Ari hastaliklari

---

ARI HASTALIKLARI
Mitat KURT
Uzman Veteriner Hekim
Giriş
Arıcılık, dünyada yaygın şekilde yapılmakta ve tarımsal  amaçlı 
çalışmalar içinde her zaman önemli bir yere sahip olmuştur. Ülkemiz 
uygun   iklimi   ve   zengin   bitki   örtüsü   ile   arıcılığa   çok   elverişlidir. 
Toplumumuz arıcılığa ve bala özel bir önem vermektedir.  Anadolu’da 
arıcılık   faaliyetlerinin   çok   eski   tarihlerde   başlamış   olması   bunu 
kanıtlmaktadır. 
Dünyadaki   bal   arısı   kolonisi   sayısı   bakımından   önemli 
ülkelerdendir. Koloni başına bal verimi yaklaşık 15.9 kg düzeyindedir. 
Modern arıcılık faaliyeti yapan ülkelerdeki koloni başına bal verimi 
Avustralya’da 74 kg, Kanada’da 57 kg, Amerika’da 33 kilogramdır. 
Bu durum modern  arıcılık, bal üretimi ve arı hastalıklarıyla tedavi 
konusunda   arıcılar,   veteriner     hekimler,   ziraat   mühendisleri   ve 
biyologların çok daha fazla çalışmaları gerektiğini göstermektedir. 
Arıcılığın   geleneksel   üretimden   modern   üretimi   geçmesi   ile 
dünya  arı   varlığında   hızlı   bir   artış   meydana   gelmiştir.     Arı   koloni 
sayısının artışının yanında ana arı üretimindeki aksaklıklar, ana arı 
satışlarındaki denetimsizlik, arıların ülkeler arasında alınıp satılması, 
gezginci   arıcılığın   artması,   sanayinin     gelişmesi,   arıcılık   yapılan 
alanlarda   meydana   gelen   daralmalar,   zirai   ilaçlamalar   nedeniyle 
pestisidlerin   yaygın   olarak   kullanılması   arıcılık   sektöründe 
problemlerin   çoğalmasına   neden   olmuştur.   Bu   etkilerden   bazıları 
kısmen etkili olurken son yıllarda gittikçe daha fazla öneme sahip olan 
küresel ısınma ile arıcılık başka bir tehdite maruz kalmıştır. 
Arı   hastalıkları,   son   yıllarda   gittikçe   daha   fazla   öneme   sahip 
olmaya   başlamıştır.   Ülkemiz,   1976   yılına   kadar   varroa   parazitini 
tanımazken parazit arıcılığımızın en önemli problemi haline gelmiştir. 
Buna benzer durum birçok ülkede meydana gelmektedir. Yeni ortaya 
çıkan hastalıklar  bir süre sonra ülkemize gelebilmektedir. Bu nedenle 
Veteriner Hekimlere önemli görevler düşmektedir. 
Kitabın   Türk arıcısına ve konu ile ilgilenen Veteriner Hekim, 
Biyolog,   Ziraat   Mühendisi   ve   Arıcılık   Meslek   Yüksek   Okulu 
öğrencilerine faydalı olmasını  umuyorum.

---

Bal Arısı Hastalık ve Zararlıları
1. Arıların Bakteriyel Hastalıkları
1.1. Amerikan Yavru Çürüklüğü
Amerikan yavru çürüklüğü, tüm dünyada en çok korkulan arı 
hastalıklardandır.   Bal   arısı  Apis   mellifera  ve   diğer   Apis   türlerinde 
hastalık   yapmaktadır.   Çok   bulaşıcı   olup   kolonileri   öldürmektedir. 
Aynı arılık içindeki diğer kolonilere bulaşmasının yanı sıra yakındaki 
diğer arılıklara da yayılmaktadır.
Paenibacillus larvae sporları bir enfekte larvada  bir milyondan 
fazla   spor   üretmektedir.   Paenibacillus   larvae  subsp.  larvae   sporları 
yavru   gözleri   içinde   ve   arıcılık   ekipmanlarında   yıllarca   canlı 
kalmaktadır.   Bakterinin   sporları   yıllar   boyunca   canlılığını   devam 
ettirdiğinden daha sonraki yıllarda hastalık çıkışına neden olmaktadır. 
Modern   arıcılık   ile   birlikte   kovan   birleştirmeleri,   bir   kovandan 
diğerine yavrulu petek yada ballı peteklerin verilmesi ile hastalığın 
bulaşması daha artmıştır.
Etken : Paenibacillus larvae, mikroaerofilik, gram pozitif, düz 
çubuk yada eğri çubuk şeklinde, 0.5-0.8 µm genişliğinde, 1.5-6 µm 
uzunluğundadır.   Tek   yada   zincir   şeklinde   yada   filament   şeklinde 
görülmektedir.   Paenibacillus   larvae   vejetatif   (çubuk   biçiminde 
bakteri) ve spor olmak üzere iki formu vardır. Vejetatif formu, ne 
ergin  arı  ne  de  yavrular  için   bir   tehlike   oluşturmaz.  Bal   arılarında 
sadece spor formu enfeksiyon oluşturmaktadır. Yavrular için patojen 
olan spor formu ergin arılarda hastalık yapamaz.  Paenibacillus larvae 
subsp. larvae sporları elipsoidal şekillidir. Sporlar ısı ve kimyasallara 
çok dirençlidir.
Paenibacillus  larvae  sporları,  Amerikan yavru çürüklüğünden 
ölmüş     larvanın   kuruyan   kalıntılarında   yıllarca   canlı   kalır.   Ölü 
larvalarda   35   yıldan   fazla   canlılığını   sürdürmektedir.   Hatta   69   yıl 
sonra bile ölü larvalar içinde çok az sayıda canlı sporlara rastlanmıştır. 
Sporlar   bal   içinde   1-10   yıl,   peteklerde   40   yıldan   daha   fazla   canlı 
kalmaktadır.  Toprakta   60   yıl,   kovan   içinde   33   yıl   yaşamaktadır. 
Erimiş   bal   mumunda   5   gün   canlı   kalmaktadır.   Bu   nedenle     bal 
mumları yüksek sıcaklıklarda sterilize edilmelidir. 
2

---

Bal Arısı Hastalık ve Zararlıları
Amerikan yavru çürüklüğüne karşı larvalarda yaşa bağlı direnç 
söz konusudur. Larvaların yaşı 32 saatlik olduğunda, Amerikan yavru 
çürüklüğüne karşı duyarlılığında azalma meydana gelmektedir.  Larva 
yumurtadan   çıktıktan   53   saat   sonra   Paenibacillus   larvae   Amerikan 
yavru çürüklüğü hastalığını oluşturamamaktadır. Yumurtadan çıkan 1 
günlük larvayı enfekte etmek için 1 adet   Paenibacillus larvae sporu 
yeterlidir. Bir  bal arısı larvalarında LD
50
 dozu 35 adet Paenibacillus 
larvae   sporudur.   Larva   gıdayı   aldıktan   yaklaşık   bir   gün   sonra 
Paenibacillus larvae sporları çoğalmaya başlar. Bakteri orta bağırsakta 
üreyerek bağırsak duvarından geçerek vücut boşluğuna girmektedir. 
Enfekte bir larvada ortalama 2.5 milyon spor üremektedir.
Bulaşma   :  Hastalık   koloniden   koloniye   hırsızlık   ve   kovan 
şaşırma   ile   yayılmaktadır.   Hastalıklı   ve   sağlıklı   koloniler   arasında 
yavrulu çerçeve alışverişi, hastalıklı kolonilerin bal ve polenleri ile 
diğer kolonileri beslemekle hastalık bulaşmaktadır.   Amerikan yavru 
çürüklüğü mikrobunu taşıyan ana arılar da hastalığı nakledilmektedir. 
Sterilize   edilmemiş   temel   petekler,   arıcıların   bizzat   kendileri, 
kullanılan arıcılık kıyafet, alet ve ekipmanları, oğul arıları ile diğer 
kolonilerin birleşmesi,  mikrobu taşıyan ergin arılar,  arılık içinde yada 
arılıklar arasındaki yağmacılık faaliyetleri,   hastalıklı eski peteklerin 
halen kullanılıyor olması hastalığın koloniler arasında hızla artmasına 
sebep   olmaktadır.     Larva   aşamasındaki   işçi   arı,   erkek   arı   ve   ana 
arılarda   hastalık   meydana   gelmesine   karşın   ana   arı   ve   erkek   arı 
larvalarında hastalık nadiren oluşur.
Klinik Muayene : Güçlü kolonilerde yeni bulaşmış hastalık fark 
edilmemektedir. Hastalık ilerledikçe kolonide sürekli bir arı azalması 
göze çarpar. Önceleri çok istekli ve canlı olarak çalışan koloninin, 
arıların   azalmasına   bağlı   olarak   uçuş   deliği   önündeki   canlılığı 
azalmaktadır. Arılar uçuş  tahtası üzerinde isteksizce gezinmektedir. 
İşçi arıların kovandan dışarıya yavru atma faaliyetine dikkat etmelidir. 
Arılar   nektar   akımının   sona   ermesi   ile   erkek   arı   pupalarını 
dışarıya   atarlar.   Bu   durum,   aşırı   açlık   çeken   kolonilerin,   koloni 
yaşamını emniyet altına almak için kovandan dışarıya yavru atmaları 
ile   karıştırılmamalıdır.   Çünkü   Amerikan   yavru   çürüklüğü 
başlangıcında   arılar   aşırı   bal   tüketmekte   ve   bal   stokları   hızla 
azalmaktadır. Bu nedenle hastalıkla daha iyi mücadele edebilmek için 
3

---