1
AZƏRBAYCAN MİLLİ ELMLƏR AKADEMİYASI
NİZAMİ GƏNCƏVİ adına ƏDƏBİYYAT İNSTİTUTU
Əlyazması hüququnda
RÖYA MƏFTUN qızı MÜRŞÜDOVA
ÇAĞDAŞ AZƏRBAYCAN VƏ ALMAN ƏDƏBİYYATINDA
ROMAN JANRI (1980-2005-Cİ İLLƏR)
5716.01 – Azərbaycan ədəbiyyatı
5718.01 – Dünya ədəbiyyatı (Alman ədəbiyyatı)
Filologiya üzrə fəlsəfə doktoru elmi dərəcəsi
almaq üçün təqdim olunmuş dissertasiyanın
A V T O R E F E R A T I
Bakı-2017
2
.
Elmi rəhbər: Bədirxan Balaca oğlu Əhmədov
filologiya
üzrə elmlər doktoru, professor
Rəsmi opponentlər: Rəhim Nadir oğlu Əliyev
filologiya üzrə elmlər doktoru
Akif Bayramov
filologiya üzrə elmlər doktoru, professor
Aparıcı təşkilat: Azərbaycan Dövlət Pedaqoji
Universitetinin Azərbaycan və dünya
ədəbiyyatı kafedrası
Müdafiə “ ”-------------- 2017-ci il tarixdə, saat “ ”- da
Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası Nizami Gəncəvi adına Ədəbiyyat
İnstitutunun nəzdində filologiya üzrə elmlər doktoru və filologiya üzrə
fəlsəfə doktoru elmi dərəcəsi almaq üçün təqdim edilən dissertasiyaların
müdafiəsini keçirən D.01.131 – Dissertasiya Şurasının iclasında
keçiriləcək.
Ünvan: Az-1143, Bakı şəhəri, H.Cavid prospekti 115, AMEA
Nizami adına Ədəbiyyat İnstitutunun Elektron Akt zalı, IV mərtəbə
Dissertasiya ilə AMEA-nın Mərkəzi Elmi Kitabxanasında tanış
olmaq mümkündür.
Avtoreferat “ ”----------------2017-ci ildə göndərilmişdir.
D.01.131-Dissertasiya Şurasının elmi katibi,
filologiya üzrə fəlsəfə doktoru: İsmixan Məmməd oğlu
Osmanlı
3
TƏDQİQATIN ÜMUMİ SƏCİYYƏSİ
Mövzunun aktuallığı. Tarixin öz mürəkkəbliyi və gərgin
dramatizmiilə səciyyələnən ictimai-siyasi prosesləri hər zaman bədii
ədəbiyyata təsir göstərmiş, onun humanitar ideya istiqamətləri və
meyllərinin müəyyənləşdirilməsində əhəmiyyətli yer tutmuşdur. Sosial və
ictimai həyatın, insanın mənəvi dünyasının problemləri bədii yaradıcılığın
müxtəlif janrlarında ifadə olunmuş, ədəbiyyat onların həlli yollarına
yönəldilmişdir. Ədəbiyyatın digər janrları ilə müqayisədə roman istər
ədəbi-fəlsəfi, istərpsixolji, istərsə də sosial problemləri əks etdirmək
baxımından yaradıcı şəxsqarşısında daha geniş imkanlar açır. Yaşadığımız
dünyanın dərk olunmasıbaxımından müasir romanların tədqiqi və təhlili
vacib məsələlərdəndir.
Son dövrlərin humanitar düşüncəsi bütün dünyada baş verən ictimai-
siyasi hadisələrin, sosial, mənəvi problemlərin yenidən dəyərləndirilməsi
istiqamətindədir. “Çoxqütblü dünya modelinin yaranması, müxtəlif milli
ənənələr arasında sərhədlərin itməsi qlobal masştabda elə problemlərin
yaranmasına səbəb olur” ki, onların həlli multikulturalist müstəvidə həyata
keçirilir. Qloballaşmanın yeni pilləsini yaşayan və inteqrasiyaların
qaçılmaz olduğu çağdaş dönəmdə bədii təfəkkürün çərçivəsi də genişlənir,
yeni yanaşmalar və təmayüllər meydana çıxır. Dünya ölkələri və xalqları
arasında yaxınlaşma cəhdi istər ictimai, istər iqtisadi, istərsə də mədəni-
mənəvi sahələrdə inteqrasiyanı sürətləndirərək elə bir həddə çatdırıb ki, bu
planetar təfəkkürün formalaşmasına gətirib çıxarıb”
1
. Məhz “planetar
təfəkkürün”, qlobal fikrin, ümumi tendensiyaların formalaşmasının nəticəsi
olaraq müxtəllif milli ədəbiyyatların qarşılıqlı və əlaqəli şəkildə
öyrənilməsi zərurəti meydana çıxmışdır.
Bədii
ədəbiyyatın
bəşəri
hadisə
olması
müqayisəli
ədəbiyyatşünaslığın ortaq predmetlərinin ortaya çıxmasına, eyni zamanda,
qlobal düşüncəyə lokal münasibətin öyrənilməsinə əlverişli şərait yaradır.
Bu baxımdan Azərbaycan və alman ədəbiyyatının qarşılıqlı şəkildə
öyrənilməsi, komparativistikanın digər sahələrində olduğu kimi, həmin
sferada da uyğun, ortaq, ümumi və fərqli cəhətlərin ortaya çıxarılmasına
imkan verir. XX və XXI əsrin qovuşağında milli ədəbiyyatların yalnız öz
sərhədləri dairəsində tədqiqinin qlobal humanitar düşüncəyə zidd olduğunu
diqqətə alsaq, Azərbaycan və alman nəsrinin qarşılıqlı şəkildə
1
Bayram A. Qərb ədəbiyyatı Azərbaycan filoloji fikrində. Bakı: Nurlan, 2006, s. 5.