1
Az
ərbaycan Milli Elmlər Akademiyası
İNFORMASİYA TEXNOLOGİYALARI İNSTİTUTU
Rasim Əliquliyev
Əfruz Qurbanova
TERM
İNOLOJİ İNFORMATİKA: FORMALAŞMA
MƏRHƏLƏLƏRİ VƏ İNKİŞAF İSTİQAMƏTLƏRİ
EKSPRESS –
İNFORMASİYA
İNFORMASİYA CƏMİYYƏTİ SERİYASI
Bakı – 2014
2
Əliquliyev R.M., Qurbanova Ə.M. Terminoloji informatika:
formalaşma mərhələləri və inkişaf istiqamətləri. Ekspress-
informasiya. İnformasiya cəmiyyəti seriyası. Bakı:
“İnformasiya Texnologiyaları” nəşriyyatı, 2014, 71 səh.
Ekspress-informasiyada müasir dövrd
ə terminologiya
f
əaliyyətinin rolu və əhəmiyyəti, bu sahədə xarici təcrübə
araşdırılıb, Terminologiya üzrə Beynəlxalq İnformasiya
M
ərkəzinin fəaliyyəti və beynəlxalq standartlar təhlil edilib.
B
u standartlarda terminologiyanın müxtəlif problemlərini
əhatə edən bir sıra məsələlərin əhəmiyyəti və onların tətbiqinin
zəruriliyi göstərilib. Azərbaycanda terminologiya üzrə milli
standartların işlənməsinin vacibliyi əsaslandırılıb.
T
ədqiqat işində terminoloji informatika sahəsində
aparılan tədqiqatların müasir vəziyyəti və onların müqayisəli
t
əhlili verilib, terminoloji biliklər bazasının yaradılması
imkanları analiz edilib.
Az
ərbaycanda terminologiya fəaliyyətinə informasiya-
kommunikasiya texnologiyaları mövqeyindən yanaşmanın
z
əruriliyi əsaslandırılıb.
AMEA İnformasiya Texnologiyaları İnstitutunun Elmi
Şurasının qərarı ilə çapa tövsiyə olunmuşdur.
Elmi redaktor: tex.f.d., dos. Z
ərifə Cəbrayılova
ISBN: 978-9952-434-69-9
“İnformasiya Texnologiyaları” nəşriyyatı, 2014
3
MÜNDƏRİCAT
1
Müasir dövrd
ə terminologiyanın rolu və əhəmiyyəti
4
2
Terminologiya sah
əsində xarici təcrübənin təhlili
13
3
Terminologiya üzr
ə beynəlxalq standartlar
36
4
Terminoloji informatika sah
əsində
aparılan
araşdırmaların müasir vəziyyəti
41
5
Terminoloji informatika sah
əsində
aparılan
araşdırmaların təhlili
52
6
Az
ərbaycanda terminologiya fəaliyyətinə yeni
yanaşmanı zəruri edən amillər
60
Ədəbiyyat
64
4
1.
MÜASİR DÖVRDƏ TERMİNOLOGİYANIN
ROLU
VƏ ƏHƏMİYYƏTİ
Son illər həm milli, həm də xarici linqvistikada ayrı-
ayrı predmet sahələrində və müxtəlif dillərdə
terminologiyanın problemlərinin hərtərəfli öyrənilməsinə
böyük diqqət ayrılır.
Sərhədlərin açılması və genişlənməsi, elmi-texniki
inqilabın ictimai həyatın bütün sferalarına təsiri ilə
əlaqədar müasir həyat tempinin yüksəlməsi tədqiqatçılar
arasında professional ünsiyyət dilinə (Language for special
purposes (LSP) -
xüsusi məqsədlər üçün dil – dilin
müxtəlif funksional formasıdır, elmin və texnikanın
müxtəlif sahələrində təcrübə mübadiləsi, xüsusi bilik
sahələrində ünsiyyət, əsasən də informasiyanın ötürülməsi
üçün təyin olunub) marağın artmasına səbəb olub. Bu isə
yeni terminlər, o cümlədən leksikoqrafik terminlər axınının
əhəmiyyətli dərəcədə çoxalmasına gətirib çıxarıb ki,
onların da sistemləşdirilməsi və izahının verilməsi
zəruridir.
Bu gün sənədlərin böyük əksəriyyəti mütəxəssislər
üçün nəzərdə tutulduğundan onların böyük əksəriyyəti
terminologiyadan ibarətdir. Başqa sözlə, formula, kod,
5
simvollar və qrafika kimi dil elementlərini özündə əks
etdirən terminologiya faktların, fikirlərin və biliklərin
təqdimatı və ötürülməsi üçün əsas vasitədir [1].
X
üsusi bilik və informasiyanın (birdilli və ya çoxdilli
olmasından asılı olmayaraq) ötürülməsi terminoloji
resursların yaradılması və yayılması ilə birbaşa əlaqəlidir.
Bu proses təkcə elm və texnikada deyil, həmçinin hüquq,
dövlət idarəçiliyi, səhiyyə və digər sahələr üçün də
zəruridir. Əlavə olaraq terminologiya sənədlərin işlənməsi
və yayılmasında da əsas rol oynayır. Akademik fənn kimi,
termin
ologiya biliyin yüksəkkeyfiyyətli, effektiv təqdimatı
və ötürülməsi üçün konsepsiya və metodologiya təklif edir.
Bu metodologiyalar dil üzrə mütəxəssislər tərəfindən,
eləcə də müvafiq hazırlıqdan sonra diğər sahənin
mütəxəssisləri tərəfindən istifadə oluna bilərlər, həm də
terminoloji resursların və biliyin təqdimatı üçün digər
formaların
aşkarlanması,
yayılması,
ötürülməsi,
saxlanması və dəstəklənməsi vasitələrinin çoxalması üçün
də zəmin yaradır.
Elmin sosial rolunun artması, informasiyanın
h
əcminin daim çoxalması həm yeni, həm inkişaf edən, həm
Dostları ilə paylaş: |