23658
AZƏRBAYCAN MİLLİ ELƏMLƏR AKADEMtYASI
NAXÇIVAN BÖLMƏSİ
HACl FƏXRƏDDİN SƏFƏRLİ
ORDUBAD ŞƏHƏRİNİN
««
MUSƏLMAN EPIQRAFIKASI
ABİDƏLƏRİ
Bakı- 2009
AMEA Naxçıvan Bölməsi Rəyasət Heyətinin 05 yanvar
2009-cu il tarixli qərarı (JV
2
- 1
14)
ilə çapa tövsiyə edilmişdir.
Elmi redaktoru:
M.S.Nemət, Azərbaycan MEA-nm
müxbir üzvü
_
•
Elmi məsləhətçilər:
I.Ə.Həbibbəyli, Azərbaycan MEA-nm
həqiqi üzvü
■
I.M.Hacıyev, Azərbaycan MEA-nm
həqiqi üzvü
Rəvcilər:
V.H.Əliyev, AM EA-nm müxbir üzvü
H.Q.Qədirzadə, AMEA-nm müxbir üzvü
Kitab Ordııbad şəhərində qeydə almmış XIV-XX əsrlərə
aid müsəlman kitabələrinin tədqiqinə həsr olunmuşdur. Əsərdə
Ordubad şəhərinin tarixinə qısa nəzər salmmış, epiqrafik
abidələrin
Azərbaycanm
orta
əsrlər
dövrü
tarix
və
mədəniyyotinin
müxtəlif
problemlərinin
öyrənilməsində
əhəmiyyəti açıqlanmış, 176 ədəd kitabə haqqmda iımumi
məlumat verilmişdir. Mətnlərinin Azərbaycan dilındə tərcüməsi
verilmiş kitabələrin fotosu və qrafik təsvirləri də daxil edilmiş..
kitab tarixçilər, aspirant və magistrlər, ali məktəblərin tarix
fakultəsinin tələbələri i'ıcün nəzərdə tutulmuşdur.
ISBN:
978-9952-29-043-4
© H.F.SƏFƏRLİ
“M BM ” - 2009
M U N D Ə R IC A T
M üəllifdən..........................................................................
4
G ir iş ..................................................................................... 13
O rdubad şəhərinin tarixi haqqında qısa m əlum al....... 18
Müsəlman kitabələri tarix-mədəniyyət abidəsi kimi.... 54
Kitabələr haqqm da ümumi m o lu m a t............................ 66
Ş ə rh lə r................................................................................. 114
Ə dəbiyyat........................................................................... 141
Şəkillərin siyahısı.............................................................. 146
Foto şəkillərdən ibarət a l b o m ........................................ 156
%
3
IVTÜ ƏLLİFDƏN
Böyiik və kiçikliyinddn asılı
olmayaraq bütün abichlər
diqqət mərkəzində olmalıdır!
Heydər Əlivev.
Müasir dövrdə, ermənilərin Azərbaycana, o cümlədən
onun ayrılmaz tərkib hissəsi olan qədim Naxçıvan diyarma
ərazi iddialarmın gücləndiyi bir vaxlda, Naxçıvanla bağlı
kütləvi tirajla qəzetlər, jurnallar buraxıldığı, konfranslar
keçirildiyi, müxtəlif cəmiyyətlər yaradıldığı, hətta hərbi
dəstələr təşkil edildiyi bir zamanda Naxçıvan tarixinin ayrı-
ayrı problemlərinin hərtərəfli, obyektiv və dərindən tədqiq
edilməsi, bölgənin ermənilərlə heç bir əlaqəsi olmadığmı
tutarlı, heç bir şübhə doğurmayan faktlarla siıbuta yetirmək
Azərbaycan tarixşünaslığı qarşısmda duran mühim və
aktual məsələlərdən biridir. Məhz bunu əsas götürərək
Azərbaycan xalqmın ümumilli lideri Heydər Əliyev özünün
bir sıra çıxış və məruzələrində, xüsusi ilə 2002-ci ilin
avqustunda Naxçıvan M uxtar Respublikası Ali Məclisində
keçirilmiş və AM EA Naxçıvan Bölməsinin yaradılmasına
həsr olunmuş müşavirədəki çıxışmda Naxçıvamn tarixinin
bütün dövrlər üzrə obyektiv surətdə, elmi əsaslara söykənən
faktlar əsasmda tədqiq edilməsini və xalqımıza, beynəlxalq
ictimaiyyətə çatdırmasmı Azərbaycan tarixçiləri qarşısında
vacib və təxirəsalınmaz bir vəzifə kimi qoymuşdur.
Erməni alimləri Naxçıvanm xəyali və uydurma «Böyiık
Ermənistan»m tərkib hissəsi olduğunu iddia edərkən hər
cür saxtakarlığa əl atır,hətta ərazidə oıta əsr Azərbaycan
sənətkarları tərəfındən yaradılan tarix-memarlıq abidələrini,
möhtəşəm türbəlori, körpüləri, karvansarayları, hətta
məscidləri belə erməni memarlığına mənsub abidələr kimi
qələmə verirlər. Bununla kifayətlənməyərək onlar bölgədə
4
mövcud
olan
bütün maddi
və mənəvi
mədəniyyət
nümunələrini,
o
cümlədən
Azərbaycan
hökmdarları
tərəfındən müxtəlif zam anlarda zərb etdirilən sikkələri,
qədim zam anlardan bəri bütün dünyada şöhrət qazanmış
xalçaları, geyimləri, bəzəkləri və s. utanm adan özlərinə
məxsus nümunələr olduğunu sübut etməyə çalışırlar.
Tarixi
abidələr
(türbələr,
körpülər,
məscidlər,
karvansaraylar, hamamlar, qalalar, istehkamlar, mülki
tikintilər, qəbirüstü xatirə abidələri və s.) hər bir xalqm
torpağa vurduğu m öhürdür. Çünki, dünyaya gələn hər bir
insan, öm rünü başa vurduqdan sonra dünyasmı dəyişir.
Ancaq onun yaratdığı hər hansı bir əsər, memarlıq abidəsi
uzun m üddət yaşayır, gələcək nəsillərə öz mənsubiyyəti,onu
yaradan sənətkar və s. haqqm da dəyərli məlumatlar
çatdırır. Sanki, görkəmli Azərbaycan memarı Əcəmi
Əbubəkr oğlu Naxçıvani məhz bunu nəzərə alaraq Möminə
xatun tiirbəsinin üstündə belə bir beyt yazmışdır:
«Biz gedirik, ancaq qalır ruzigar,
Biz ölürük, əsəı* qalır yadigar!»
Həqiqətən, Möminə xatun türbəsinin yaradıcısı Əcəmi
Naxçıvani öz ömriınü çoxdan başa vursa da, hətta qəbrinin
yeri belə unudulsa da,onun yaratdığı bu möhtəşəm əsər
1186-cı ildən bəri, 822 ildir ki, Naxçıvan şəhərinin
mərkəzində əzəmətlə ucalır, seyr edənləri heyran edir,
müəllifınə rəhmət oxutdurur. Artıq H açadağla birlikdə
Naxçıvanın
rəmzinə
çevrilmiş
bu
türbə
müsəlman
intibahmm ən möhtəşəm abidələrindən biıi olmaqla
bölgənin qədim zam anlardan bəri hansı xalqa mənsub
olmasım təsdiq edən ən sanballı nümunədir.
Naxçıvan ərazisi bölgəııin aborigen sakinləri olan
müsəlman
türklərinə
aid
tarixi
abidələrlə,
maddi-
mədəniyyət nümunələri ilə çox zəngin olduğu halda orada
5
Dostları ilə paylaş: |