Аня 2013 Layout 1

---

ANYA  KÖNİQSMANN
AZƏRBAYCANDA 
İNZİBATİ  MƏHKƏMƏ 
İ C R A AT I
«Ùöãóã ÿäÿáèééàòû» íÿøðèééàòû
Áàêû — 2013
1

---

ÙÀÃÃÛÌÛÇÄÀ
Áèçèì ãóðóì
Äàâàìëû èíêèøàôà éàðäûì ìÿãñÿäè èëÿ ãëîáàë ñÿâèééÿäÿ áåéíÿëõàëã
ÿìÿêäàøëûüû ùÿéàòà êå÷èðÿí áèð ôåäåðàë ãóðóì êèìè Àëìàíèéà Áåéíÿëõàëã
ßìÿêäàøëûã Úÿìèééÿòè (ÝIÇ) Àëìàíèéà Ôåäåðàë Ùþêóìÿòèíèí èíêèøàô åò-
ìÿêäÿ îëàí þëêÿëÿðëÿ áàüëû ñèéàñÿòèíèí ùÿéàòà êå÷èðèëìÿñèíäÿ îíà äÿñ òÿê
âåðèð. Î, ãëîáàëëàøìûø äöíéàäà ñèéàñè, èãòèñàäè, åêîëîæè âÿ ñîñèàë èíêèøàôà
íàèë îëìàã ö÷öí ùÿëë âàðèàíòëàðû òÿêëèô åäèð âÿ ìöðÿêêÿá èñëàùàòëàðû, òðàíñ-
ôîðìàñèéà ïðîñåñëÿðèíè (÷ÿòèí øÿðòëÿð äàõèëèíäÿ äÿ) äÿñòÿêëÿéèð. Ãóðóìóí
ìÿãñÿäè èíñàíëàðûí ùÿéàò øÿðàèòèíè äàâàìëû øÿêèëäÿ éàõøûëàøäûðìàãäûð.
Áèçèì ñèôàðèø÷èëÿð
ÝIÇ ìÿíçèë-ãÿðàðýàùû Åøáîðíäà (Ôðàíêôóðò àì Ìàéí øÿùÿðèíèí éà-
õûíëûüûíäà) éåðëÿøÿí ôåäåðàë ãóðóìäóð. Î, 1975-úè èëäÿ þçÿë ùöãóãè øÿõñ
ãèñ ìèíäÿ òÿñèñ åäèëìèøäèð. ÝIÇ-èí ÿñàñ ñèôàðèø÷èñè Ôåäåðàë Èãòèñàäè ßìÿê -
äàøëûã âÿ Èíêèøàô Íàçèðëèéèäèð (ÁÌÇ). Åéíè çàìàíäà ÝIÇ áàøãà ôåäå ðàë
îðãàíëàðûí, õàðèúè þëêÿëÿðèí ùþêóìÿòëÿðèíèí, Àâðîïà Êîìèññèéàñû, ÁÌÒ,
éàõóä Äöíéà Áàíêû êèìè áåéíÿëõàëã ãóðóìëàðûí, åëÿúÿ äÿ þçÿë áèçíåñ
ìöÿññèñÿëÿðèíèí ñèôàðèøè ÿñàñûíäà ôÿàëèééÿò ýþñòÿðèð. ÝIÇ þç âÿçèôÿëÿðèíè
ýÿëèð ÿëäÿ åòìÿê ìÿãñÿäè îëìàäàí ùÿéàòà êå÷èðèð. Àðòûã ãàëàí âÿñàèòëÿð
ìöñòÿñíà îëàðàã éåíèäÿí äàâàìëû èíêèøàôà éþíÿëÿí áåéíÿëõàëã ÿìÿêäàøëûã
÷ÿð÷èâÿñèíäÿêû ëàéèùÿëÿðèí èúðàñûíà ñÿðô åäèëèð.
Ãëîáàë ñÿâèééÿäÿ ôÿàëèééÿò
ÝIÇ Àôðèêàíûí, Àñèéàíûí, Ëàòûí Àìåðèêàñûíûí 120-äÿí àðòûã þëêÿñèí-
äÿ, Àðàëûã äÿíèçè âÿ Éàõûí Øÿðã áþëýÿëÿðèíäÿ, Àâðîïàäà, Ãàôãàçäà âÿ
Îðòà Àñèéàäà ôÿàëèééÿò ýþñòÿðèð. 92 þëêÿäÿ îíóí àéðûúà íöìàéÿíäÿëèêëÿ-
ðè âàðäûð. Ãóðóìóí áó þëêÿëÿðäÿ ÷àëûøàí ÿìÿêäàøëàðûíûí ñàéû òÿõìèíÿí
12.000 íÿôÿð òÿøêèë åäèð êè, áóíëàðûí äà 9.000-äÿí ÷îõó éåðëè èø÷èëÿðäèð.
ÝIÇ-íèí Åøáîðíäàêû ìÿðêÿçè èäàðÿñèíäÿ âÿ Àëìàíèéàíûí áàøãà éåðëÿðèí-
äÿ îëàí áþëìÿëÿðèíäÿ èñÿ 1.500 øÿõñ ÷àëûøûð.
Úÿíóáè Ãàôãàç þëêÿëÿðèíäÿ ÝIÇ Ôåäåðàë Èãòèñàäè ßìÿêäàøëûã âÿ
Èíêèøàô Íàçèðëèéèíèí (ÁÌÇ) òàïøûðûüû ÿñàñûíäà ìÿùêÿìÿ âÿ ùöãóã èñëà-
ùàòëàðûíûí äÿñòÿêëÿíìÿñè ìÿãñÿäè èëÿ áèð ñûðà ëàéèùÿëÿð ùÿéàòà êå÷èðèð. Áó
ëàéèùÿëÿð ÷ÿð÷èâÿñèíäÿ ãàíóíâåðèúèëèêëÿ áàüëû ìÿñëÿùÿò÷è ãèñìèíäÿ ôÿà -
ëèé éÿò ýþñòÿðÿí, òÿêìèëëÿøäèðìÿ òÿäáèðëÿðè ùÿéàòà êå÷èðÿí âÿ ïåøÿ êîí -
ôðàíñ ëàðûíäà ìÿðóçÿëÿðëÿ ÷ûõûø åäÿí óçóí âÿ ãûñà ìöääÿòëè åêñïåðòëÿð
úÿëá åäèëèð. Ìàòåðèàë êöëëèééàòëàðûíûí ùàçûðëàíìàñû ÷ÿð÷èâÿñèíäÿ ëàéèùÿëÿðèí
ìÿðóçÿëÿðè âÿ ìàòåðèàëëàðû ÷àï îëóíóð. Áóíóíëà éàíàøû, ìöíòÿçÿì îëàðàã
ìöõòÿëèô ñàùÿâè ìþâçóëàðà äàèð ìÿãàëÿëÿð äÿ äÿðú åäèëèð.
2

---

© Àëìàíèéà Áåéíÿëõàëã
ßìÿêäàøëûã Úÿìèééÿòè
(ÝIÇ) ÝìáÙ, 2013 
© Àíéà Êþíèãñìàíí, 2013
Êèòàáûí åëåêòðîí âåðñèéàñû áèçèì âåá-ñàéòûìûçäàí ïóëñóç ÿëäÿ
îëóíà áèëÿð: www.ýiç.äå/ëàw-úàóúàñóñ 
Íàøèð: 
ÝIÇ-èí «Úÿíóáè Ãàôãàçäà ùöãóã âÿ ìÿùêÿìÿ 
èñëàùàòëàðûíà äÿñòÿê» ðåýèîíàë ïðîãðàìû 
Ýÿíúëÿð ìåéäàíû 1
ÀÇ 1005 Àçÿðáàéúàí 
Êîíñòèòóñèéà Ìÿùêÿìÿñè 
Ò  [phone] 
Ô  [phone] 
È  www.ýiç.äå/ëàw-úàóúàñóñ
       ISBN 978-9952-8182-9-1
«Ùöãóã ÿäÿáèééàòû» íÿøðèééàòû, 2013
3
À (80) 2013
À (80) 2013
Àíéà Êþíèãñìàíí. «Àçÿðáàéúàíäà èíçèáàòè
ìÿùêÿìÿ èúðààòû». «Ùöãóã ÿäÿáèééàòû» íÿø ðèé éà -
òû, Áàêû, 2013-úö èë, 400 ñÿù.

---

NAŞİRİN  ÖN  SÖZÜ
Bu kitab Almaniya Beynəlxalq Əməkdaşlıq Cəmiyyətinin
(GIZ) Azərbaycanda inzibati hüquq sahəsindəki intensiv
fəaliyyətinin növbəti nəticəsidir. 2011-ci ildə qüvvəyə minmiş
«İnzibati icraat haqqında» Qanunun və İnzibati Prosessual
Məcəllənin işlənib hazırlanması prosesində alman ekspertləri,
ilk növbədə, Almaniyanın Baden-Vürttemberq Federal Tor-
pağının Ali İnzibati Məhkəməsinin sədri cənab Folker Ellen-
berqer müvafiq işçi qrupunu altı il ərzində yaxından
dəstəkləmişlər. Bundan başqa, cənab Dr. Peter Yakob, cənab
Karl-Hayns Şenk, cənab Klaus-Yürqen Ştumpe və cənab Dr.
Aksel Şrayer kimi fəaliyyətdə və təqaüddə olan almaniyalı inz-
ibati məhkəmə hakimləri azərbaycanlı həmkarları ilə keçirilmiş
çoxsaylı birgə seminarlarda inzibati hüququn tətbiqi ilə bağlı
əvvəlcə ümumi prinsipləri, daha sonra isə incəlikləri izah və
müzakirə etmişlər. GIZ əvvəllər də inzibati hüquqa dair
kitabların (məsələn, S.Kəri mov/G.Vəliyeva, Azərbaycan Res -
publikasının İnzibati icraat haqqında Qanununun kommen-
tariyası, Bakı, 2006-cı il; S.Kərimov/G.Vəliyeva, Azərbaycan
Respublikasının İnzibati Prosessual Məcəlləsinin kommen-
tariyası, Bakı, 2011-ci il; F.Mehdiyev, İnzibati hüquq (Ali təhsil
müəssisələri üçün dərs vəsaiti), Bakı, 2010-cu il) çapını dəstək-
ləmiş, 2011-ci ilin iyun ayında Bakı şəhərində postsovet
ölkələrində inzibati hüquqa dair mühüm beynəlxalq konfrans
keçirmiş, «Bərabər səviyyəyə doğru yolda: Azərbaycanda
vətəndaş və dövlət» adlı sənədli film hazırlamış, Azərbaycan
Hüquqşünaslar Konfederasiyasının maarifləndirmə fəaliyyətini
qəzet əlavələri və televiziya çarxları vasitəsilə dəstəkləmiş, jur -
nalistlər üçün mövzuya dair seminarlar və məqalə müsabiqələri
4

---

təşkil etmiş və həm hüququ tətbiq edənlər, həm də hüquqlarını
müdafiə edənlər üçün inzibati hüquqa dair məlumatların əksini
tapdığı www.inzibati.az internet səhifəsini yaratmışdır.
Nəhayət, 2013-cü ilin sentyabr ayında Bakı Dövlət Universite-
tinin hüquq fakültəsində GIZ-in dəstəyi ilə Hamburqdan olan,
inzibati hüquq üzrə dosent Pavel Usvatov fəaliyyətə baş la -
mışdır. 
GIZ-in bu sahədəki intensiv fəaliyyəti bütün hüquq sahələri
içərisində inzibati hüququn Azərbaycanın hüquqi dövlət prin-
siplərinə uyğun daha da inkişafında oynadığı mühüm rolla
bağlıdır. Uzun illər davam edən fəaliyyətləri çərçivəsində GIZ-
in əməkdaşları Azərbaycan vətəndaşlarını öz ölkələrini sevən
və dəstəkləyən vətənpərvərlər kimi tanımışlar. Gündəlik həy-
atda dövlətə və onun inzibati orqanlar sisteminə münasibətdə
Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyası və qanunlarında
təsbit edilmiş hüquqların təmin edilməsi üçün inzibati hüququn
və mübahisələr yaranan hallarda, müstəqil və peşəkar inzibati
məhkəmələrin mövcudluğu vacibdir. 
Məndən əvvəl «Azərbaycanda məhkəmə və hüquq islahat-
larının dəstəklənməsi» layihəsinin rəhbəri vəzifəsində çalışmış,
xanım Anya Köniqsmann tərəfindən hazırlanmış və Azərbay-
canın İnzibati Prosessual Məcəlləsinin tətbiqi məsələlərinə tox-
unan bu kitab hüququn tədrisi və tətbiqi baxımından faydalı bir
mənbə rolunu oynayacaqdır. 
Bu kitabın ərsəyə gəlməsində dəyərli əməyinə görə hər kəsə
təşəkkürümü bildirirəm.
Dr. Tomas Melser
GIZ-in «Azərbaycanda məhkəmə və 
hüquq islahatlarının dəstəklənməsi»
layihəsinin rəhbəri
Bakı, 2013-cü il, sentyabr
5

---