ileri gelen devlet adamları, tıpkı İzzeddîn 



Keykâvus’un  tahta  çıkmasından  evvel  yaptıkları  gibi,  tahta  çıkacak  kişinin  kim  olacağı 

noktasında istişarede bulunmuşlar, nihayetinde Alâeddîn Keykubâd’ın tahta çıkmasında karar 

kılmışlardı

15

. Onun huzuruna gitmek görevini Emir Seyfeddin Ayaba



16

 üstlenmişti. Bu sırada 

Alâeddîn Keykubâd Malatya’da Kezirpirt

17

 kalesinde tutuluyordu



18

                                                



13

  İbn-i  Bîbî,  Tıpkıbasım,  s.  120;  İbn  Bibi,  El  Evamirü’l,  s.  140;  İbn  Bîbî,  Selçuknâme,  s.  44;  Yazıcızâde  Ali, 



Tevârîh, s. 256-257.  

14

 XIII. yüzyılda Konya’da devlet merasimleri, şenlikler, bayramlar veya misafirleri karşılama ve uğurlama törenleri 



meydan  adı  verilen  geniş  bir  alanda  yapılırdı.  Tuncer  Baykara,  Selçuklular  Devrinde  Konya,  Kültür  ve  Turizm 

Bakanlığı Yayınları, s. 67-68.  

15

 İbnü’l-Esîr’in verdiği rivayetlerden birine göre İzzeddîn Keykâvus’un çocukları tahta çıkamayacak kadar küçüktü 



ve bu yüzden devlet adamları Alâeddin Keykubâd’ın tahta çıkmasını uygun görmüşlerdi. Bir başka rivayete göre de 

İzzeddîn  Keykâvus,  hastalığı  artıp  öleceğini  anladığında  hapiste  bulunan  kardeşini  yanına  getirterek  ondan, 

kendisinden sonra tahta çıkmasını istemiş; devlet adamlarından da bu yönde yemin almıştı. İbnü’l-Esîr, El Kâmil 

Fi’t-Tarih Tercümesi, 12, Bahar Yayınları, İstanbul 1987, s. 312-313. 

16

  Emir  Seyfeddin  Ayaba,  Alâeddîn  Keykubâd’ı,  kardeşi  İzzeddîn  Keykâvus  ile  yaptığı  mücadeleyi  kaybettiğinde 



Minşar (Masara) kalesine götüren kişi idi. Alâeddîn Keykubâd’ın Sultan olduğunda bunun intikamını alacağından 

korkuyordu. Bu sebeple de onu, ikinci olarak götürüldüğü Kezirpirt kalesinden çıkaran kişi kendisi olmak istiyordu. 

Böylelikle canını ve malını garantiye almayı umuyordu. Nitekim yanına vardığında, ondan gerek yazı ile gerekse de 

söz ile yemin almıştır. İbn-i Bîbî, Tıpkıbasım, s. 204, 206-208; İbn Bibi, El Evamirü’l, s. 222, 224-225; İbn Bîbî, 



Selçuknâme, s. 71-72; Yazıcızâde Ali, Tevârîh, s. 327-330. 

17

  Kale  adı,  kaynaklarda  Güzerpit,  Kuzerpit,  Kezirpert  veya  Kezirpirt  gibi  farklı  şekillerde  geçer.  Alâeddîn 



Keykubâd,  bu  kaleden  evvel  Malatya  yakınlarındaki  Minşar  (Masara)  kalesinde  tutulmaktaydı.  Bununla  birlikte 

Câmiu’d-Düvel’de Alâeddîn Kekubâd’ın, kardeşi ölene kadar Minşar kalesinde kalmaya devam ettiği belirtilmiştir. 

Müneccimbaşı Ahmed b. Lütfullah, Câmiu’d-DüvelSelçuklular Tarihi II. Anadolu Selçukluları ve Beylikler, 

(Yay.: Ali Öngül), Akademi Kitabevi, İzmir 2001, s. 46. 

18

 İbn-i Bîbî, Tıpkıbasım, s. 204-205; İbn Bibi, El Evamirü’l, s. 223; İbn Bîbî, Selçuknâme, s. 70-71; Yazıcızâde 



Ali, Tevârîh, s. 328.  


Anadolu Halkının Tahta Çıkacak Türkiye Selçuklu Hükümdarlarını Karşılama Törenleri…                 90

 

 



History Studies 

Volume 3/3 2011 

 

 



Emir  Seyfeddin  Ayaba,  İzzeddîn  Keykâvus’un  öldüğünü  göstermek  için  onun 

yüzüğünü  ve  destârçesini

19

  alarak  Kezirpirt  kalesine  varmıştı.  Namazını  kılmış  ve  dualar 



okuyarak  dışarı  bakar  haldeyken  yaklaşmakta  olan  atları  gören  Alâeddîn  Keykubâd, 

öldürüleceği  hissine  kapılmıştı.  Derhal  kale  muhafızının  yanına  giderek  gelen  atlıları 

oyalamasını,  gusül abdestini tazelemek  istediğini söylemiştir. Kale  komutanı Emir Seyfeddin 

Ayaba’dan gelişinin hem acı bir haber vermek hem de müjde iletmek olduğunu öğrenince onu 

ve bir kölesini içeri almış; durumu Alâeddîn Keykubâd’a iletmiştir. Böylece korkusu yok olan 

Alâeddîn Keykubâd, vakit kaybetmeden yola çıkarak Sivas’a doğru harekete geçmiştir. Sivas 

kalesine  gelen  Alâeddîn  Keykubâd’a  kale  kapısı  Emir-i  Ahur  Oğulbey  tarafından  açılmıştır. 

Kaleyi açan Oğulbey, koşarak Sultan’ın yanına gelmiş; önce yeri ardından da Sultan’ın atının 

üzengisini  öpmüştür.  Böylelikle  şehre  giren  Sultan,  kardeşinin  naaşını  gördükten  sonra  tahta 

oturmuştur. Bununla birlikte şehrin ileri  gelenleri  ve  imamları çağrılarak durumdan  haberdar 

edilmişlerdir.  Gelenler  Sultan’ın  huzuruna  çıkarak  bağlılıklarını  bildirmiş  ve  el  öpmüşlerdir. 

Ardından  hep  birlikte  camiye  giderek  kadının  telkiniyle  bağlılıkları  üzerine  yemin 

etmişlerdir

20



 

Alâeddîn Keykubâd, diğer bütün  hükümdarların  yaptığı  gibi, üç  gün boyunca  matem 

merasimine uymuş ve beyaz atlas giyerek yas tutmuştur. Emirler de külahlarını ters çevirerek 

elbiselerinin  üzerine  beyaz  örtü  örtmüşlerdir

21

.  Ardından  Sultan,  kendisine  bağlılık  yemini 



etmeye  ve  hediyelerini  sunmaya  gelenleri  kabul  ederek  onların  emlak  ve  ikta  menşurlarını 

yenilemiş; daha sonra yolunu Konya’ya çevirmiştir. Yolda Gedük mevkiinde dinlenen Sultan, 

sonra  Kayseri’ye  varmıştır.  Burada  kendisini,  “Hokkabazoğlu”  adıyla  meşhur  olan  Kayseri 

sübaşısı Emir Seyfeddin Ebu Bekir tarafından haberdar edilen, şehrin ve vilayetin bütün ordu 

komutanları ve itibarlı kişileri, süslü arabalarla ve seyyar köşklerle; mehter takımları, şarkıcılar 

ve meddahların bulunduğu arabalarla Çubuk mevkiinde karşılamışlardır. Kayseri ileri gelenleri 

Sultan’ın çetrini gördüklerinde atlarından inmişler ve el öpmüşlerdir. Ardından tekrar atlarına 

binerek  Sultan’ın  alayına  katılmışlardır.  Saltanat alayı  ile  Kayseri’ye  giren  Sultan,  sokaklara 

dökülen halk tarafından, mahşerî bir kalabalık halinde karşılanmış ve üzerine dinar, dirhem ve 

inciler saçılmıştır

22



 



İbn  Bîbî,  Alâeddîn  Keykubâd’ın  Konya  istikametinde  ilerleyişini  uzun  uzadıya  ve 

oldukça  gösterişli  anlatmaktadır.  Buna  göre,  Alâeddîn  Keykubâd’ın  Kayseri’deki  karşılama 

törenini  şehrin  sübaşısı  Hokkabazoğlu  Seyfeddin  Ebu  Bekir  hazırlamıştır.  Kendisi, 

                                                

19

 “Destârçe: Küçük destar, küçük sarık; küçük mendil, mendil; hediye.”  Mehmet Kanar, Farsça Türkçe Sözlük



s. 647. Destârçe, egemenlik sembollerindendir. Ahmet Çaycı, Selçuklularda Egemenlik Sembolleri, İz Yayıncılık, 

İstanbul 2008, s. 258.  

20

  İbn-i  Bîbî,  Tıpkıbasım,  s.  204-209;  İbn  Bibi,  El  Evamirü’l,  s.  223-227;  İbn  Bîbî,  Selçuknâme,  s.  71-73; 



Yazıcızâde Ali, Tevârîh, s. 328-332. 

21

  Türkiye  Selçuklu  hükümdarları  Abbasi  hilafetine bağlılıklarını  göstermek  üzere  tıpkı  onlar  gibi  yas  tuttuklarını 



ifade eder şekilde beyaz atlastan elbiseler giymişlerdir. Osman Turan, Selçuklular Zamanında Türkiye, Ötüken 

Yayınları, İstanbul 2005, s. 339. 

22

 İbn-i Bîbî, Tıpkıbasım, s. 212-213; İbn Bibi, El Evamirü’l, s. 230-231; İbn Bîbî, Selçuknâme, s. 73; Yazıcızâde 



Ali, Tevârîh, s. 332-335.  


91                                                                                                                                               Züriye Çelik 

 

History Studies 

Volume 3/3 2011 

 

hazinesinden  çıkardığı  incileri  Sultan’ın  şehre  girişi  şerefine  saçmış,  Sultan’a  kıymetli 



hediyeler sunmuştur

23



 

Birkaç  gün  Kayseri’de  kalan  Alâeddîn  Keykubâd,  beraberindekilerle  birlikte 

Aksaray’a  doğru  yola  koyulmuştur.  Sultan,  Kayseri-Aksaray  yolu  arasındaki  Pervane 

Kervansarayı’nda, büyük bir eğlence havası içinde, sazları ve renk renk kıyafetleri ile Aksaray 

halkı  tarafından  muhteşem  bir  törenle  karşılanmıştır.  En  güzel  elbiselerini  giyerek  Sultanı 

karşılayan Aksaray halkı saz ve nağmeleriyle yeri göğü inletmiş; ileri gelenler el öpme şerefine 

kavuşmuşlardır.  Şehre  giren  Sultanın  atının  ayağına  ve  tahtının  dibine  altınlar  saçılmıştır. 

Böylelikle gelişinin ve tahta çıkışının bereketli olmasını dilemişlerdir. Sultan, burada da birkaç 

gün kalmış, ardından tekrar yola çıkmıştır

24



 

Aksaray’dan  gelen  haberciler  vasıtası  ile  gelişini  öğrendikleri  Sultan’ı  Obruk 

mevkiinde karşılayan Konya halkı, buraya 500’ü seyyar ve 300’ü sabit olmak üzere 800 köşk 

ile  gelmiştir.  Sultan  Alâeddîn  Keykubâd  Obruk’a  geldiğinde  şerefine  koç  ve  sığırlar  kurban 

edilmiş,  çok  miktarda  dinar  ve  dirhem  saçı  ve  pîşkeş  olarak  saçılmış  ve  sunulmuştur.  Şehir 

halkı Alâeddîn Keykubâd’ın tahta çıkacağı müjdesine ve gelişine çok önem vermiştir. Öyle ki, 

Obruk’a gelmelerinden evvel şehir kalesinin şerefelerini dahi gelin odası gibi yaldızlı ve ipekli 

kumaşlarla  süslemişlerdir.  Sultan,  kendisini  karşılamaya  gelenlerle  birlikte  geceyi  Rûzbe 

ovasında geçirmiştir

25

. Ertesi gün Konya’ya doğru harekete geçilmiştir.  



İbn  Bîbî’nin  verdiği  bilgiye  göre  Alâeddîn  Keykubâdın  Ruzbe  ovasından  Konya’ya 

ilerleyişi oldukça ihtişamlıydı. İlerleyiş sırasında bazısı yaya bazısı da süvari olduğu halde bin 

kadar  fityan  (ahi  genci)  Sultan’ın  etrafını  sarmıştı.  Büyük  emirler  onu  “bir  ok  atımı 

mesafesinde”  biraz  geriden  ve  saflar  halinde  takip  ediyorlardı.  Bundan  başka,  Sultan’ın 

etrafında  50  silahdar,  60  camedar,  500  çavuş  ve  120  candar  bulunuyordu.  Şehre 

yaklaşıldığında  emirler  atlarından  indiler.  Kaftanının  eteğini  kemerine  toplamış  olan  Emir 

Seyfeddin Ayaba ise Sultan’ın atının dizginini çekiyordu

26



İbn Bîbî, Sultan’ın Konya’ya girişi sırasında saçılan saçıyı şöyle tarif etmektedir: 



“O arada saçılan altın ve gümüş saçının (nisar) miktarı rahmet yağmurunun taneleri 

ve  Allah’ın  lütfu  gibi  sınırsızdı  ve  haddi  hesabı  yoktu.  Saçılanları  toplayanlar  ise,  ölünceye 

                                                

23

  İbn-i  Bîbî,  Tıpkıbasım,  s.  213;  İbn  Bibi,  El  Evamirü’l,  s.  231;  İbn  Bîbî,  Selçuknâme,  s.  73;  Yazıcızâde  Ali, 



Tevârîh, s. 335. 

24

 İbn-i Bîbî, Tıpkıbasım, s. 213-214; İbn Bibi, El Evamirü’l, s. 231; İbn Bîbî, Selçuknâme, s. 73; Yazıcızâde Ali, 



Tevârîh, s. 336. 

25

  İbn-i  Bîbî,  Tıpkıbasım,  s.  214-215;  İbn  Bibi,  El  Evamirü’l,  s.  232-233;    İbn  Bîbî,  Selçuknâme,  s.  74; 



Yazıcızâde Ali, Tevârîh, s. 337. 

26

  İbn-i  Bîbî,  Tıpkıbasım,  s.  215-  216;  İbn  Bibi,  El  Evamirü’l,  s.  233-234;    İbn  Bîbî,  Selçuknâme,  s.  74; 



Yazıcızâde Ali, Tevârîh, s. 338-339. 


Anadolu Halkının Tahta Çıkacak Türkiye Selçuklu Hükümdarlarını Karşılama Törenleri…                 92

 

 



History Studies 

Volume 3/3 2011 

 

kadar geçimlerini garanti altına aldılar. Elde ettikleri servet ve sâmanla [zenginlik] kıyamet 



gününe kadar sıkıntıdan kurtuldular.”

27

 



 

Şehre  girdikten  sonra  büyük  bir  sofra  hazırlatan  Alâeddîn  Keykubâd,    ardından 

eğlence  meclisi  (bezm)  tertip  ettirmiştir.  Pîşkeş  olarak  kendisine  kıymetli  hediyeler  sunulan 

Sultan da onların emlak ve ikta menşurlarını yenilemiştir

28



 



Türkiye  Selçuklu  hükümdarlarından  İzzeddîn  Keykâvus  ve  kardeşi  Alâeddîn 

Keykubâd’ın  karşılanma  törenleri  birbirine  oldukça  benzemektedir.  Nitekim,  devlet 

adamlarının  kararı  ve  onayı  ile  tahta  çıkan  her  iki  hükümdar  da  tahta  oturacakları  haberini 

Malatya’da  iken  almışlar  ve  Konya’ya  aynı  güzergâhtan;  Kayseri  ve  Aksaray  üzerinden 

ulaşmışlardır. Bu şehirlerin halkları ise yeni hükümdarlarını karşılamak için gereken her türlü 

hazırlığı yapmışlar,  can-u gönülden tahta çıkış müjdesini kutlamışlardır. 



Sonuç 

 

İbn Bîbî’nin El Evamirü’l-Ala’iye Fi’l-Umuri’l-Ala’iye adlı eserinde Türkiye Selçuklu 



hükümdarlarının  Anadolu  halkı  tarafından  karşılanma  törenleri  hakkında  en  geniş  bilgi 

İzzeddîn  Keykâvus  ve  Alâeddîn  Keykubâd’ın  karşılanma  törenlerinde  görülmektedir.  İbn 

Bîbî’nin  söz  ettiği  bu  iki  hükümdardan  başka  diğer  hükümdarların  karşılanma  törenlerine 

eserde  neredeyse  yer  verilmemiştir. Ancak  kısa birkaç cümle ile bahsedilmiş  ve sadece şehre 

girişlerindeki  coşku  ve  gösterişten  ötürü  övünülmüştür.  Bununla  birlikte,  her  hükümdar  için 

aynı durum söz konusu değildir. Karşılanacak hükümdarın, hükümdar olacağı kesinleşmiş ve 

karşısında  bir  güç  kalmamış  ya  da  rakibini  bertaraf  etmiş  olması  gerekmiştir.  Nitekim  I. 

Alâeddîn  Keykubâd  öldüğünde  veliaht  tayin  ettiği  Melik  İzzeddîn  yerine  büyük  oğlu  II. 

Gıyaseddîn Keyhüsrev (1237-1246) tahta geçirilmek istenmiştir. Bu sebeple Keykubâdiye’den 

alınarak  bir  ata  bindirilmiş  ve  süratle  Kayseri  şehrine  getirilmiştir

29

.  Kayseri’de  tahta  çıkan 



Sultan’ın  yanına  ona  taraftar  olan  devlet  büyükleri  gelmiş  ve  el  öperek  saçı  saçmışlardır. 

Ardından  Sultan  tarafından  tutuklular  serbest  bırakılmıştır.  II.  Gıyaseddîn  Keyhüsrev,  tahta 

geçmek  üzere  değil,  tahtı  ele  geçirmek  üzere  hareket  ettiğinden  her  ne  kadar  tahta 

oturtulduktan  sonra  saçı  saçma,  tutukluları  serbest  bırakma  ve  el  öpme  gibi  adetler  yerine 

getirilmişse  de  kendisine  halk  tarafından  bir  karşılama  töreni  yapılmamıştır.  İbn  Bîbî,  II. 

İzzeddîn Keykâvus’un tahta çıkışını anlatırken de ayrıntıya yer vermemiştir. Buna göre devlet 

adamları II. Gıyaseddîn Keyhüsrev’in üç oğlundan en büyüğü olan II. İzzeddîn  Keykâvus’un 

tahta çıkarılmasında anlaşmışlar ve  kardeşlerin  hepsini  Borgulu (Uluborlu)  kalesinden alarak 

Konya Akşehir’inin Altuntaş köyüne getirmişlerdir. Burada II. İzzeddîn Keykâvus’un tahtının 

iki yanına koydukları kürsülere melik sıfatıyla kardeşlerini oturtmuşlardır. Ardından Sultan’ın 

                                                

27

 İbn-i Bîbî, Tıpkıbasım, s. 217; İbn Bibi, El Evamirü’l, s. 235. 



28

 İbn-i Bîbî, Tıpkıbasım, s. 218-220; İbn Bibi, El Evamirü’l, s. 236-238; Yazıcızâde Ali, Tevârîh, s. 340. 

29

  İbn-i  Bîbî,  Tıpkıbasım,  s.  464-465;  İbn  Bîbî,  El  Evamirü’l-Ala’iye  Fi’l-Umuri’l-Ala’iye  (Selçuk  Name)  II, 



(Haz.:  Mürsel  Öztürk),  T.C.  Kültür  Bakanlığı  Yayınları,  Ankara  1996,  s.  20;  İbn  Bîbî,  Selçuknâme,  s.  153; 

Yazıcızâde Ali, Tevârîh, s. 617. 




93                                                                                                                                               Züriye Çelik 

 

History Studies 

Volume 3/3 2011 

 

üzerine  dinar  ve  kıymetli  mücevherler  saçılmıştır.  Birkaç  gün  sonra  Konya’ya  büyük  bir 



ihtişamla  varılmış  ve  burada  bir  tören  düzenlenmiştir

30

.  IV.  Rükneddin  Kılıç  Arslan’ın  ise 



Borgulu (Uluborlu)  kalesinden alınarak  mahşerî bir kalabalık  önünde tahta çıktığı anlatılmış; 

ancak şehre girişi hakkında bilgi verilmemiştir

31



 



İbn  Bîbî’nin  tahta  çıktığından  bahsettiği  son  hükümdar  III.  Gıyaseddîn  Keyhüsrev 

(1266-1284)’dir. Ancak tahta çıktığında  henüz iki buçuk  yaşında olan Gıyaseddîn Keyhüsrev 

bu sırada Konya’da olduğundan böyle bir karşılama söz konusu olmamıştır

32



 

Türkiye  Selçuklu  hükümdarları,  Sivas,  Kayseri,  Aksaray  ve  Konya  gibi  şehir 

halklarının  karşılama  törenleri  ile  ve  büyük  bir  ihtişamla  tahta  çıkmışlardır.  Halk  tarafından 

yapılan  her  türlü  tören  ve  şenlik,  yeni  hükümdarın  tahta  çıkmasının  verdiği  sevinç 

sebebiyledir.  Zira,  asayişin  sağlanmış  olduğu  sağlıklı  bir  sosyal  hayatın  başlıca  amili  olan 

hükümdarlar, halk için düzen ve dirlik demekti. Ayrıca halk, hükümdarına desteğini göstermek 

ve  tahta  çıkışını  bereketli  kılmak  istemiştir.  Nitekim  uzun  bir  süre  hapis  tutulan  Alâeddîn 

Keykubâd’ın  tahta  çıkışı  ve  Konya’ya  gelişi  esnasında  halkın  gösterdiği  büyük  sevincin  ve 

ilginin  arkasında  yatan  nedenlerden  biri  de  hiç  şüphesiz  sahiplenme  ve  desteğini  gösterme 

niyetidir. 

Sonuç olarak, söz konusu törenlerdeki usul ve kaidelerin, bütünü itibariyle aynı olacağı 

göz  önüne  alındığında,  karşılama  törenlerindeki  âdetlerin;  şehri  süslemek,  hükümdarı  yolda 

karşılamak,  çetri  görüldüğünde  hükümdarın  elini  öpmek,  kendisine  biat  ve  bağlılık  yemini 

etmek, çalgılı eğlence düzenlemek, kurban kesmek, saçı saçmak, hükümdara çeşitli hediyeler 

sunmak  ve  ona şehre  kadar refakat etmek  olduğu  görülmektedir.  Buna  mukabil  hükümdarlar 

da  tutukluları  serbest  bırakma,  halka  açık  sofra  kurma,  eğlence  düzenleme,  emlak  ve  ikta 

menşurlarını yenileme gibi adet ve uygulamaları yerine getirmişler; bir an evvel adalet dağıtma 

işine girişmişlerdir. 

 

 

 



 

 

                                                



30

 İbn-i Bîbî, Tıpkıbasım, s. 549-550; İbn Bibi, El Evamirü’l, II, s. 89; İbn Bîbî, Selçuknâme, s. 186; Yazıcızâde 

Ali, Tevârîh, s. 701. 

31

 İbn-i Bîbî, Tıpkıbasım, s. 624; İbn Bibi, El Evamirü’l, II, s. 149; İbn Bîbî, Selçuknâme, s. 214; Yazıcızâde Ali, 



Tevârîh, s. 755-756. 

32

 İbn-i Bîbî, Tıpkıbasım, s. 650; İbn Bibi, El Evamirü’l, II, s. 170; İbn Bîbî, Selçuknâme, s. 227; Yazıcızâde Ali, 



Tevârîh, s. 783. 


Anadolu Halkının Tahta Çıkacak Türkiye Selçuklu Hükümdarlarını Karşılama Törenleri…                 94

 

 



History Studies 

Volume 3/3 2011 

 

Kaynakça 

BAYKARA  Tuncer,  Türkiye  Selçukluları  Devrinde  Konya,  Kültür  ve  Turizm  Bakanlığı 

Yayınları, Ankara 1985. 

BAYKARA  Tuncer,  “Selçuklular  Devrinde  İğdişlik  ve  Kurumu”,  Belleten,  LX/229,  Ankara 

1997, s. 681-693.  

CANSIZ  İsmail,  “Dede  Korkut  Hikayelerine  Göre  Türklerde  Tören  Geleneği  ve  Tören 

Çeşitleri”, Bilig Türk Dünyası Sosyal Bilimler Dergisi, 11, 1999, s. 55-65. 

ÇAYCI Ahmet, Selçuklularda Egemenlik Sembolleri, İz Yayıncılık, İstanbul 2008. 

GÖKYAY Orhan Şaik, Dedem Korkudun Kitabı, Kabalcı Yayınevi, İstanbul 2007. 

İBN-İ  BÎBÎ,  El-Evâmirü’l-‘Alâ’iyye  Fî’l-Umûri’l-‘Alâ’iyye,  I.  Tıpkıbasım,  (Haz.:  Adnan 

Sadık Erzi), Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 1956. 

İBN  BİBİ,  El  Evamirü’l-Alaiyye  Fi’l-Umuri’l  Alaiyye  (Selçuk  Name),  I-II  (Haz.:  Mürsel 

Öztürk), Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara 1996.  

İBN BÎBÎ, Selçuknâme, (Çev.: Mükrimin Halil Yinanç), Kitabevi Yayınları, İstanbul 2007. 

İBNÜ’L-ESÎR, El Kâmil Fi’t-Tarih Tercümesi, 12, Bahar Yayınları, İstanbul 1987. 

KANAR Mehmet, Farsça Türkçe Sözlük, Say Yayınları, İstanbul 2008. 

KOCA  Salim,  “Selçuklu  İktidarının  Belirlenmesinde  Rol  Oynayan  Güçler  ve  Alâeddîn 

Keykubâd’ın  Türkiye  Selçuklu  Tahtına  Çıkışı”,  Selçuklu  Devri  Türk  Tarihinin  Temel 

Meseleleri, Berikan Yayınları, Ankara 2011, s. 303-344. 

MÜNECCİMBAŞI  Ahmed  b.  Lütfullah,  Câmiu’d-Düvel.  Selçuklular  Tarihi  II.  Anadolu 



Selçukluları ve Beylikler, (Yay.: Ali Öngül), Akademi Kitabevi, İzmir 2001. 

SÜMER  Faruk,  “Selçuklu  Tarihinde  İğdişler”,  Türk  Dünyası  Araştırmaları  Dergisi,  35, 

1985, s. 9-23. 

TURAN  Ahmet  Nezihi,  “Bir  Pîşkeş  Defteri  İçin”, 



Ankara  Üniversitesi  Osmanlı  Tarihi 

Araştırma ve Uygulama Merkezi 

Dergisi, 13, Ankara 2002, s. 59-74. 

TURAN Osman, Selçuklular Zamanında Türkiye, Ötüken Yayınları, İstanbul 2005. 




95                                                                                                                                               Züriye Çelik 

 

History Studies 

Volume 3/3 2011 

 

Türkçe Sözlük 2, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara 1998.  

UZUNÇARŞILI  İsmail  Hakkı,  Osmanlı  Devleti  Teşkilatına  Medhal,  Türk  Tarih  Kurumu 

Basımevi, Ankara 1988. 

YAZICIZÂDE  ALİ,  Tevârîh-i  Âl-i  Selçuk  [Selçuklu  Tarihi],  (Haz.:  Dr.  Abdullah  Bakır), 

Çamlıca Yayınları, İstanbul 2009. 



Yeni Tarama Sözlüğü, (Düz.: Cem Dilçin), Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara 1983. 

 

 



Yüklə 351,5 Kb.

Dostları ilə paylaş:




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə