Azərba yca n mġLLĠ elm lər akadem ġyasi a. Bakixanov adina tarġX Ġnstġtutu
Yüklə 5,21 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- "bütün Zaqafqaziyanın idarə olunmasının Mərkəzin əlində cəmləĢdirilməsi"
- Birinci Zaqafqaziya Sovetlər qurultayı və ZSFSR -in yaradılması
145
1921-c i ilin sonu və 1922-ci ilin əvvəlində Zaqafqaziya respublikaların ın hamısında sovetlərə seçkilər baĢa çatmıĢdı. Sovetlər federasiya yaradılmasına tərəfdar çıxmıĢdılar. Zaqafqaziya ko mmun istlərin in 1922 -ci il fevralın 18-22-də Tiflisdə keçirilən I qurultayında Zaqafqaziya ko mmun ist təĢkilatların ın vahid
partiya rəhbərliyində birləĢdirilməsi
məqsədini güdürdü. Zaqafqaziya respublika larının birləĢdirilməsi məsələsində, xüsusən Gü rcüstan KP-də olan fikir ayrılıq larını nəzərə alaraq, qurultay RK(b)P MK Qafqaz bürosunun milli məsələyə dair ü mu mi siyasi xəttini düzgün hesab etdi və yeni seçilmiĢ diyar ko mitəsinə: "a) partiyanın millətçilik təmayülləri və mey illərinə qarĢı qəti mübarizə aparmasını; b) Zaqafqaziyanın birləĢmiĢ ümu msiyasi mərkəzinin yaradılmasını (bunsuz onun iqtisadi qüdrətini dirçəltmək sahəsində müvəffəqiyyətlə iĢ görmək mü mkün deyil) sürətləndirməyi" tapĢırdı 72 . Zaqafqaziya ko mmunist təĢkilat larının birinci qurultayı Ko missiyanın təqdim etdiyi "Azərbaycan, Ermənistan və Gürcüstan SSR-in Ġttifaq müqaviləsi"ni, habelə, "Ali Ġqtisadi ġura haqqında Əsasnamə"ni təsdiq etdi. Qurultayda S.C.Yaqubov, S.M.Kirov, S.L.Lu kaĢin (Srapiony an), P.Q.Mdivani, A.F.Myasnikov (Myasnikyan), N.N.Nərimanov, M.D.OraxelaĢvili, Q.K.Orconikid ze, M.K.PleĢĢakovdan ibarət Zaqafqaziya Ölkə Ko mitəsi seçild i. Ə.H.Qarayev, M.Lisəvski, F.Ġ.Maxaradze, L.Ġ.M irzoyan və N.S.Okucava ZÖK üzvlüyünə namizəd seçildilər. RK(b )P Zaqafqaziya Ölkə Ko mitəsinin birinci plenumu Zaqafqaziya respublikaları MĠK-ləri nümayəndələrinin səlahiyyətli konfransının çağırılması haqqında qərar qəbul etdi. 1922-c i il martın 3-də Azə rbaycan MĠK-in üçüncü sessiyası federasiyanı və Zaqafqaziya respublikaların ın federativ Ġttifaq ı haqqında Əsasnaməni bəyəndi 73 . Zaqafqaziya səlahiyyətli konfransına Azərbaycan SSR MĠK-dən həlledici səslə 25 və məĢvərətçi səslə 3 nəfərdən ibarət nü mayəndəlik təsdiq olundu. Nümayəndəliyə S.M .Əfəndiyev, M.N.Ġsrafilbəyov (Qədirli), V.Q.Yeqorov, S.C.Yaqubov, N.N.Nərimanov, N.G.Poltoratski, E.Ġ.Rodionov, M.Ə.ġahbazov və b. daxil id ilər 74 .
tərkib i haqqında məsələni mü zakirə edərək, onun N.N.Nərimanov, M.F.Myasnikov və Gürcüstan SSR-in bir nü mayəndəsindən ibarət Rəyasət Heyətinin təsdiq olunması barədə təklifi dəstəkləd i 75 . 1922-c i il mart ın 11-də Tiflisdə Azərbaycan, Gürcüstan və Ermənistan MĠK-ləri nümayəndələrinin Səlahiyyətli konfransı açıld ı. Konfrans b irillik səlahiyyət müddəti olan ali orqan idi və ildə üç dəfədən az olmayaraq çağırılmalı idi. Konfrans özünün icraçı orqanını - Ġttifaq Sovetini, onun üç nəfərdən ibarət 146
(hər respublikadan bir nəfər) Rəyasət Heyətini və Ali Ġqtisadi ġura (AĠġ) yaratdı. Habelə AĠġ sədrinin və Zaqafqa ziya də mir yolu rə isinin na mizədlə rin i təsdiqlədi. 1922-c i il martın 12-də Sə lahiyyətli konfrans Ġttifaq müqaviləsini qəbul etdi və Zaqafqaziya Sovet Sosialist Respublikaları Federativ Ġttifaqın ı (ZSSRFĠ) yaratdı. Ġttifaq müqaviləsində deyilirdi ki, Səlahiyyətli konfrans xalqların öz müqəddəratını təyin etmək hüququnu əsas tutaraq razılığa gələn tərəflərdən hər birinin müstəqilliyini və suverenliyini tanıyaraq, müdafiə məqsədilə və təsərrüfat quruculuğu mənafeyi naminə öz qüvvələrini b irləĢdirməyin zəru riliyini dərk edərək, "Azərbaycan, Ermənistan və Gürcüstan sovet sosialist respublikaları indən belə öz aralarında sıx hərb i, siyasi və iqtisadi Ġttifaqa daxil o lduqlarını" təsdiqlədi 76 .
müqaviləsi əsasında qarĢılıqlı münasibətlər qurur" 77 . Hərbi və maliyyə iĢləri, xarici siyasət, xarici ticarət, yollar və rabitə, iqtisadiyyata rəhbərlik və əksinqilabla mübarizə məsələləri Ġttifaq Sovetinin ixtiyarına verildi. Ġttifaq Fövqəladə Ko missiyası və
Ġttifaq Fəhlə-Kəndli MüfəttiĢliyi təĢkil olundu. Müqavilədə Ġttifaq Sovetinin və AĠġ-in hüquq və vəzifələri də müəyyən edilmiĢdi. 1922-c i il apre lin 28-də II Ümu ma zərbaycan Sovetlər qurultayı Ġtt ifaq müqaviləsini ratifikasiya etdi 78 .
il) Zaqafqaziya respublikalarının təsərrüfat-siyasi birliyi iqtisadi və mədəni inkiĢafı sahəsində xeyli iĢ gördü. Lakin Zaqafqaziya xalq ko missarlarının birləĢdirilməsi, sərhəd mübahisələrinin, torpaq məsələsinin, meĢələrdən, sudan, otlaqlardan istifadə məsələlərin in və diyarın normal təsərrüfat həyatının digər problemlərin in nizama salın ması prosesi asan və bərabər səviyyədə getmirdi. Bu proses inzibatçılıqla və ayrı-ayrı respublikaların hüquqlarına məhəl qoyulmaması ilə müĢayiət olunurdu. "Sosializm" quruculuğunun bir ço x mühü m məsələlərini Ġttifaq müqaviləsi çərçivəsində həll etmək xey li çətin idi, çünki federativ Ġttifaq respublikaların fəaliyyətinin yaln ız bəzi tərəflərin i birləĢdirməyə imkan yaradırdı. Ġttifaq Soveti əslində məhdud səlahiyyətli məĢvərətçi orqan idi. Birinci Zaqafqaziya Sovetlər qurultayı və ZSFSR -in yaradılması. Sovet respublikaları arasında mövcud olan müqavilə münasibətləri Mərkəz tərəfdən xalq təsərrüfatın ın idarə olun ması üçün kifayət etmirdi. Diyarı bütünlüklə Mərkəzin əmrinə tabe etmək məqsədi ilə Moskvadan bütün sovet respublikaların ı vahid Ġttifaq dövlətində birləĢdirmək ideyası irəli sürüldü. Zaqafqaziya Ģəraitində bu məsələnin həlli ZSSRFĠ-ni vahid Zaqafqaziya Sovet Federativ Sosialist Respublikasına çevirməyin zəruriliyi ilə sıx əlaqələndirilird i. Ona görə də sovet respublikalarının Ġttifaqını yaratmaq uğrunda mübarizə Yüklə 5,21 Mb. Dostları ilə paylaş:
|