Azərba yca n mġLLĠ elm lər akadem ġyasi a. Bakixanov adina tarġX Ġnstġtutu



Yüklə 5,21 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə103/223
tarix17.09.2017
ölçüsü5,21 Mb.
#420
1   ...   99   100   101   102   103   104   105   106   ...   223

211 

 

Cəmiyyət  Azərbaycan  xalq ının  ədəbi  irsi  və  folklorunun  öyrənilməsi 



sahəsində  böyük  iĢ  aparırdı.  Qabaqcıl  yazıçı,  filo loq  və  bəstəkarlar  bu  iĢə  cəlb  

edilmiĢ, 

C.Məmmədquluzadə, 

Ə.Haqverdiyev, 

A.Sübhanverdixanov, 

Ü.Hacıbəyov,  H.Zeynallı,  S.Mümtaz,  Y.V.Çəmənzəmin li,  H.Əlizadə,  A.Baq riy  

və baĢqalarından ibarət xüsusi ko missiya təĢkil edilmiĢdi.  

Cəmiyyət  Moskva,  Leninqrad  və  digər  Ģəhərlərin  görkəmli  alimlərin i 

mühazirə  o xu maq  üçün  Bakıya  dəvət  edirdi.  1924-cü  ildə  görkəmli  rus 

ĢərqĢünası,  akademik  V.  V.  Bartold  Bakı  Universitetində  türk-tatar  xalq larının  

tarixinə  dair  mühazirələr  o xu muĢdu.  O,  Azərbaycan  xalq ının  mühüm  tarix  və 

mədəniyyət  qaymağı,  Ģifahi  xalq  ədəbiyyatımızın  zirvəsi  olan  "Kitabi -Dədə 

Qorqud‖ dastanının bir h issəsini rus dilinə çevirmiĢdi.  

1924-cü 


ilin  sentyabrında  Cəmiyyət  Ümu mĠttifaq  əhəmiyyətli 

Ümu mA zərbaycan  diyarĢünaslıq  qurultayı  keçirdi

179

.  Qurultayda  SSRĠ  MĠK-in  



sədri  N.Nərimanov,  SSRĠ  EA -nın  elmi  katibi  S.F.Oldenburq  çıxıĢ  etmiĢdilər. 

Qurultayda  birinci  dəfə  Ümu mĠttifaq  Türkolo ji  qurultayın  çağırılması  haqqında 

fikir söylən miĢdi. Quru ltay iĢində müttəfiq və mu xta r respublikala rın, Moskva və 

Leninqrad ın alimləri iĢtira k et miĢ və otuzdan artıq məru zə o xu muĢdular 

180



1925-c i 



ildə  Cəmiyyətin  ikiilliyinin  təntənəli  qeyd  edilməsi 

mərasimində  hökumət  adından  çıxıĢ  edən  Xalq  Maarif  Ko missarı  Mustafa 

Quliyev  qeyd  etmiĢdi  ki,  o,  bu  Cəmiyyətdə  gələcək  A zərbaycan  Elmlər 

Akademiyasmı görür

181



 



§ 4. ƏDƏBĠYYAT. ĠNCƏSƏNƏT 

 

 



Ədəbiyyat.  Sovet  hakimiyyəti,  ko mmun ist  partiyası  kütlələrin  bədii 

sərvətlərə  yiyələnməsini  özlərin in  ideoloji  fəaliyyətlərində  məqsədyönlü  baĢlıca 

vəzifə kimi elan etmiĢdilər. "Ġncəsənət xalqa" Ģüarı nəzərdə tuturdu ki, incəsənət 

xalqa  məxsus  olmalı,  "sosialist  ideologiyası"  qanadı  altında  onun  mənəvi 

cəhətdən maariflən məsini, tərb iyələndirilməsini təmin etməlidir.  

Azərbaycanda  yeni  bədii  mədəniyyət  quruculuğu  yolların ın  axtarıĢı 

zaman ı  zəngin  milli  ənənə  və  yeniliklərin  münasibətindən  meydana  çıxan  ciddi 

problemlər  kəskin  mübahisə  və  müzakirələr  törədird i.  Ancaq  mü zakirələr  azad, 

demokratik  Ģəraitdə  getmirdi,  partiya  təzy iqi  altında  hakim  ideologiyaya  tabe 

ruhunda  həll  edilird i.  Bununla  belə,  qədim  hu manist  köklə rə  söykənən 

Azərbaycan  ədəbiyyat və  incəsənətinin  mütərəqqi  cəhətləri  ö zünə  yol  açır,  xalq  

da  onlara  yiyələn məyə  cəhd  göstərirdi.  A zərbaycan  mədəniyyətinin  görkəmli, 

dəyanətli  xadimləri  mürəkkəb  ictimai-siyasi  Ģəraitdə  milli  irsi  qoruyub 

saxlamağa çalıĢırd ılar. 




212 

 

Demokratik  mövqelərdə  dayanmıĢ  bir  çox  yazıçılar  ictimai-mədəni, 



ədəbi  tədbirlərdə  iĢtirak  edərək,  respublikada  qərarlaĢan  yeni  həyata 

qoĢulurdular.  S.S.A xundov,  C.Məmmədquluzadə,  Ə.Haqverdiyev,  A.ġaiq, 

Y.V.Çəmən zəminli, N.Və zirov,  C.Cabbarlı, M.S.Ordubadi, Ə.Nəzmi, T.ġahbazi, 

B.A.Talıblı və baĢqaları  maarifçilik, human izm, tərəqqi ideyalarını təbliğ edərək, 

gerilik və  mövhumatçılığa qarĢı  mübarizə aparır, qəzet və jurnallarda,  maarif və 

mədəniyyət  orqanlarında  çalıĢırd ılar.  Bu  illərdə  S.S.A xundovun  fəaliyyəti 

xüsusilə fərq lənird i.  1920-ci ildə Qarabağda vilayət xalq təhsili Ģöbəsinə baĢçılıq  

edən ədib 1921-ci ildə "Tənqid-təbliğ teatrı"nın səhnəsi üçün müsabiqəyə təqdim 

olunmuĢ  32  əsər  içərisində  birinci  yeri  tutmuĢ  "Laçın  yuvası"  pyesini 

yazmıĢdı


182

.  Pyesdə  Yeni  həyat  uğrunda  mübarizə  təqdir  edilirdi.  1921-1923-cü  

illərdə S.S.A xundov "Taleyin təkəri", "Əməkdə xoĢbəxtlik", "Qaranlıqdan iĢığa", 

"Ġki  yol",  "Məhəbbətin  nəticələri",  "ġərq  d iplo mları",  " Yeni  məiĢət"  səhnə 

əsərlərin i qələmə almıĢdı

183


1921-c i ildə C.Mə mmədqulu zadə Təbrizdən Bakıya qayıtdı. Artıq 1922 -

ci  ildə  "Molla  Nəsrəddin"  jurnalının  nəĢri  bərpa  edildi.  C.Məmmədquluzadə 

1921-c i  ildə  "DanabaĢ  kəndinin  məktəbi"  1927-c i  ildə  isə  "Dəli  yığ ıncağı" 

ko mediyasını yazdı. 

Azərbaycan  sovet  ədəbiyyatı  klassik  rus  və  sovet  ədəbiyyatının  ideya -

bədii  təsirin i  azaltmağa  cəhd  göstərənlərə  qarĢı  kəskin  mübarizə  Ģəraitində 

inkiĢaf  edird i.  Eyni  zamanda  Azərbaycan  ədəbiyyatının  qədim  və  zəngin  irsini 

inkar  etmək  meyilləri  də  mövcud  idi.  Yen i  hakimiyyətin  qanunlarını,  sovet 

həyatını  qəbul  etməyərək  kənarda  dayananlar,  bəzən  isə  ona  qarĢı  düĢmən 

əhvali-ruh iyyədə olanlar da az deyildi. 

Azərbaycanda  sovet  ədəbiyyatının  inkiĢafında  bütün  mədəni  irsin  

rolunu  inkar  eden  "proletkultçuluq"  mənfi  rol  oynadı

184


.  ĠĢ  o  yerə  çatmıĢdı  ki, 

Nizami  və  Sabirə  abidə  ucaldılmasın ı  onlar  "fəh lə  iĢinə"  xəyanət  kimi 

qiymətləndirird ilər. 

Azərbaycanda  "proletar  mədəniyyəti"  ziyanlı  ideyaların ın  yayılmasına 

qarĢı  daim  çıxıĢ  edən  N.Nərimanov  Azərbaycan  ədəbiyyatının  formalaĢ ması  və 

inkiĢafını  böyük  dövlətçilik  fəaliyyətinin  diqqət  mərkəzində  saxlayırd ı.  O, 

bəĢəriyyətin  yaratdığı  mədəniyyət  abidələrin i,  sivilizasiyanın  nailiyyətlərini 

yüksək  qiymətləndirir  və  zəh mətkeĢ  kütlələri  yorulmadan  ona  yiyələnməyə 

çağırırdı. 

1922-c i  il  iyunun  15-də  "Ba kinski  raboçi"  qəzet ində  dərc  olunan  "Bir 

neçə  yoldaĢlara  cavab"  məqaləsində o,  "proletar  mədəniyyəti"  ideoloqlarını  ifĢa 

edərək göstərirdi ki, əsil p roletar Ģairi Sabirin, xalq Ģairləri Vaq if və Zakirin bədii 

irsi öyrənilməli və geniĢ xalq ın  malı olmalıdır. N.Nərimanov həmin  məqaləsində 

yazırdı:  "Türk  uĢaqları  təkcə  PuĢkinin  deyil,  habelə  ġekspir  və  ġillerin  də 




Yüklə 5,21 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   99   100   101   102   103   104   105   106   ...   223




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə