Azərba yca n mġLLĠ elm lər akadem ġyasi a. Bakixanov adina tarġX Ġnstġtutu
Yüklə 5,21 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Neft və baĢqa sənaye sahələrinin bərpası.
94
Təsərrüfat çətinliklərini aradan qaldırmaq tədbirləri vergi sisteminə yenidən baxmağı vacib etdi. 1923-cü ildə ərzaq vergisi müəyyənləĢdirildi. RSFSR-ə nisbətən Azərbaycanda vahid kənd təsərrüfatı vergisi on faiz aĢağı qoyulmuĢdu. 1924-cü ildə tətbiq olunmuĢ pul islahatı xalq təsərrüfatının bərpasında qarĢıya çıxan çətinliklərin aradan qaldırılmasına kö mək etdi. Qiymətdən düĢmüĢ kağız pulun əvəzinə sabit pul - sovet çervonu tətbiq olundu. Bu islahat ölkənin maliyyə vəziyyətini möhkəmləndirdi. Zaqafqaziya pul niĢanlarının buraxılıĢı ləğv olundu. O, Ümu mittifaq pulu ilə əvəz edildi. 1923-1924-cü illərdə kənd təsərrüfatı və sənaye mallarının qiy mətləri arasındakı fərqi aradan qaldırmaq üçün həyata keçirilən tədbirlər uğurlu oldu və öz nəticələrini verdi. 1924-cü ilin ortalarına yaxın satıĢ böhranı aradan qaldırıldı və iqtisadi vəziyyət yaxĢılaĢdı. 1924-cü ildə Azərbaycan qəzalarında kənd təsərrüfatı məhsullarının qiymətinin nizama salınması və təsərrüfat həyatının sağlamlaĢması prosesi baĢlamıĢdı 107
. Azərbaycanda yeni iqtisadi siyasətin həyata keçirilməsi kəndlilərin öz əkinlərini geniĢləndirmək, kənd təsərrüfatı məhsulları istehsalını artırmaq və onun əmtəə xarakterini yüksəltmək marağını artırdı. Neft və baĢqa sənaye sahələrinin bərpası. YĠS sənaye və nəqliyyatı dirçəltmək iĢinin güclənməsini təmin etdi. Ən vacib təsərrüfat vəzifələrindən biri ilk növbədə neft sənayesini bərpa etmək idi. 1921-ci il iyunun 15-də RSFSR Əmək və Müdafiə ġurası neft sənayesi haqqında geniĢ qərar qəbul etdi. Qərarda neft sənayesinin ölkənin yanacaq bazasının əsas sahəsi olduğunu nəzərə alaraq, təchizatla məĢğul olan bütün təĢkilatlara BaĢ Neft idarəsinin avadanlıq və pula olan ehtiyacının təmin edilməsi iĢi tapĢırılırdı. Neft sənayesi fəhlələri və qulluqçuları üçün 62,5 min dəst paltar, 50 min cüt çəkmə və baĢqa zəruri mallar buraxıldı, geniĢ tələbat mallarının natura fondu xeyli gücləndirildi. 1921-c i il sentyabrın 30-da RSFSR Əmə k və Müdafıə ġurası
Azərbaycan neft sənayesini bərpa etmək ü zrə xüsusi tədbirləri təsdiq etdi, oktyabrın 19-da isə BaĢ Yanacaq Ġdarəsinə Azərbaycan neft sənayesinin ehtiyacları üçün əlavə 500 min qızıl manat buraxmaq qərara alındı 108 . Müttəfiq respublikalar da A zərbaycan neft sənayesini avadanlıq və texn iki materiallarla təmin edirdi. Məsələn, Sormovodan Bakıya fırlan ma qazıma dəzgahları, Petroqraddan qazıma alətləri, Taqanroqdan dəmir gətirilməsi artdı. A zərbaycan neft sənayesinin təchiz edilməsində Ukraynanın ağır sənayesi xüsusi rol oynayırdı. Nikopol-Mariupol metallurgiya zavodu yalnız neft sənayesi üçün jelonka dəmiri və borular hazırlayırdı. Xarkov elektrik texn ikası zavodu neft sənayesinin elektrikləĢ məsinə kö mək ed irdi, Odessa maĢınqayırma zavodları dərinlik nasosları və onlara lazım o lan alətlər istehsal edird i 109 .
95
1921-c i ilin payızından Sovet Rusiyasından Bakıya ərzaq gətirilməsi artdı. 1921-ci il sentyabrın 9-da RSFSR hökuməti Azərbaycana təcili olaraq 600 min pud buğda göndərilməsi barədə sərəncam verdi 110 .
möhkəmləndirmək, fəhlələrin maddi-məiĢət vəziyyətini yaxĢılaĢdırmaq üçün Ģərait yaradır, neft uğrunda mübarizə getdikcə geniĢ miqyas alırdı. ġəhərin müəssisələrində qabaqcıl fəhlələr nü munəvi zərbəçi əmək qrupları yarad ırdılar. 1921-c i ildə Bakıda kütləv i iməciliklə r geniĢ ləndi. Hə min ilin birinci yarısında Bakıda 379 min nəfərin iĢtirak etdiy i iki yüzdən ço x iməcilik keçirilmiĢdi. Bu iməciliklər zamanı 400 min pud neft çıxarılmıĢdı'". Ġməciliyin yeni forması - "Avral həftəsi" adlanan iməciliklər bəzən bir neçə gün davam edirdi. Neftayırma zavodlarının təmirində əmək rəĢadəti göstərmiĢ 132 nəfərə "Əmək qəhrəmanı" fəxri adı verild i" . Lakin Mərkəzin hakim Ģovinist siyasəti neft sənayesinin bərpa olunmasında təxribat xarakterli nəticələrə səbəb olurdu. 1921 -ci ilin əvvəlində neft sənayesində iĢləmək üçün neft ko mitəsinin Moskvadan göndərdiyi rəhbərliy in təĢəbbüsü ilə general Vrangelin 7,5 min keçmiĢ əsgəri Ġstanbuldan Bakıya gətirild i. Onların sırasında mü xtəlif ünsürlər, gizli əksinqilabçılar ağqvardiyaçı zabitlər də var idi. Zaqafqaziya eserləri və müsəlman qrupları ilə əlaqəsi olan polkovnik Qaydukovun baĢçılığ ı ilə 1921-ci ilin aprelində on lar Ra manada terror akt ları keç irməyə baĢladıla r. Gizli eser təĢkilatı isə 1922-c i ildə Bakın ın neft sənayesi müəssisələrində yanğınlar törətdi. 1922-ci il aprelin 10-da bir gün ərzində Ramana, Suraxan ı və Balaxanı mədənlərində tə xribatçılar üç yanğın törətmiĢdilər. Balaxan ı və Ramana yanğınlarını fəhlə dəstələri ço x çətin, sərt xəzrin in tüğyan etdiyi mürəkkəb vəziyyətdə əzmkarlıq la tez söndürdülər 113 .
mədəndə olmuĢdu və onun alovları güclü əsən küləklə bütün neft mədəni rayonuna tamamilə sıradan çıxmaq təhlükəsi yaratmıĢdı. Bu yanğın mühəndislərdən F.Rüstəmbəyov, Ġ.S.Sorokin və Kusminskinin baĢçılıq etdiyi fəhlə dəstələrin in səyi nəticəsində aprelin 11-də səhərə yaxın ləğv edilmiĢdi 114 .
göstərmiĢ Bakı fəhlələrin i Qırmızı Əmək Bayrağı ordeni ilə təltif etdi 115
. Bakı fəhlələrinin fədakar əməyi sayəsində artıq 1923-cü ilin martında istismarda olan neft quyularının sayı 1510-a çatdırıld ı 116
. 1923/ 24-cü ildə 1920/21-c i ildəki 2,1 milyon tona qarĢı 4,1 milyon ton neft çıxarıldı. La kin bu, 1913-cü ildə ç ıxa rılmıĢ neftin yaln ız 56,1 fa izi id i. A zərbaycan neft sənayesinin bərpasının birinci mərhələsi ərzində - 1921-1923-cü illərdə istehsalın əvvəlki səviyyəsi bərpa olunmadı, ancaq neft çıxarılmasın ın artırılmasına doğru addımlar atıldı. Belə ki, az da olsa valyuta qazanmaq üçün neftin ixrac edilməsinə Ģərait yaranırdı. 1921/22-c i ə mə liyyat ilində xaricə ixrac o lun muĢ neft məhsulla rı
Yüklə 5,21 Mb. Dostları ilə paylaş:
|