Azərbaycan respubl kasi təhs L naz rl y azərbaycan döVLƏt qt sad un vers tet

---

AZƏRBAYCAN RESPUBL KASI TƏHS L NAZ RL Y  

AZƏRBAYCAN DÖVLƏT  QT SAD UN VERS TET  

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

DÜNYA  QT SAD YYATININ TAR X  

 

(DƏRSL K) 

 

Dünya iqtisadiyyatinin tarixi 

 

 

 

 

Azərbaycan  Respublikası  təhsil 

nazirinin 

19.05.2010-cu 

il 

tarixli  605  saylı  əmrinə  əsasən 

qrif verilmişdir. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Bakı - 2010 

---

Dünya iqtisadiyyatının tarixi 

 

 

2

                                                            

Dərslik Azərbaycan Dövlət  qtisad Universitetinin “Beynəlxalq 

iqtisadi münasibətlər” kafedrasında hazırlanmışdır. 

 

Müəlliflər 

Ş

.H.Hacıyev  

i.e.d., professor 

Ə

. .Bayramov 

  i.e.d., professor 

 

Elmi redaktor: 

H.F.Cəfərov 

 

 

 

            t.e.d., professor 

 

Rəyçilər: 

R.Həsənov –  qtisadi Araşdırmalar Elmi-Tədqiqat  nstitunun  

direktoru i.e.d., prof. 

 

F.Ə.Rəhimli – “Beynəlxalq iqtisadi münasibətlər” kafedrasının  

dosenti, i.e.n. 

 

Hacıyev Ş.H.,  Bayramov Ə. . Dünya iqtisadiyyatının tarixi. Bakı: 

“ qtisad Universiteti”, 2010. - ........ səh. 

 

Dərslikdə  dünya  iqtisadiyyatının  genezisi,  qərarlaşması  və  inkişafı 

mərhələləri  sistemli  şəkildə  əhatə  edilməklə  qlobal  inkişaf  prosesinin 

problemlər  və  hadisələr  çoxluğu,  ələlxüsus  xüsusi  əhəmiyyət  kəsb 

edənlərin  hər  biri  ayrı-ayrılıqda  şərh  olunur.  Qlobal  iqtisadi  sistemin 

formalaşmasının  daxili  məntiqi  və  onun  müxtəlif  tarixi  dövrlərdə 

yaranmış  iqtisadi  situasiyalarda  təzahür  formaları  ilə  bağlı  olan 

problemlərə 

ümumdünya 

tarixi-iqtisadi 

prosesin 

“çoxölçülü” 

məntiqindən yararlanmaqla münasibət bildirilir. 

Dərslik iqtisad, tarix, hüquq, politologiya və sosiologiya ixtisasları 

üzrə  təhsil  alan  tələbələr,  magistrlər  və  doktorantlar  üçün  nəzərdə 

tutulmuşdur.    

 

 

 

 

 

 

©

 Hacıyev Ş.H., Bayramov Ə. . - 2010 

©

  qtisad Universiteti – 2010 

---

Dünya iqtisadiyyatının tarixi 

 

 

3

                                                            

G   R   Ş 

 

Tarixi-iqtisadi  prosesin,  yaxud  tarixdə  baş  vermiş  iqtisadi  hadisə  və 

proseslərin araşdırılması keçmiş-indi-gələcək zaman oxu boyunca müəyyən 

ardıcıllıq  və  nizamla  gedən  transformasiyanın  daxili  məntiqi  və  təbiətinin 

dərk ediməsində xüsusi önəm daşıyır. Tarixi-iqtisadiyyat istiqamətli elmlər 

sırasında  əlahiddə  yer  tutan  “Dünya  iqtisadiyyatının  tarixi”  fənnini 

öyrənmədən iqtisadi proseslərin mahiyyətini anlamaq, hər bir konkret tarixi 

epoxada bu və ya digər dövlətlərin (xalqların) iqtisadi inkişafının səbəblərini 

üzə çıxarmaq, ümumiyyətlə bir iqtisadçı-mütəxəssis kimi formalaşmaq son 

dərəcə müşkül işdir. Tarixi-iqtisadi yönümlü bilik: 

-

  lkin  təsərrüfat  formalarından  tutmuş  müasir  mürəkkəb  konfiqura-

siyalı  sistemli  yaranışlara  qədər  olan  iqtisadi  təkamül  prosesini 

anlamağa; 

-

  Mühüm sosial-iqtisadi hadisə və prosesləri müqayisə və inkişaf pro-

sesində görməyə; 

-

  Bu və ya digər tarixi epoxalarda  formalaşmış mülkiyyət formalar-

ının,  istehsal  münasibətlərinin,  iqtisadi  kateqoriyaların,  təsərrüfat 

mexanizmlərinin  keçici  xarakter  daşıdığını,  dəyişkənliyini, 

yeniləşmə zəruriliyini dərk etməyə; 

-

  qtisadi  inkişafın  çoxvariantlılığını,  vahid  inkişaf  reseptinin  yaxud 

modelinin  olmadığını,  prosesə  təsir  göstərən  amillər  çoxluğunun 

müxtəlifliyini  anlamağa imkan verir. 

Dünya iqtisadiyyatının tarixinin öyrənilməsini zəruri edən mühüm mə-

qamlardan  biri  də  onun  böyük  praktiki  əhəmiyyət  daşımasıdır.  Belə  ki, 

iqtisadi siyasətin istiqamətlərini, yaxud inkişafın fəlsəfi əsaslarını formalaş-

dırarkən keçmişdə baş verənlərin dərindən öyrənilməsi, tarixi təcrübənin sis-

temləşdirilməsi və s. əsas şərtlərdən biridir. 

Təqdim  etdiyimiz  dərslikdə  yalnız  real  tarixi-iqtisadi  hadisə  və 

problemlərə diqqət yetirilir. 

Dünya  iqtisadiyyatının  genezisi,  qərarlaşması  və  inkişafı  prosesinin 

problemlər və hadisələr çoxluğu, ələlxüsus xüsusi əhəmiyyət kəsb edənlərin 

hər  biri  ayrı-ayrılıqda  şərh  olunur.  Dərsliyin  əsas  ana  xəttini  “çılpaq” 

xronoloji dövrlənmələr deyil, qlobal iqtisadi sistemin formalaşmasının daxili 

məntiqi  və  onun  müxtəlif  tarixi  dövrlərdə  yaranmış  iqtisadi  situasiyalarda 

təzahür formaları təşkil edir. 

Tarix – prosesdir! Onun iqtisadi, sosial, siyasi, mədəni və s. və i.a. tipli 

tərkib ünsürlərinin “davranış tərzindən” asılı olmayaraq, “proses” kimi heç 

bir xarakter dəyişikliyinə məruz qalmır. 

---