Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət və Turizim Nazirliyi
Göyçay Rayon M.Ə.Sabir adına Mərkəzi kitabxanası
Göyçay -2016
Qurban Bayramının tarixi haqqında
Qurban Bayramı İslamın Ramazan Bayramı ilə bərabər iki ən böyük bayramından
biridir. Yəni İslama görə ildə iki mühüm və bayram kimi qeyd ediləsi gün varsa, bunun
biri Qurban bayramıdır.
Bir ay nəfslə mübarizənin simvolu olan orucluğun nəticəsi kimi qeyd olunan Ramazan
Bayramının mühümlüyü başa düşülsə də, çox vaxt qoyun və qoç kəsməklə
məhdudlaşan Qurban Bayramının vaciblik dərəcəsini heç də hamı başa düşə bilmir.
Molla Nəsrəddin demişkən, min illərdir qeyd olunan bu bayram elə bir qoyunun
üstündəmi bərqərardır?
Bu suala ən yaxşı cavab Əli Şəriətinin “Həcc” kitabının “Qurbanlıq” bölümündə verilib.
Qurban Bayramı sadəcə Allah yolunda heyvan kəsmək deyil. Qurban Bayramı Allah
yolunda insanın ən çox istədiyi arzusundan, istəyindən, dəyərindən, nemətindən keçə
bilməsi, onu qurban verməyə hazır olmasının simvoludur.
Qurban Bayramı bizə Hz. İbrahim peyğəmbərdən yadigar qalıb. Ömrü boyu Allah
yolunda çalışan,mübarizə aparan, bu mübarizəsi zamanında dəfələrlə həyatından, mal
dövlətindən, ailəsindən keçməyə hazır olan, oda atılaraq yandırılmağa məhkum edilən,
lakin Allahın möcüzəsi ilə oradan saq çıxan Hz. İbrahim qoca yaşlarına qədər övlad
sahibi ola bilmir, həyatın bəlkə də bu ən şirin nemətindən məhrum olur. Lakin qoca
vaxtında Allah təala hər halda bu neməti ona əta edir – onun İsmail adında oğlu olur.
Hz. İbrahim bütün məhəbbətini ona salır, İsmaili qoca vaxtında ona verilmiş nemət
hesab edir. Lakin hələ bilmir ki, İsmail, ona verilmiş son və ən mühüm sınaqlardan biri
olacaq. Elə bir sınaq ki, əvvəllər əqidəsinə, Allahın əmrinə görə vətənindən didərgin
düşməsi, təqib olunması, oda atılaraq yandırılması bu sınağın yaninda kiçik görünəcək.
İsmail böyüyüb cavan oğlan olur. Atasının fəxr yerinə çevrilir. Atası onun gələcəyi haqda
nələr düşünür.. Və belə bir vaxtda, Allah təala Hz. İbrahimə vəhy göndərərək onun son
sınağını elan edir – İsmail Allah yolunda qurban kəsilməlidir. Atanın nə hisslər keçirdiyini
təsəvvür etmək doğurdan da çətindir. Şeytanın onu bu addımdan çəkindirməsi üçün
nələrə əl atdığı da məlumdur. Şeytan İbrahimin ata hissləri ilə oynayaraq bu əmrdən
imtina etməyə, İsmaili can sevgisi ilə şirnikləndirərək atasından onu qurban kəsməməyi
tələb etməyə, İsmailin anası Hacəri də oğlunu İbrahimlə buraxmamağa çağırır. Lakin
çox böyük dəyərlər – həyat və övlad məhəbbəti ilə Allah əmri arasında seçim zorunda
qalan bu üç nəfərin heç biri ona tabe olmur və hamısı Allahın əmrinə boyun əyir.
Sınaq, Hz. İbrahim bıçağı İsmailin boğazına dayayıb kəsmək üçün çəkənədək davam
edir. Yalnız bundan sonra Allah təala bu əmrin yalnız sınaq olduğunu bildirərək, İsmailin
əvəzinə qoç kəsməyi tapşırır.
Ömrü boyu dünyaya qiymət verməyən Hz. İbrahim, beləcə, bu dünyada ən sevdiyi
yeganə nemət ilə - oğlu ilə imtahan olunur və Allah yolunda oğlundan da keçməyə hazır
olduğunu nümayiş etdirir.
Hər birirmiz də beləyik. Bu dünyada nəyisə sevirik. Nə isə bizim üçün həyati əhəmiyyətə
malikdir. Kim üçünsə pul, mal dövlət, kiməsə vəzifə, şöhrət, kim üçünsə başqa bir şey.
Hərəmizin qəlbində bu dünyada sevdiyimiz bir və ya daha çox “İsmailimiz” var. Qurban
Bayramı bizə həmin daxildəki “İsmaildən” Allah yolunda keçməyə hazır olmağı öyrədir.
Hz. İbrahim özündən sonra gələn bütün İbrahimi dinlər ardıcıllarına, ilk növbədə isə bu
dini ən kamil surətdə qoruduğumuzu iddia edən biz müsəlmanlara möhtəşəm bir dərs
verib. Bu dərs - Allahın əmri olan yerdə, bu dünyaya bağlı hər bir şeydən, nə qədər
dəyərli olursa olsun keçməyə hazır olmaq və keçmək dərsidir. Bu dərs imtahanın heç bir
zaman qurtarmaması dərsidir, bu dərs Allaha ən ali yaxınlıq Günü(1) dərsidir.
Məhz buna görə də Allah təala bu günü ilin digər günləri içindən seçərək iki böyük
bayramından biri elan etmiş, İbrahimin bu qurbanının xatirəsini yaşatmağı və lazım
gəlsə yaşaya bilməyi bizə tövsiyyə etmişdir.
Allahdan bizi çəkə bilməyəcəyimiz imtahanla vəzifələndirməməyimizi xahiş edir,
hamınızın qarşıdan gələn Qurban Bayramını təbrik edirəm.
(1)“Qurban” - ərəbcə “qürb” – “yaxınlıq” sözünün ən yüksək məqamıdır və "(Allaha) ən
yüksək dərəcədə yaxın olmaq” mənasını verir.
Qurban bayramı
Qurban bayramı və ya Dini qurban kəsmə bayramı —
İslam
aləmində ən müqəddəs
bayramlardan biridir. Bütün müsəlman aləmində hər
ilhicri təqvimi ilə Zilhiccə
ayının 10-
cu günündən başlayır və adətən üç gün davam edir.
Mərasimlərdə
qoyun, qoç, inək, dana
və ya
dəvə
kəsilir. Qurbanın bir hissəsindən din
xadimlərinə pay göndərilir, bir hissəsi isə kasıblara paylanır. Hamıya bərabər pay verilir,
qurban kəsən özü də bərabər pay götürə bilər. Ənənəyə görə dilənçi və kasıblar bayram
günü ac qalmasınlar deyə bu gün mərasimlərə dəvət olunurlar.
Qurban bayramı ən qədim bayramlardandır. Dini qurban kəsmə mərasimi
İslamdan
da
əvvəl mövcud olub, lakin o vaxtlar günahdan təmizlənmək, qəzəblənmiş
Allahın
könlünü
almaq və s. nəzərdə tutulurdu.
Hicrinin
(Məhəmməd Peyğəmbərin Məkkədən Mədinəyə
köçməsinin) ikinci ilindən sonra
dini qurban kəsmənin
İslam
aləmində başqa məqsədləri və səbəbləri yarandı. Belə ki,
dini qurban kəsmə islam aləmində böyük ruh yüksəkliyi, dindarlıq, xeyriyyəçilik,
başqalarına kömək etmək kimi əlamətlərə yiyələndi.
Dini qurban kəsmə
İbrahim Peyğəmbərin
həyatında baş verən əhvalatdan sonra
yaranmışdır. Belə ki, yuxuda Allah İbrahim peyğəmbərə oğlu İsmayılı qurban verməyi
(onların Allaha imanını yoxlamaq üçün) əmr edir.
İbrahim
əsl dindar
kimi Allahın
əmrini
yerinə yetirməyə hazır idi, İsmayıl özü də qurban olmağa razılaşır. Bu
haqda
Quranda
yazılmışdır.
İbrahim Peyğəmbərin
oğlunu
Allaha
qurban etmək istəməsi
Allaha
qəlbən yaxın və sadiq olduğunu sübut etmək istəyən
İbrahim Peyğəmbər
oğlu
İsmayılı qurban kəsməyə hazır idi. Lakin uca Allah bunu öz elçisinə rəva bilmədi və
qurbanlıq üçün ona bir qoç göndərdi. Buna görə də Qurbanlıq bayramında kəsilən
qurbana "İsmayıl qurbanı" da deyirlər.
Çox sevdiyi balasını Allah yolunda qurban verməyə hazır olması peyğəmbərin Allah
qarşısında imanının, səmimiliyinin və mütiliyinin bariz sübutudur. Odur ki, din tarixində
dərin iz salmış bu hadisə Allaha inamın, dərin etiqadın nümunəsidir. Bu hadisə onu
göstərir ki, insanlar Allahı sonsuz imanla sevməli və öz sevgilərində bu cür səmimi
olmalıdırlar. Çətin anlarda Allahı da yada salıb, yaxşı zamanlarda Onu unutmaq
möminə yaraşan hərəkət deyil!
Bu rəvayətin başqa bir fəlsəfi-əxlaqi mənası ondan ibarətdir ki
, İslamda
insanın Allah
yolunda qurban kəsilməsi qəbul olunmur. İslama qədər bir çox dinlərdə insanları qurban
vermə ayinlərinə rast gəlmək mümkündür. Məsələn, atəşpərəstlər insanı odda
yandırırdılar. Onlar bu yolla Allaha yaxın olduqlarını göstərirdilər. Qədim
Çind
ə də
insanları tanrılara qurban vermək adəti var idi. Bu ölkədə təbii fəlakətlərdən,
daşqınlardan hifz olunmaq üçün uşaqları suya atırdılar.
Qurban bayramı Azərbaycanda
İslam
dünyasının ən müqəddəs bayramlarından sayılan Qurban bayramı bütün
müsəlman ölkələrində təmtəraqla qeyd olunu
r.Azərbaycan
müstəqillik əldə etdikdən
sonra
Milli Məclisin
qəbul etdiyi
1992-
ci il
27 oktyabr
tarixli "Azərbaycan Respublikasının
bayramları haqqında" Qanununa əsasən Qurban bayramı Azərbaycanda da dövlət
səviyyəsində bayram edilir.
Qurban bayramı İslamda
Üç səmavi dinin –
Yəhudilik, Xristianlıq
və
İslamın
hər üçündə də müxtəlif formada
qurbanlıq mövcuddur. Lakin İslamda bu ayin xüsusı mahiyyət və əhəmiyyət kəsb edir.
Onun əsasında
Allaha
sonsuz sevgi, Onun qüdrətinə dərin inam və iman işığı durur.
İnsanları halallığa, paklığa səsləyən Qurban bayramının çox maraqlı tarixi və şərtləri
var. Bütün dinlərdə icra edilən qurban İslamda hicrətin ikinci ilində əmr edilmişdir.
İslama görə, qurban "Allaha yaxınlaşdıran şey" mənasına gəlir. Bir başqa sözlə ifadə
etsək, qurban Allaha yaxınlaşaraq, onun rizasını qazanmaq üçün Qurban bayramı
günündə ibadət niyyətiylə və Allahın adıyla kəsilən heyvana deyilir.
Qurban bayramı İslam aləminin ən möhtəşəm və müqəddəs bayramıdır, dərin tarixə
malikdir və hər il dünya müsəlmanları tərəfindən qeyd edilir. Bu bayram özü ilə hamıya
saflıq, təmizlik gətirir.
Qurbanı və ya qurban ibadətini ifadə etmək üçün bir sıra İslami terminlərdən istifadə
edilir. Onların arasındakı müəyyən məna fərqləri vardır:
Zəbh:
İbrani dilind
ə "Zəbah" kəlməsi ilə oxşar olan "zəbh", "heyvanları qurban bayramı
günündə qurban niyyətiylə və ya adi günlərdə yemək üçün kəsmək" mənasındadır.
Nəhr: Bu sözün hərfi mənası "boynun şahdamarını kəsmək" deməkdir ki, bu da
dəvə qurban edilərkən sinəsinə bıçaq və s. sancmaq mənasında işlədilmişdir. Çünki
bu cür kəsmək şəkli digər kiçik heyvanları kəsməkdən fərqlidir.
Qurban:
İbrani dilind
ə "gorban" kimi, "Allah üçün verilən hər hansı bir
qurban" mənasına gəlir.
Udhiyyə: "Udhiyyə" kəlməsi
Quranda
keçməsə də, hədis kitablarında keçir və "kitab
başlığı" kimi də işlədilir.
Hədy: "
Allaha
mənəvi cəhətdən yaxınlaşmaq məqsədilə və ya
həcc
vaxtı ehram
qadağasıpozulduğu üçün Kəbəyə aparılan və ya özü yaxud pulu göndərilən
qurban" deməkdir.
Mənsək: '"Qurban ibadəti" ni ifadə etmək üçün işlədilir
Müqəddəs Quranda
Qurban bayramı barədə
Qurbanlıq qoçlar
Qurbanların kəsilməsi
"Rəbbin üçün namaz qıl və qurban kəs!", "De ki: "Mənim namazım da, kəsdiyim qurban
da, həyatım və ölümüm də aləmlərin Rəbbi – Allah üçündür", "Biz hər bir ümmət üçün
bir qurbangah müəyyən etdik ki, Allahın onlara ruzi verdiyi dördayaqlı heyvanların
üstündə (onları kəsdikləri zaman) Allahın adını çəksinlər" kimi münasibətlər göstərilir.
Ənəs ibn Malikdən rəvayət olunan hədisdə isə Peyğəmbər demişdir: "Bayram
namazından sonra qurban kəsən ibadətini tamamlamış və müsəlmanların sünnəsinə
(yoluna) əməl etmişdir".
Qurban bayramında hər bir imkanlı müsəlman qurban kəsib, onun ətini imkansızlara,
kasıblara paylamalıdır. Burda əsas məqsəd dindarlığa nail olmaqdır. Quranda
yazılıb: "Allaha nə ət, nə onun qanı çatmır, ancaq sizin dindarlığınız çatır".
İnsan Allahın yaratdığı ən şərəfli və ən üstün məxluqdur. Allah özünün yaratdığını özü
yolunda qurban kəsilməsini qəbul etmir
Şərtləri
Qurban əti
İsmayıl Qurbanında kəsilən heyvanlarda bir sıra şərtlər vacib sayılır. Qurbanlıq kimi
seçilən heyvan
qoç
, iribuynuzlu
daha
yaxud da
dəvə
olmalıdır. Nəsil artımında dişi
heyvanların müstəsna rolu olduğuna görə qurbanlıq heyvanın erkək olması daha üstün
tutulur. Qurbanlıq qoçun yaşına gəlincə, bu, ən azı altı aylıq heyvan olmalıdır. Lakin
dana, yaxud dəvənin bir yaşı tamam olsa, daha yaxşıdır. Qurbanlıq dəvənin beş yaşı
tamam olmalıdır. Qurban bayramında kəsilən heyvanın sağlam olması da vacib şərtdir.
Əzalarında hər hansı nöqsanı olan, buynuzunun, yaxud qulağının biri olmayan,
axtalanmış heyvanın qurban kəsilməsi İslamda məsləhət görülmür. Kəsiləcək qurbanlıq
gözəgəlimli olmalıdır.
Bu bayramın əsas mahiyyəti Allah yolunda kəsilmiş qurbanlıq heyvanın ətini Allahın
imkansız bəndələri ilə bölüşmək, onları sevindirmək və ayinin də əsasında, orucluqda
olduğu kimi, xeyirxahlıq, paklıq və Allaha inam və sevgi durur.
Bəzən bir neçə adam bir heyvan alıb onu öz aralarında bölüşməklə, yaxud gedib
bazardan ət alıb gətirməklə öz qurbanını kəsmiş hesab edirlər. Lakin İslam dininə görə
bunlar qurbanlıq hesab olunmur. Əlbəttə, bir neçə nəfər yığışıb bir dananı qurban kəsə
bilərlər, bu şərtlə ki, hər bir şəxsə düşmüş ət payını ən azı üç hissəyə bölmək mümkün
olsun. Bu hissələrdən biri onların öz ailəsinə sərf olunmalı, qalan hissələr isə fəqir-
füqəraya paylanmalıdır.
Qurbanlığın ən gözəl xüsusiyyətlərindən biri odur ki, burada din, məzhəb ayrı-seçkiliyinə
yol verilmir. Bu bayramda istənilən dindən olan yetimin, kimsəsizin və yoxsulun haqqı
var ki, varlının imkanlarından bəhrələnsin, adi günlərdə yeyə bilmədiyi qurbanlıq ətindən
dadsın. Qurbanlıq o deməkdir ki, insanlar Allahın xoşuna gələcək bir əməli icra edirlər.
Qurbanlığın şərtlərindən biri də budur ki, qurban kəsmək yalnız buna imkanı olan varlı
adamların boynunda haqdır. İmkanı olmayan adama isə qurban kəsmək vacib deyil.
Qurban kəsmək üçün borc pula heyvan almaq
İslamda
təqdir olunmur, çünki bu bayramın
əsas mahiyyəti zənginlərlə imkansızların birliyi, qardaşlığıdır. Bu bayramda hamı
sevinməlidir: varlılar-Allaha xoş gedən əməli icra etdikləri və kasıbları sevindirdiklərinə
görə, kasıblar isə-dünya nemətindən əldə etdiklərinə və başqalarından gördükləri
mərhəmətə və qayğıya görə.
Allah kəsilən bütün qurbanları qəbul etsin!
Dostları ilə paylaş: |