Az ərbaycan Milli Elmlər Akademiyası İnformasiya texnologiyalari institutu

---

1 

 

Az

ərbaycan Milli Elmlər Akademiyası 

İNFORMASİYA TEXNOLOGİYALARI 

 

İNSTİTUTU 

 

 

 

Rəşid Ələkbərov 

Məmməd Həşimov 

 

 

 

 

ŞƏBƏKƏ MÜHİTİNDƏ PAYLANMIŞ HESABLAMA 

SİSTEMLƏRİNİN YARADILMASI TEXNOLOGİYALARI  

 

 

EKSPRESS-

İNFORMASİYA 

İNFORMASİYA TEXNOLOGİYALARI  

SERİYASI

 

 

 

BAKI 2015 

 

---

2 

 

Ələkbərov  R.Q., Həşimov  M.A.  Şəbəkə  mühitində 

paylanmış 

hesablama 

sistemlərinin 

yaradılması 

texnologiyaları. 

Ekspress-

informasiya. 

İnformasiya 

Texnologiyaları  seriyası. Bakı: “İnformasiya Texnologiyaları” 

n

əşriyyatı, 2015, 74 səh. 

 

Ekspress-informasiyada 

şəbəkə  mühitində  paylanmış 

hesablama sisteml

ərinin  yaradılmasında  istifadə  olunan 

texnologiyalar analiz 

olunmuşdur.  Klaster, Qrid, bulud 

texnologiyalar 

əsasında  yaradılan  paylanmış  hesablama 

sisteml

ərinin arxitektur-texnoloji prinsipləri  işlənmişdir. 

Paylanmış hesablama sistemləri  əsasında yaradılan xidmətlərin 

t

əhlili aparılmış və qeyd edilən sistemlərdə həlli nəzərdə tutulan 

mür

əkkəb məsələlərin tədqiqi öz əksini tapmışdır. 

 

AMEA  İnformasiya  Texnologiyaları  İnstitutunun  Elmi 

Şurasının qərarı ilə çapa tövsiyə olunmuşdur. 

 

Elmi redaktor: texnika üzrə fəlsəfə doktoru Fərhad Yusifov 

 

Bu iş Azərbaycan Respublikasının Prezidenti yanında Elmin 

İnkişafı Fondunun maliyyə yardımı ilə yerinə yetirilmişdir –  

Qrant № EİF-2014-9(24)-KETPL-14/02/1 

 

ISBN: 978-9952-434-64-4 

 

© “İnformasiya Texnologiyaları” nəşriyyatı, 2015 

 

---

3 

 

 

M Ü N D Ə R İ C A T 

 

Giriş ........................................................................................  4 

1. 

Klaster 

texnologiyaları  əsasında  paylanmış  hesablama 

sistemlərinin yaradılması .............................................. 

 

6 

2. 

Q

rid  texnologiyaları  əsasında  paylanmış  hesablama 

sistemlərinin yaradılması ................................................ 

 

10 

2.1 

Qrid  texnologiyaları  əsasında  paylanmış  hesablama 

sistem

lərinin 

arxitektur-texnoloji 

prinsiplərinin 

işlənməsi ......................................................................... 

 

 

18 

3. 

Bulud 

texnologiyaları  əsasında  paylanmış  hesablama 

sistemlərinin yaradılması ................................................ 

 

31 

3.1  Bulud 

texnologiyaları  əsasında  paylanmış  hesablama 

sistemlərinin 

arxitektur-texnoloji 

prinsiplərinin 

işlənməsi ......................................................................... 

 

 

41 

4.  

Paylanmış hesablama sistemlərində həlli nəzərdə tutulan 

mürəkkəb məsələlərin analizi və tədqiqi ........................ 

 

53 

Nəticə .....................................................................................  57 

İstifadə edilən terminlər lüğəti ..............................................  60 

Ədəbiyyat siyahısı ..................................................................  66 

 

 

 

 

---

4 

 

GİRİŞ 

Müasir dövrd

ə  İnternetə  qoşulmuş  kompüterlər  əsasında 

ya

radılan yüksək məhsuldarlıqlı paylanmış hesablama sisteminə 

daha perspektivli sisteml

ər kimi baxılır.  Etibarlılığın  yüksəl-

m

əsi,  əlaqə  kanallarında  məlumatın  ötürmə  sürətinin  artması, 

informasiya  texnologiyaları  və  şəbəkə  avadanlıqlarının  sürətli 

inkişafı  şəbəkələrdə  cəmlənmiş  kompüterlərin hesablama 

gücünün artmasına gətirib çıxarmışdır. Qeyd etmək lazımdır ki, 

elmin müxt

əlif sahələrində meydana çıxan böyük hesablama və 

yaddaş  resursları  tələb edən mürəkkəb məsələlərin həllində 

f

ərdi  kompüterlərin hesablama gücü kifayət etmir. Göstərilən 

m

əsələlərin həllində  yüksək hesablama məhsuldarlığına  və 

böyü

k  yaddaşa  malik  olan  superkompüterlərdən  geniş  istifadə 

edirl

ər. Strateji məhsul  sayılan  superkompüterlərin qiymətləri-

nin baha olması bir cox ölkələrin onları əldə etməsinə və elmi-

texniki t

ədqiqat  işlərində  istifadə  etməsinə  imkan vermir. 

Bununla  yanaşı  şəbəkəyə  qoşulmuş  yüz  milyonlarla 

kompüterl

ərin hesablama və  yaddaş  resurslarından  səmərəli 

istifad

ə  olunmur.  Aparılan  tədqiqatlar göstərir ki, hər bir 

istifad

əçi fərdi  kompüterin  imkanlarının  25-30%-dən istifadə 

edir  [1]. Bel

ə  olan təqdirdə, fərdi kompüterlərin  istifadəsiz 

qalan hesablama v

ə  yaddaş  resurslarından  mürəkkəb 

m

əsələlərin həllində istifadə etmək daha məqsədə uyğun olardı. 

Yuxarıda  qeyd  olunanları  nəzərə  alaraq, dünyada mürəkkəb 

m

əsələlərin həllində  ucuz  başa  gələn  az vəsait  hesabına 

yaradılan  paylanmış  hesablama  sistemlərindən  geniş  istifadə 

olunur. 

Yüks

əksürətli əlaqə kanallarının köməyilə verilənlərin emal 

m

ərkəzlərinə  (VEM)  uzaqdan  müraciətin  əlyetərli  olması 

istifad

əçilər  üçün  gündəlik fəaliyyətlərində  yeni imkanlar 

yaradır.  Bu isə  istifadəçilərin  informasiyanı  əldə  etməsi 

imkanlarının  kəmiyyətcə  artmasına və  eləcə  də, hesablama 

sisteml

ərinin təşkili prinsiplərinin keyfiyyət dəyişikliyinə səbəb 

olmuşdur.  

 

---