Azərbaycan Respublikası Mərkəzi Bankının 2017-ci IL üçün pul siyasətinin əsas istiqamətləri haqqında



Yüklə 114,44 Kb.
Pdf görüntüsü
tarix05.04.2018
ölçüsü114,44 Kb.
#35895


Azərbaycan Respublikası Mərkəzi Bankının 2017-ci il üçün pul siyasətinin 

əsas istiqamətləri haqqında 

BƏYANATI

Möhtərəm  Prezident  İlham  Əliyevin rəhbərliyi  altında qısa  tarixi  bir  dövr  ərzində

Azərbaycanda yüksək  iqtisadi  inkişafa  və rifaha nail  olunmuşdur.  Ölkənin  iqtisadi  qüdrəti, 

beynəlxalq nüfuzu və imici əhəmiyyətli dərəcədə yüksəlmişdir. Milli iqtisadiyyatın həcminin üç 

qat  artımı,  yoxsulluq  səviyyəsinin  10  dəfəyə qədər  aşağı  düşməsi,  yaradılan  modern  sosial-

istehsal infrastruktur, sürətli regional inkişaf başqa ölkələrin on illərlə qət edə bilməyəcəyi bir 

yolun Azərbaycanın çox qısa bir müddətdə keçdiyini göstərir.

Lakin, 2014-cü ilin ikinci yarısından başlayaraq dünya iqtisadiyyatının yeni tsiklə daxil 

olması  qlobal  iqtisadi  artımın  və tələbatın  zəifləməsinə gətirib  çıxarmış,  nəticədə,  birja 

məhsullarının  və ilk  növbədə neftin  qiyməti  aşağı  düşməyə başlamışdır.  Dünya  enerji 

bazarlarında  neftin  kəskin  ucuzlaşması  bütün  neft  ixracatçısı  ölkələrində olduğu  kimi, 

Azərbaycan iqtisadiyyatına da  mənfi  təsir etmişdr.  Bu şəraitdə ixrac  gəlirlərinin  əhəmiyyətli 

azalması,  xarici  borclar  və öhdəliklər  üzrə valyuta  ödənişlərinin artması tədiyə balansında 

irihəcmli kəsirin yaranmasına səbəb olmuşdur. 

Yaranmış  yeni  situasiyada makroiqtisadi  siyasət,  o  cümlədən  fiskal  və pul-məzənnə

siyasəti adekvat şəkildə korreksiya olunmuşdur. 2016-cı ildə Mərkəzi Bank idarə olunan üzən 

məzənnə rejimini tətbiq etmişdir. Mövcud makroiqtisadi situasiyada antiinflyasiya xarakterli 

sərt  pul  siyasəti  yürüdülmşdür.  İqtisadi  orqanlar  ilə razılaşdırılmış  pul  proqramının 

məqsədyönlü icrası nəticəsində pul emissiyası məhdudlaşdırılmışdır. 

2017-ci  il  üçün  Mərkəzi  Bankın  pul  siyasətinin  əsas  istiqamətləri  Azərbaycan 

Respublikası  Prezidentinin  6  dekabr  2016-cı  il  tarixli  Fərmanı  ilə təsdiq  edilmiş  “Milli 

iqtisadiyyat və iqtisadiyyatın əsas sektorları üzrə strateji yol xəritələri” ilə müəyyənləşdirilmiş 

strateji  inkişaf  prioritetləri,  ötən  illərdə yeridilmiş  siyasətin  nəticələri,  makroiqtisadi 

proqnozlar, habelə, potensial risklər nəzərə alınmaqla hazırlanmışdır.

I. 2016-CI İLDƏ MƏRKƏZİ BANKIN SİYASƏTİ

1.1. MƏRKƏZİ BANKIN FƏALİYYƏT MÜHİTİ

1.1.1.QLOBAL  İQTİSADİ  ŞƏRAİT.  2016-cı  ildə  qlobal  iqtisadi  artım  gözləniləndən 

zəif  olmuşdur.  Yaranmış  bir  sıra  yeni    risklər  qlobal  iqtisadi  artım  tempinin  aşağı  düşməsi, 

maliyyə  və  əmtəə  bazarlarında  volatilliyin yüksəlməsi ilə  nəticələnmişdir.  2016-cı  il  qlobal 

iqtisadi artım və qlobal tələbin 1990-2007-ci illəri əhatə edən böhrandan öncəki dövrdən aşağı 

olduğu 5-ci il olmuşdur. 




2

Ayrı-ayrı  ölkə  qruplarında  gedən  proseslər  qlobal  iqtisadi  artıma  öz  təsirini 

göstərmişdir. Dünyanın  ən  iri  iqtisadiyyatına  malik  ABŞ-da  iqtisadi  aktivlik  göstəricilərinin 

nisbətən  yaxşılaşmasını  nəzərə  alaraq  dekabr  ayında  Federal  Ehtiyat  Sistemi  (FES)  faiz 

dərəcəsini növbəti dəfə yüksəltmişdir. Avropada isə iqtisadi artımın zəif olması və deflyasiya 

risklərinin qalmasını nəzərə alaraq Avropa Mərkəzi Bankı kəmiyyət yumşaldılması siyasətinin 

müddətini  uzatmışdır. Ümumilikdə,  inkişaf  etmiş  ölkələr (İEÖ) arasında  siyasi  qeyri-

müəyyənliklər yüksəlmiş  və  Birləşmiş  Krallığın  Avropa  İttifaqını (Aİ) tərk  etməsi  barədə 

referendumun nəticələri buna ciddi təsir göstərmişdir. Hərbi-siyasi konfliktlərin davam etməsi, 

valyuta məzənnələrinin qeyri-sabitliyi bir sıra inkişaf etməkdə olan ölkələrin (İEOÖ) maliyyə 

sektorunda risklərin yüksəlməsi ilə müşaiyət olunmuşdur. 

Son prosesləri  nəzərə  alaraq  Beynəlxalq  Valyuta  Fondu  (BVF)  2016-cı ilin  sonuna 



qlobal  iqtisadi  artım  proqnozlarını  azalma  istiqamətində  dəyişmişdir.  BVF  qlobal 

iqtisadiyyatın  artımına  dair  proqnozlarını  il  ərzində  bir  neçə  dəfə  azalma  istiqamətində 

dəyişmişdir. Son proqnozlara görə 2016-cı ildə qlobal iqtisadi artımın 3.1% olacağı gözlənilir.

İEÖ üzrə iqtisadi artım proqnozu ilkin 1.8%-ə qarşı 1.6%-ə endirilmişdir.

Qlobal  iqtisadi  artımın  əsas  amillərindən biri  olan  qlobal  ticarətin  artımı  zəif  olaraq 

qalır. Ümumdünya Ticarət Təşkilatının (ÜTT) proqnozlarına görə 2016-ci ilin sonuna qlobal 

ticarətin 2.3% artacağı gözlənilir ki, bu da qlobal iqtisadi artımdan aşağıdır.

Mövcud qlobal iqtisadi artım templəri qlobal məşğulluğun böhrandan öncəki səviyyədə 

bərpa olunmasına imkan vermir. Beynəlxalq Əmək Təşkilatının son məlumatına görə hazırda 

dünyada 199  milyon  nəfər işsiz var. 2016-cı ilin  sonuna qlobal işsizliyin 5.8%  səviyyəsində 

olacağı gözlənilir.

BMT-nin Ticarət və İnkişaf üzrə Konfransının (UNCTAD) məlumatlarına görə 2016-ci 

ildə birbaşa xarici investisiyaların 10-15% ətrafında azalacağı gözlənilir. Eyni zamanda qlobal 

maliyyə  və  investisiya  axınlarının  inkişaf  etmiş  ölkələrə  doğru  qayıtması  2016-cı  ildə  də 

davam etmişdir.

Dünya  bazarlarında  qiymətlər  2016-cı  ildə  də  çox  dəyişkən  olmuşdur.  Qlobal  iqtisadi 

artımın  və qlobal  tələbatın  hələ də zəif  olması  cari  ildə də neftin  qiymətinə mənfi  təsir 

etmişdir.  Cari  ilin  I  rübündə  dünya  bazarında  neft  qiyməti son  illər  üzrə  ən  aşağı  həddə 

düşmüşdür. Neftin qiymətində sonrakı rüblərdə müəyyən  artım olsa da ümumilikdə cari ildə

brent markalı neftin orta dünya qiyməti ötən ilin müvafiq dövrünə nəzərən 16% azalmışdır.

Qlobal  iqtisadiyyatda  və  ayrı-ayrı  ölkələrdə  gedən  proseslər qlobal  və  regional 



valyutaların dəyişkənliyini daha da artırmışdır. 2016-cı ilin iyun ayında Böyük Britaniyanın 

Avropa İttifaqının tərkibindən çıxması ilə bağlı referendumun nəticələri təsdiqləndikdən sonra 

ingilis  funtu  ABŞ  dollarına  nəzərən  20.8%  ucuzlaşmışdır. Cari  ilin  əvvəlindən  bəri  ABŞ 



3

dollarına qarşı türk lirəsi 21.1%, Avro 3.8%, Ukrayna qrivnası 13.9%, Çin yuanı 7.1%, İran 

realı 31.2%, Gürcü larisi 11% ucuzlaşmışdır. 

1.1.2. TƏDİYƏ BALANSI. 2016-cı ildə Azərbaycanın tədiyə balansı dünya və region 

iqtisadiyyatında, qlobal enerji  bazarlarında gedən  proseslərin  birbaşa  və dolayı təsirlərinin 

güclənməsi şəraitində formalaşmışdır.

Azərbaycan üçün əlverişsiz beynəlxalq konyunktur şəraitində 2015-ci ildə olduğu kimi 

2016-cı  ildə də tədiyə balansı  kəsirli  olmuşdur. Ümumilikdə, 2016-cı  ilin  sonuna tədiyə

balansında 5 mlrd. ABŞ dolları məbləğində ümumi kəsirin olacağı gözlənilir. 

Son  2  ildə həyata  keçirilən  məqsədyönlü  makroiqtisadi  siyasət,  o  cümlədən manatın 

məzənnəsinin korreksiyası tədiyə balansının cari hesabına müsbət təsir etmişdir. 2014-2016-cı 

illərdə qeyri-neft əmtəə və xidmət idxalının həcmi 26% azalmışdır (gözlənilən). Nəticədə dövr 

ərzində qeyri-neft  sektoru  üzrə cari  hesab  kəsiri 7.6  mlrd.  ABŞ  dollarından  5.7  mlrd.  ABŞ 

dollarına enmişdir (gözlənilən).

Bu proseslər 2016-cı ilin 9 ayında da davam etmişdir. Qeyri-neft sektoru üzrə cari hesab 

kəsiri  2016-cı  ilin  9  ayında  ötən  ilin  eyni  dövrü  ilə müqayisədə 20% azalmışdır.  Qeyri-neft 

əmtəə və xidmət  idxalı 13.1%  azalmışdır. Cari  ilin  9  ayında  qeyri-neft  xidmətlər  hesabının 

kəsiri ötən ilin müvafiq dövrünə nisbətən 3 dəfə azalmış, turizm xidmətləri üzrə müsbət saldo 

yaranmışdır. 

Buna baxmayaraq, tədiyə balansının cari hesabı hələ ki, tarazlaşmamışdır. 2016-cı ilin 9

ayında cari əməliyyatlar hesabında 1.1 mlrd. ABŞ dolları məbləğində kəsir yaranmışdır.

Neftin qiymətinin təsiri altında cəmi ixrac ötən ilin müvafiq dövrü ilə müqayisədə 23%

aşağı  düşmüş, o cümlədən neft-qaz  sektorunun ixracı  22%  azalmışdır (2014-2016-cı  illərdə

neft-qaz sektorunun ixracının 26.6 mlrd. ABŞ dollarından 11.7 mlrd. ABŞ dollarına düşməsi 

gözlənilir). 2016-cı ildə ixracın gözlənilən həcminin pik ili olan 2011-ci ilə nisbətən təxminən 

22 mlrd. aşağı olması proqnozlaşdırılır. Eyni zamanda cari ilin 9 ayında qeyri-neft ixracı 30% 

azalmışdır. Nəticədə xarici ticarət balansının profisiti ötən ilin müvafiq dövrünə nisbətən 45% 

aşağı düşmüşdür.

Cari ilin 9 ayında xidmətlər balansında 2.3 mlrd. ABŞ dolları həcmində kəsir olmuşdur. 

Xidmətlər üzrə cəmi idxal 5.5. mlrd. ABŞ dolları olduğu halda (o cümlədən neft-qaz sektoru 

üzrə - 2.3 mlrd.ABŞ dolları), xidmətlər üzrə ixrac 3.2 mlrd. ABŞ dolları təşkil etmişdir. 

Cari  hesabın  mühüm  elementi  olan  ilkin  gəlirlər balansında  cari  ilin  9  ayında  1.8 

mlrd.ABŞ  dolları  həcmində kəsir  olmuşdur  ki,  bu  da  əsasən  neft-qaz  sektoru  tərəfindən 

mənfəət  neftinin  xaricə repatrasiyası  ilə bağlıdır.  Eyni  zamanda  cari  hesabına  digər  mühüm 

elementi olan tərkrar gəlirlər balansının başlıca maddəsi - ölkəyə xaricdən fiziki şəxslərin pul 



4

köçürmələrinin  həcmi  2.1  dəfə azalmışdır.  Buna  baxmayaraq,  təkrar  gəlirlər  balansında 

müsbət saldo qalmışdır (ötən ilə nəzərən burada da profisit azalmışdır).  

Bütövlükdə,  cari  hesabda  gedən  proseslər  göstərir  ki,  bu  hesabın  ümumi  balansı 

tarazlaşmaya  yaxınlaşmaqdadır.  Neftin  qiymətinin  müəyyən  qədər  bahalaşması  cari  hesabda 

kəsirin  aradan  qalxmasına  gətirib  çıxara  bilər  (məzənnə korreksiyasının  müsbət  təsirləri  də

nəzərə alınmaqla).

Lakin,  tədiyə balansına  başlıca  təzyiq  mənbəyi  kapitalın  və maliyyənin  hərəkəti 

hesabının kəsiridir və bu kəsir bir qayda olaraq məzənnənin dəyişməsinə həssas deyil. Təsbit 

olunmuş  xarici  borclar  və öhdəliklər  üzrə valyuta  ödənişlərinin  artması  məzənnə

dəyişikliyindən asılı olmayaraq tədiyə balansının kəsirini formalaşdıran başlıca amil olmuşdur.

Belə ki,  2016-cı ilin  9 ayında tədiyə balansının  ümumi  kəsirinin  2/3-ü məhz kapital  və



maliyyənin hərəkəti hesabının kəsiri ilə bağlıdır. Bu hesabda 2 mlrd. ABŞ dolları həcmində

kəsir yaranmışdır. Bu kəsir xarici ticarət kreditləri, xarici borcların geri qaytarılması, strateji 

layihələr üzrə investisiya öhdəliklərinin təsiri altında formalaşmışdır. Düzdür, dollarlaşma cari 

ildə daha aşağı miqyasda olduğuna görə bu kəsir ötən ilin müvafiq dövrünə nəzərən 4.6 mlrd. 

ABŞ dolları azalıb.

Qeyd  edək  ki,  xarici  borclar  və öhdəliklər  üzrə ödənişlər  tədiyə balansının  kapital  və

maliyyə hesabı ilə yanaşı cari əməliyyatlar hesabına da mənfi təsir göstərir. Belə ki, 2016-cı 

ilin 9 ayında xarici borc üzrə 0.5 mlrd. ABŞ dolları məbləğində faizlər ödənilmişdir ki, bu da 

cari əməliyyatlar hesabına mənfi təsir etmişdir.  

Ölkənin strateji  valyuta  ehtiyatları 2016-cı  ilin  11 ayının  sonuna  37.3 mlrd.  ABŞ 

dolları təşkil edərək 28 aylıq mal və xidmət idxalına kifayət etmiş və xarici dövlət borcunu 4 

dəfə üstələmişdir. Fiskal konsolidasiya və məzənnədə baş verən dəyişikliklər strateji valyuta 

ehtiyatlarına  əhəmiyyətli  qənaət  etməyə imkan  vermişdir. Strateji  valyuta  ehtiyatları hazırda

ÜDM-in təxminən 100%-ni təşkil edir. 

1.1.3. İQTİSADİ ARTIM. İqtisadi artımın dinamikası daxili tələbin dəyişməsinin təsiri 

altında formalaşmışdır. Daxili  tələbin  əsas  komponentlərindən  olan  investisiyaların  həcmi 

cari  ilin  11  ayında  13  mlrd.  manat (2015-ci  ilin  yanvar-noyabr  ayında  14.4  mlrd.  manat)

olmuşdur. 

Daxili  tələbin  digər  mühüm  komponenti  olan  istehlakın  səviyyəsi  isə əmək  haqqının, 

pul  gəlirlərinin  və faiz  dərəcələrinin  dinamikası,  habelə, inflyasiya  amillərinin təsiri  altında 

formalaşmışdır. İstehlakın yığcamlaşması özünü istehlak mallarının idxalında, habelə, istehlak 

kreditlərinin dinamikasında göstərmişdir.  

2016-cı  ildə də büdcə xərcləri daxili tələbə təsir  edən mühüm  amillərindən  biri 

olmuşdur.  Büdcə xərclərinin  dinamikası investisiya  qoyuluşlarına  əhəmiyyətli  təsir 

göstərmişdir. 



5

Qeyd  olunan  struktur  dəyişikliklər  iqtisadi  artım  dinamikasına təsir  etmişdir.  Dövlət 

Statistika  Komitəsinin  məlumatına  görə cari  ilin  11  ayında  Ümumi Daxili  Məhsul  (ÜDM) 

real olaraq 3.9%, o cümlədən qeyri-neft sektorunda 5.6% azalmışdır. Qeyri-neft sektorundakı 

azalmanın başlıca mənbəyi tikinti sektorunda 28% azalma olmuşdur.



1.2. PUL SİYASƏTİNİN HƏYATA KEÇİRİLMƏSİ

1.2.1.  İNFLYASİYA.  2016-cı  ildə də Mərkəzi  Bank  tərəfindən  pul  siyasəti  qərarları 

inflyasiya risklərinin qiymətləndirilməsi əsasında qəbul edilmişdir. 

Dövlət  Statistika  Komitəsinin  məlumatlarına  əsasən  2016-cı  ilin  11 ayında  orta  illik 



inflyasiya 12.1%  təşkil  etmişdir.  Orta  illik  əsasda ərzaq  qiymətləri  14.1%,  qeyri-ərzaq 

qiymətləri 16.8%, xidmətlərin qiymətləri isə 5.6% artmışdır. 

Nominal  effektiv  məzənnə,  inflyasiya  gözləntiləri  və dünya  əmtəə qiymətlərinin 

dəyişimi  qiymətlərə artırıcı,  qiymətlərin  dövlət  tənzimlənməsi  (Tarif  Şurası  tərəfindən)  isə

müxtəlif istiqamətlərdə təsir göstərmişdir. Əczaçılıq məhsulları üzrə dövlət tənzimlənməsi və

taxılın ƏDV-dən azad olunması inflyasiyaya azaldıcı təsir etmişdir. Elektrik enerjisi, su və qaz 

üzrə tariflərin dəyişimi isə inflyasiyaya artırıcı təsir göstərmişdir. 

Qiymətləri  dövlət  tərəfindən  tənzimlənən  məhsullar  və xidmətlər,  həmçinin  mövsümi 

xarakter daşıyan kənd təsərrüfatı məhsullarının qiymət dəyişimi nəzərə alınmadan hesablanan 

orta illik baza inflyasiya 13.1% təşkil etmişdir.

2016-cı  ilin  11 ayında  orta  illik  sənaye  məhsullarının  istehsalçı  qiymətləri  indeksi

22.6%  artmışdır.  Kənd  təsərrüfatı  məhsullarının  istehsalçı  qiymətlərində isə 3.4%  azalma 

müşahidə olunmuşdur  ki,  bu  da  əsasən  bitkiçilik  məhsullarının  10.3%  ucuzlaşması  hesabına 

baş vermişdir.

1.2.2.  VALYUTA  BAZARI VƏ  MƏZƏNNƏ. 2016-cı  ildə manatın  xarici  valyutalara 

nəzərən məzənnəsi tədiyə balansının vəziyyətinə uyğun və Mərkəzi Bankın ötən ilin sonunda 

elan  etdiyi  “tənzimlənən  üzən məzənnə rejimi” çərçivəsində formalaşmışdır.  Dövr  ərzində

manatın məzənnəsi  makroiqtisadi  fundamentalların  (tədiyə balansı,  neftin  qiyməti və s) 

təsiri altında dəyişmişdir.

2016-cı ildə Mərkəzi Bank elan etdiyi məzənnə rejiminə uyğun olaraq müvafiq əməliyyat 



çərçivəsini tətbiq  etmişdir.  Cari  ilin  mart  ayından  Mərkəzi  Bank  valyuta  bazarında  iştirakı 

minimuma  endirmiş,  Azərbaycan  Respublikasının  Dövlət  Neft  Fondunun (ARDNF) valyuta 

bazarında  satışları  isə Mərkəzi  Bankda  təşkil  olunan  hərraclar  çərçivəsində həyata 

keçirilmişdir. Valyuta hərracları həftədə bir neçə dəfə aparılmış, hər bir hərracın parametrləri 

haqqında məlumatlar hərrac başlamazdan əvvəl bazar iştirakçılarına elan edilmişdir. 



6

Valyuta bazarında vəziyyətdən asılı olaraq hərracın parametrləri il ərzində dəyişdirilmiş, 

hərracların mexanizmi təkmilləşdirilmişdir. Bankların valyuta bazarında daha çevik iştirakına 

şərait  yaratmaq  üçün  Mərkəzi  Bank  oktyabr  ayından  başlayaraq  yeni,  ikitərəfli  hərrac 

mexanizminin  tətbiqinə başlamışdır.  Yeni  hərrac  mexanizmi  bazar  iştirakçılarına  hər  iki 

istiqamətdə (valyuta alışı və ya satışı) sifarişlə çıxış etmək imkanını verir. 

Ümumilikdə,  2016-cı  ildə Mərkəzi  Bank tərəfindən 114 valyuta  hərracı  keçirilmişdir. 

Bu hərraclarda valyutaya tələb təklifin həcmini əhəmiyyətli üstələmişdir. Hərraclarda cari ildə

ARDNF tərəfindən 4.9 mlrd. ABŞ dolları həcmində xarici valyuta satılmışdır ki, bu da 2015-ci 

illə müqayisədə 37.5% azdır. ARDNF-in dövlət büdcəsinə transfertlərinin pik ili olan 2013-cü 

illə müqayisədə isə ARDNF-in valyuta satışları 3 dəfə azalmışdır. Valyuta təklifinin azalması 

neft gəlirlərinin kəskin aşağı düşməsi səbəbindən həyata keçirilən fiskal konsolidasiya siyasəti

çərçivəsində baş vermişdir.

Mərkəzi  Bankda  valyuta  satışı  hərraclarının  keçirilmədiyi  günlərdə də banklararası 



valyuta  bazarı fasiləsiz fəaliyyət  göstərmişdir.  İl ərzində banklararası  valyuta  bazarında 

hərracdan kənar alqı-satqı əməliyyatlarının həcmi artmağa meyilli olmuşdur.      

2016-cı ildə manatın ABŞ dollarına rəsmi məzənnəsi banklararası əqdlər (hərraclar və

hərracdan  kənar  əməliyyatlar  nəzərə alınmaqla) üzrə orta  məzənnə əsasında  müəyyən 

edilmişdir. İlin əvvəlindən növbəti iş günü üçün rəsmi məzənnənin bir iş günü əvvəldən elan 

edilməsi təcrübəsinə başlanılmışdır. 

Valyuta bazarında tələb-təklif nisbətinə uyğun olaraq il ərzində manatın məzənnəsinin 

dinamikasında bir neçə möhkəmlənmə və ucuzlaşma dalğası müşahidə edilmişdir. 2015-ci ilin 

sonuna 1 ABŞ dollarının manata qarşı məzənnəsi 1.5594 manat səviyyəsində olmuşdursa, mart 

ayının  əvvəlində 1.6456  manata qalxmış,  mayın  sonunda  isə il  üzrə minimum  həddə 1.49 

manata enmişdir. İyun-avqust aylarında bahalaşan ABŞ dolları sentyabr ayında ucuzlaşmağa 

başlamış, oktyabrın sonundan isə yenidən bahalaşma meyilinə malik olmuşdur. İlin əvvəlindən 

manata nəzərən ABŞ dolları 13.6% bahalaşmışdır. Dövr üzrə 1 ABŞ dollarının manata qarşı

orta  günlük  məzənnəsi  isə 1.5965 manat təşkil  etmişdir.  Yuxarıda  qeyd  olunduğu  kimi, cari 

ildə manatla yanaşı bir sıra digər ölkələrin, o cümlədən, Azərbaycanın ticarət partnyoru olan 

ölkələrin milli valyutalarının ucuzlaşması davam etmişdir.

İl ərzində ikitərəfli  məzənnələrin  dinamikası  çoxtərəfli  məzənnənin  dinamikasına  da 

təsir  göstərmişdir. Cari  ilin ötən  dövründə qeyri-neft  sektoru  üzrə real  effektiv  məzənnə

19.3%  ucuzlaşmışdır.  Real  effektiv  məzənnənin  ucuzlaşma  meyili  idxalın  əvəzlənməsinə və

ixracın stimullaşdırılmasına dəstək verən potensial makroiqtisadi amildir. Milli iqtisadiyyatın 

qiymət üstünlüyünü ifadə edən real effektiv məzənnə, ümumilikdə, 2015-2016-cı illərdə 38% 

aşağı düşmüşdür. 




7

Tədiyə balansının kəsirinin, xüsusilə də bu kəsirin xarici borcların və öhdəliklərin təsiri 

altında  kapitalın və maliyyənin  hərəkəti  hesabında konsentrasiyasının  məzənnə dəyişikliyinə

reaksiyasını  nəzərə alaraq 2016-cı  ildə Mərkəzi  Bank  manatın  daha  çox  ucuzlaşmasının 

qarşısını almaq  və bununla  da onun  maliyyə sabitliyinə,  daha  yüksək  inflyasiya  nəticəsində

sosial  sabitliyə təsirini minimallaşdırmaq  üçün  məhz  idarə olunan  üzən  məzənnə rejimini

tətbiq etmişdir.

1.2.3. PUL TƏKLİFİ. Cari ildə inflyasiyanı artıran amilləri və məzənnə ilə bağlı mənfi 

gözləntiləri nəzərə  alaraq pul  bazasının  artım  kanalları pul  proqramı  ilə idarəetməyə

götürülmüşdür.

Valyuta bazarında tarazlığa nail olmaq və bu  əsasda qiymət  sabitliyinə dəstək vermək

üçün cari ilin aprelində başlıca makroiqtisadi tənzimləmə orqanlarının rəhbərlərinin iştirakı ilə



pul  proqramı razılaşdırılaraq  xüsusi  protokolla  rəsmiləşdirilmişdir.  Pul  proqramına  görə

manatla  pul  bazasının  artım templərini məhdudlaşdırmaq  nəzərdə tutulmuşdur.  Hesabat 

dövründə Mərkəzi  Bank  özünün  likvidlik  əməliyyatlarının  aparılması  zamanı  məhz  pul 

proqramına  əsaslanmışdır. Əsas  məqsəd  artıq  pul  təklifi  kanallarını tənzimləmək,  manatın 

məzənnəsinə əlavə təzyiq  yaratmamaq  və bu  yolla  qiymətlərin-inflyasiyanın  yüksəlməsinin 

qarşısını almaq olmuşdur. 

Bununla  da  faktiki  olaraq  pul  bazası  pul  siyasətinin  başlıca  əməliyyat  lövbərinə

çevrilmişdir. Ümumlikdə, il ərzində pul bazasının artm tempi pul proqramına uyğun olmuşdur. 

Pul bazasının başlıca  artım  kanalları  (pul  proqramında əvvəlcədən  razılaşdırılmış)  maliyyə

sabitliyinə dəstək,  o  cümlədən, bank  sisteminin  likvidliyinin  və ödənişlərin  davamlılığının 

təmin  olunması üçün  verilən  resurslar,  bağlanan  banklar  üzrə əhalinin  əmanətlərinin 

qaytarılması olmuşdur. 

Mərkəzi  Bank pul  bazasını  razılaşdırılmış  hədəf  səviyyəsində saxlamaq  üçün aktiv 

olaraq izafi pul kütləsinin sterilizasiyasını həyata keçirmişdir. 2016-cı ildə maliyyə sabitliyinə

dəstək çərçivəsində verilmiş vəsaitlərin ¾-ü Mərkəzi Bank tərəfindən sterilizasiya edilmişdir. 

Bu  sterilizasiya  əməliyyatlarının  həcmi  pul  kütləsinin  50%-dən  çoxunu təşkil  etmişdir. 

Bununla da izafi pul kütləsinin valyuta və əmtəə bazarlarına daxil olmasının qarşısı alınmışdır. 

2016-cı  ildə depozitlərin  dollarlaşması  səviyyəsində azalma  qeydə alınmışdır.  Xarici 

valyutada əmanət və depozitlərin cəmi əmanət və depozitlərdə xüsusi çəkisi isə ilin əvvəli ilə

müqayisədə 11.8 faiz bəndi azalmışdır. Fiziki şəxslərin əmanətlərinin dollarlaşması səviyyəsi 

ilin əvvəlindəki 85%-dən dövrün sonuna 81.2%-ə enmişdir.

1.2.4.  PUL  SİYASƏTİNİN  ƏMƏLİYYAT  ÇƏRÇİVƏSİ.  2016-cı  ildə pul  siyasəti 

qərarları  inflyasiya  risklərinin  qiymətləndirilməsi  əsasında  və manata  etimadın  artırılması 

məqsədilə qəbul  edilmişdir.  Eyni  zamanda, Mərkəzi  Bank  ortamüddətli  dövrdə dayanıqlı 




8

qiymət  sabitliyinə imkan  verən  yeni  pul  siyasəti rejimi və onun  əməliyyat  çərçivəsinin

formalaşdırılması istiqamətində səylərini gücləndirmişdir.

2016-cı  ildə Mərkəzi  Bank  inflyasiyanı  azaltmaq  və milli  valyutaya  olan  etimadı 

gücləndirmək, habelə, manat  depozitlərinin  artmasını  təşviq  etmək  üçün  “faiz  dəhlizi”nin 

parametrlərinə zəruri  dəyişikliklər  etmişdir.  Uçot  dərəcəsi inflyasiyaya  uyğunlaşdırılaraq

mərhələlərlə 3%-dən 15%-ə, faiz dəhlizinin aşağı həddi 0.1%-dən 12%-ə, yuxarı həddi isə 5%-

dən 18%-ə yüksəldilmişdir. Faiz dəhlizinə dair qərar qəbul edərkən makroiqtisadi vəziyyətlə

yanaşı  pul  bazarındakı  konyunktur,  o  cümlədən, dövlət  qiymətli  kağızlarının  gəlirliyi  də

nəzərə alınmışdır. 

Faiz dəhlizinin aşağı və yuxarı hədləri səviyyəsində olan faiz dərəcələri ilə likvidliyin 

verilməsi  və cəlbi əməliyyatlarının  müddəti  1  gündən  7  günədək  uzadılmışdır. Bununla 

banklar qısamüddətli likvidliyin idarə olunması məqsədilə Mərkəzi Bankın çərçivə aləti olan 

1-7  günlük  repo  və əks-repo  əməliyyatlarından  öz  təşəbbüsləri  ilə məhdudiyyətsiz  olaraq 

istifadə etmək imkanı əldə etmişlər.

Milli valyutada sərbəst vəsaitlərin cəlb olunması üzrə depozit hərraclarına başlanılmış, 

habelə qısamüddətli  notların  emissiyası  bərpa  edilmişdir. Son  tarixə depozit  hərracları 

qısamüddətli notlar vasitəsilə cəlb edilən vəsaitin qalığı 150 mln. manatdan çox olmuşdur. Bu 

əməliyyatlar həm  də pul  bazarının inkişafına və pul  siyasəti  üzrə əməliyyat  çərçivəsinin 

təkmilləşməsinə yönəlmişdir. 

Dollarlaşmanın azalmasına dəstək vermək, habelə bank sektorunda maliyyə sabitliyinin 

gücləndirilməsi  məqsədilə məcburi  ehtiyat  norması xarici  valyutada  öhdəliklər  üzrə 0.5%-

dən  1%-ə yüksəldilmişdir. Milli  valyutada,  həmçinin  qiymətli  metallarda  cəlb  edilmiş 

öhdəliklər üzrə isə norma dəyişməz saxlanılmışdır. Banklar 2016-cı ilin iyun ayından etibarən 

məcburi ehtiyatları yeni normaya uyğun saxlamağa başlamışlar.



II. 2017-Cİ İL ÜÇÜN PUL SİYASƏTİNİN ƏSAS İSTİQAMƏTLƏRİ

Əlverişsiz  qlobal  iqtisadi  konyunktur və iqtisadiyyatın  struktur  transformasiyası

şəraitində makroiqtisadi sabitliyin təmin edilməsi 2017-ci ildə də Mərkəzi Bankın qarşısında 

duran  ən  mühüm  vəzifədir.  Makroiqtisadi  sabitlik  iqtisadi  artımın  bərpa  olunmasının,  milli 

iqtisadiyyatın  yeni  artım  və inkişaf  modelinə keçirilməsinin bazis şərtini  təşkil  edir. 

Makroiqtisadi sabitliyin təmin edilməsi ilk növbədə monetar siyasətin büdcə-vergi siyasəti ilə

effektiv  əlaqələndirilməsini,  bütövlükdə isə iqtisadiyyatın,  tədiyə balansının  və valyuta 

bazarının tarazlaşdırılmasına, bu əsasda üzən məzənnəyə tam və effektiv keçidə imkan verən 

kompleks təbdirlərin görülməsini zəruri edir.

Cənab  Prezidentin  15  iyul  2015-ci  il  tarixli  Fərmanı  ilə yaradılmış  Maliyyə Sabitliyi 

Şurasının  2017-ci  ilə və ortamüddətli  dövrə makroiqtisadi  və maliyyə sabitliyinin  təmin 


9

olunması  üzrə nəzərdə tutulan  tədbirlər  planı  məhz  belə bir  manevrin  həyata  keçirilməsinə

yönəlmişdir.  Bu  manverin  mühüm  tərkib  hissəsi  olaraq  Mərkəzi  Bank  2017-ci  ildə də anti-

inflyasiya  xarakterli  sərt  pul  siyasəti  vasitəsilə nəzərdə tutulan  makroiqtisadi  sabitləşmə

proqramının effektiv icrasına zəruri dəstək verəcəkdir.

2.1. QLOBAL İQTİSADİ MÜHİT VƏ MAKROİQTİSADİ ÇƏRÇİVƏ

2.1.1.  QLOBAL İQTİSADİYYAT. Beynəlxalq  maliyyə-kredit  təşkilatlarının  rəyinə

görə 2017-cı  ildə qlobal  iqtisadiyyatda  müəyyən  canlanma  gözlənilsə də,  ümumən  iqtisadi 

artımın böhrandan öncəki dövrlə müqayisədə hələ də zəif və kövrək qalacağı proqnozlaşdırılır. 

Qlobal  maliyyə bazarlarında  isə dalğalanmaların  artacağı  və bank  sistemində yeni risklərin 

aktuallaşacağı istisna edilmir. 

BVF-nun son  proqnozlarına görə 2017-ci  ildə qlobal  iqtisadi  artımın  ötən  ildən  bir 

qədər yüksək, 3.4% səviyyəsində olacağı gözlənilir. O cümlədən İEÖ üzrə 1.8%, İEOÖ üzrə

isə 4.6% artım proqnozlaşdırılır. 

2017-ci ildə İEÖ-in qlobal iqtisadi artıma töhfəsinin ümumilikdə ötən ildəki səviyyədə

qalacağı ehtimal edilir. Növbəti ildə ABŞ-da iqtisadi artımın 2016-ci illə müqayisədə 0.6 faiz

bəndi  yüksələcəyi proqnozlaşdırılır.  İnflyasiya  və məşğulluq  üzrə hədəflərə yaxınlaşma  onu 

deməyə əsas  verir  ki, ABŞ-ın  Federal  Ehtiyatlar  Sistemi  növbəti  ildə yumşaq  monetar 

siyasətdən imtinanı davam etdirəcək. 2017-ci ildə Avrozonada iqtisadi artımın ötən ilə nəzərən 

0.2 faiz bəndi  azalaraq  1.5%,  Böyük  Britaniyada  isə ötən  ilki  1.8%-ə qarşı 1.1%  olacağı 

gözlənilir. Yaponiyada  "abenomiks"  islahatları  çərçivəsində fiskal  stimullardan  istifadə

iqtisadi  fəallığı  dəstəkləyəcək.  Lakin milli  valyutanın möhkəmlənməsi  ixraca azaldıcı təsir 

edir.


2016-cı  ildə resessiya  yaşayan  bir  çox  İEOÖ üçün  2017-ci  il  müsbət  iqtisadi  artım 

tempinə qayıdışla  səciyyəvi  olacaqdır.  İnvestisiya  fəallığının  aşağı  olması,  struktur 

islahatlarının ləng aparılması və bəzi geosiyasi gərginliklərlə əlaqədar iqtisadi artım regionlar

üzrə fərqlənir.  Bununla  belə, enerji  daşıyıcıların  qiymətinin  nisbətən  artması,  ərzaq  və kənd 

təsərrüfatı mallarının bahalaşması 2017-ci ildə ümumi iqtisadi artım tempinin 4.6%  (2016-da 

4.2%) olacağını gözləməyə əsas verir. Bu ölkələr qrupunda daha çox çəkiyə malik olan Çində

və Hindistanda  növbəti  il  üçün  artım  tempinin  müvafiq  olaraq  6.2%  və 7.6%  olacağı 

gözlənilir. Ölkəmizin əsas ticarət tərəfdaşları olan MDB ölkələrində 2016-cı ildə baş vermiş 

resessiyanın 2017-ci ildə zəif də olsa artımla əvəzlənəcəyi gözlənilir.

Növbəti il qlobal ticarətin 3.8% artacağı proqnozlaşdırılır ki, bu da 1990-2015-ci illərin 

orta göstəricisindən 1.1 faiz bəndi aşağıdır. 



10

Gözlənilən  qlobal  iqtisadi  mühitdə müxtəlif əmtəə bazarlarında  qiymətlərin  fərqli 

dinamikaya  malik  olacağı  proqnozlaşdırılır.  BVF  2017-ci  ildə ümumi  əmtəə qiymətlərinin 

8.5% yüksələcəyini,  ərzaq  qiymətlərinin  isə sabit  qalacağını proqnozlaşdırır.  BVF-nin 

proqnozlarına  görə neftin  dünya  bazarında  orta  qiymətinin  52 ABŞ  dolları  təşkil  edəcəyi 

gözlənilir.  ABŞ-ın  Enerji  İnformasiya  Administrasiyasının  (EİA)  proqnozuna  görə 2016-cı 

ildə qeyri-OPEC ölkələri  üzrə neft  istehsalı  (böyük payı  ABŞ-a  məxsus  olmaqla) gündə 0.8 

milyon barrel azalacaqdır. 

Ümumilikdə, bütün aparıcı dünya institutlarının proqnoz və qiymətləndirmələrinə görə

orta və uzunmüddətli dövr ərzində neftin qiymətinin pik illərində müşahidə olunan səviyyəyə

gəlib çatması qeyri-realdır. Bunun başlıca səbəbi isə enerji qənaətli texnoloji inkişaf və dünya 

ilkin enerji balansında baş verən ciddi dəyişikliklərdir. 

Aparıcı  ölkələrdə iqtisadi  fəallıq  göstəricilərinin  trayektoriyası  və mərkəzi  bankların 

monetar  siyasətləri qlobal  maliyyə bazarlarına  da  təsirsiz  qalmayacaqdır.  Kapital 

axınlarındakı  qeyri-müəyyənliklər  aparıcı  valyutaların,  o  cümlədən, Azərbaycanın  ticarət 

tərəfdaşı olan ölkələrin valyutalarının məzənnələrindəki dəyişkənliyi yenidən artıra bilər. 

2.1.2.  MAKROİQTİSADİ ÇƏRÇİVƏ.  2017-ci  ildə milli  iqtisadiyyatda,  xüsusən  də,

qeyri-neft sektorunda iqtisadi artımın dinamikası daxili tələbin səviyyəsindən, iqtisadi artımın

yeni  drayverlər  üzərinə keçirilməsi  sürətindən,  nəzərdə tutulan  struktur  islahatlar  paketinin 

həyata  keçirilməsinin  effektivliyindən  və makroiqtisadi  sabitləşməyə yönəlmiş  tədbirlərin 

səmərəsindən  asılı  olacaq.  Hökumətin  proqnozlarına  görə 2017-ci  ildə milli  iqtisadiyyatda

artımın tədricən bərpa olunacağı gözlənilir.

2017-ci ildə cari əməliyyatlar hesabının vəziyyəti neftin qiymətindən, çevik məzənnə

rejiminin və makroiqtisadi siyasətin təsirlərindən, idxalın azalması miqyasından, habelə qeyri-

neft sektoru üzrə ixrac potensialının reallaşmasından asılı olaraq dəyişəcək. Əlverişli məzənnə

ilə yanaşı,  son  vaxtlar  hökumətin  yerli  istehsalın  qorunması  və ixracın  stimullaşdırılması 

istiqamətində qəbul  etdiyi  qərarların  cari  əməliyyatlar  hesabına  müsbət  təsir  göstərəcəyi 

gözlənilir. Lakin, neftin dünya qiymətinin əhəmiyyətli yüksəlməyəcəyi təqdirdə cari hesabda 

kapitalın  və maliyyənin  hərəkəti  hesabının  kəsirini örtə biləcək  qədər  profisitin  yaranması 

ehtimalı hələ ki, aşağıdır.

Tədiyə balansının  kapitalın  və maliyyənin  hərəkəti  üzrə balansa isə dövlət

sektorunun xarici borc  ödənişləri ilə bağlı  irihəcmli  valyuta  öhdəlikləri  və strateji  enerji 

layihələrinin maliyyələşdirilməsi  təsir  edəcək.  Qeyd  olunan  amillərin  təsiri  altında  tədiyə

balansında gözlənilən irihəcmli kəsirin idarə edilməsi makroiqtisadi sabitliyə təsir edəcək. Bu 

məsələnin  əhəmiyyətini  nəzərə alaraq Maliyyə Sabitliyi Şurası tərəfindən tədiyə balansında 

kəsirin  azaldılmasına  və maliyyələşdirilməsinə yönəlmiş  kompleks  tədbirlər nəzərdə

tutulur. 




11

Taktiki  tədbirlər  əsasən  kapitalın  və maliyyənin  hərəkəti  hesabının  tənzimlənməsi 

(xarici  valyutada  bir  sıra  öhdəliklərin  məqsədyönlü  tənzimlənməsi)  vasitəsilə valyuta 

bazarında gərginlik yaradan amillərin neytrallaşdırılmasını nəzərdə tutur. Bu tədbirlər manatın 

məzənnəsinə olan təzyiqləri əhəmiyyətli neytrallaşdırmaqla makroiqtisadi risklərin (inflyasiya, 

maliyyə sabitliyi və s.) minimallaşdırılmasına yönəlmişdir.

Qeyd  edək  ki,  valyuta  rejimi  ilə bağlı  artıq  qüvvəyə minmiş  yeni  qaydaların 

(qabaqcadan ödənişlər müqabilində malların ölkəyə gətirilməsi və xidmətlərin göstərilməsinə

180 günlük müddət tələbinin qoyulması, fiziki şəxslərin pul köçürmələrinə limitlərin tətbiqi və

s) tətbiqi də tədiyə balansının tarazlaşmasına əlavə dəstək olacaqdır.  

Strateji  tədbirlər  milli  iqtisadiyyatda  “rebalanslaşma”  vasitəsilə (fiskal  konsolidasiya,

sərt  pul  siyasətinin  davam  etdirilməsi,  pul  təklifi  kanallarının  effektiv  idarə edilməsi, 

ixracyönümlü istehsalın  stimullaşdırılmasına  yönəlmiş struktur  islahatları  və s.)  tədiyə

balansının fundamental tarazlaşmasına yönəlib.

Eyni  zamanda  sosial  müdfiənin  gücləndirilməsi  istiqamətində də müvafiq  tədbirlər  

(ünvanlı  sosial  dəstəyin  həcminin  artırılması  və əhatəsinin  genişləndirilməsi,  məşğulluğun 

dəstəklənməsi) nəzərdə tutulur. 

2.2. 2017-Cİ İL ÜÇÜN PUL SİYASƏTİ

2.2.1. 


PUL  SİYASƏTİ ÇƏRÇİVƏSİ. Hökumətlə sıx koordinasiya  şəraitində

sərəncamındakı monetar alətlərdən istifadə edərək Mərkəzi Bank Maliyyə Sabitliyi Şurasında 

razılaşdırılmış  pul  proqramını  icra  etməklə inflyasiya  risklərinə çevik  reaksiya  verəcəkdir. 

Pul siyasəti qərarlarının inflyasiyaya təsirinin müəyyən zaman intervalı tələb etdiyini nəzərə

alaraq Mərkəzi Bank fəaliyyətini qabaqlayıcı rejimdə həyata keçirməyə çalışacaqdır. 

2017-ci  ildə də inflyasiyanın  məqbul  səviyyədə saxlanılması  üçün  pul  təklifi



razılaşdırılmış  pul  proqramı  çərçivəsində məqsədyönlü  şəkildə tənzimlənəcəkdir. Pul 

proqramı  pul  təklifi  kanallarının effektiv nəzarətə götürülməsini  təmin  edəcəkdir.  Mərkəzi 

Bankda  əlaqədar  iqtisadi  orqanların  dəstəyi  ilə yaradılacaq  likvidliyin  monitorinqi  və

qısamüddətli  proqnozlaşdırılması  sistemi  pul  bazasının  məqsədyönlü  idarə edilməsində

mühüm rol oynayacaqdır.

Tədiyə balansı  tarazlaşma prosesində olarkən  (qeyd  olunduğu  kimi,  üzən  məzənnə bu 

prosesi dəstəkləyir) inflyasiyanın effektiv idarə olunması ilk növbədə sərt pul siyasətini tələb 

edir.  Təcrübə göstərir  ki,  inflyasiya  riskləri  şəraitində iqtisadi  artımın  pul  siyasəti vasitəsilə

stimullaşdırılması effektli  deyil. Bunu  nəzərə  alaraq, Mərkəzi  Bank  2017-ci  ildə pul  təklifi

kanallarını müvafiq  pul  proqramı  vasitəsilə əhəmiyyətli  məhdudlaşdıracaq  və sərt  pul 

siyasətini həyata keçirəcəkdir. 



12

2017-ci  ildə də Mərkəzi  Bank  özünün  likvidlik  əməliyyatlarını  pul  təklifi  üzrə

razılaşdırılmış hədəf çərçivəsində həyata keçirəcəkdir. Monetar islahatlar və üzən məzənnəyə

keçid şəraitində pul bazası monetar siyasətin lövbərini təşkil edəcəkdir. 

2017-ci  ildə də Mərkəzi  Bank  pul  siyasətinin  effektiv  strateji  çərçivəsi  olan 

inflyasiyanın  birbaşa  hədəflənməsi  rejiminin  tətbiqinə hazırlıq  istiqamətində səylərini 

davam  etdirəcəkdir. Bunun  üçün Mərkəzi  Bank  çevik  məzənnə rejiminin  tətbiqini  davam 

etdirəcək,  pul  bazasının  pul  siyasətinin  etibarlı  “bələdçisinə”  çevrilməsini  təmin  edəcək, 

analitik və proqnozlaşdırma potensialı gücləndirəcək, habelə, kommunikasiya və hesabatlığı 

təkmilləşdirəcəkdir. 

Eyni  zamanda, maliyyə və kapital  bazarı  inkişaf  etdikcə faiz  dərəcələrinin  Mərkəzi 

Bankın pul siyasətinin yeni lövbərinə çevrilməsinə imkanlarına da baxılacaqdır. İnflyasiyanın 

hədəflənməsi rejiminə keçid şərtlərinin reallaşdırılması ilə yanaşı pul siyasəti dizaynında baş 

verən  qlobal  dəyişikliklər,  mərkəzi  bankların  hədəf  perimetrinin  və alət  arsenalının 

genişləndirilməsi ilə bağlı son meyillər daim izlənəcək və bundan asılı olaraq pul siyasətinə

zəruri dəyişikliklər ediləcəkdir. 

2.2.2.  MƏZƏNNƏ  REJİMİ. 2017-ci  ildə  Mərkəzi  Bank  “Azərbaycan  Respublikasının 

milli  iqtisadiyyat  perspektivi  üzrə  Strateji  Yol  Xəritəsi”nə  uyğun  olaraq  üzən məzənnə 

rejiminə tam keçid istiqamətində tədbirləri davam etdirəcəkdir. 

Üzən məzənnə rejimi iqtisadiyyatın mənfi xarici şoklardan etibarlı qorunmasını, tədiyə 

balansının və iqtisadiyyatın çevik tarazlaşmasını təmin edir, habelə, pul siyasətinin pul kütləsi 

və  faiz  dərəcələrinə  təsir  imkanlarını  artırır. Eyni  zamanda, çevik  məzənnə rejimi  daxili 

maliyyə bazarının  inkişafını  təşviq  edir,  bir  sıra  yeni  maliyyə alətlərindən  istifadəni 

dəstəkləyir. Bundan başqa yeni məzənnə rejimi valyuta ehtiyatlarının qorunmasını təmin edir.

2017-ci  ildə manatın  məzənnəsinə başlıca  olaraq  valyuta  bazarında  tələb  amilləri  və

onların  idarə olunması,  o  cümlədən  idxalın  əvəzlənməsi  prosesi  təsir  edəcək.  Valyuta 

bazarında təklifin həcminə isə ixrac potensialının reallaşdırılması təsir edəcək.

Növbəti  ildə Mərkəzi  Bank  üzən  məzənnə rejiminə uyğun  olaraq  valyuta  hərracları 

mexanizminin  təkmilləşdirilməsini  də diqqət  mərkəzində saxlayacaq.  Mərkəzi  Bankın 



valyuta  bazarında  iştirakı  yalnız  məzənnənin  kəskin  dəyişkənliyini məhdudlaşdırmaq 

məqsədini daşıyacaqdır.  Valyuta  bazarının  inkişaf  etdirilməsi,  o  cümlədən, məzənnə

risklərinin tənzimlənməsi alətlərinin inkişafının təşviqi 2017-ci ildə də davam etdiriləcəkdir. 

2.2.3. PUL SİYASƏTİ ALƏTLƏRİ. Mərkəzi Bank 2017-ci ildə pul siyasəti alətlərindən 

qarşıya qoyulmuş monetar hədəflər çərçivəsində istifadə edəcək, bu alətlərin  modernizasiyası 

istiqamətində tədbirləri  davam  etdirəcək,  alətlərin  tətbiqi  prosesində faiz  dərəcələrinin  real 

səviyyəsi nəzərə alınacaqdır.



13

2017-ci  ildə də çərçivə alətləri,  açıq  bazar  əməliyyatları  və məcburi  ehtiyat  normaları

üzrə parametrlər makroiqtisadi  göstəricilərin  dinamikası, o  cümlədən inflyasiya  riskləri,

maliyyə bazarlarında gedən proseslər və bank sektorunun likvidlik mövqeyi nəzərə alınmaqla 

tənzimlənəcəkdir.

Likvidlik  alətləri  üzrə faiz  dərəcələri  “faiz  dəhlizi” çərçivəsində müəyyənləşdirilərək 

çevik  idarə olunacaqdır.  2017-ci  ildə də zəruri  hallarda  pul  kütləsinin  sterilizasiyası 

əməliyyatlarının həcminin artırılması və faiz dərəcələrinin artırılması diqqətdə saxlanacaqdır.

Növbəti  ildə  vəsaitlərin  qısamüddətli  cəlb  olunması  və  yerləşdirilməsi  alətlərindən 

ibarət  olan  çərçivə  alətləri bankların  qısamüddətli  likvidliyinin  idarə  olunmasına  xidmət 

edərək bankların təşəbbüsü ilə Mərkəzi Bank tərəfindən müəyyən olunmuş faiz dərəcələri ilə 

həyata  keçiriləcəkdir.  Vəsaitlərin  cəlb  olunması məqsədilə çərçivə əməliyyatlarının (1-7 

günlük  REPO) faiz  dəhlizinin  aşağı  həddi  ilə  aparılması  nəzərdə  tutulur.  Vəsaitlərin 

yerləşdirilməsi məqsədilə əməliyyatlar isə (1-7 günlük əks-REPO) faiz dəhlizinin yuxarı həddi 

ilə aparılacaqdır. 

Açıq bazar əməliyyatları əvvəlki illərdə olduğu kimi 2017-ci ildə də Mərkəzi Bankın 

təşəbbüsü ilə həyata keçiriləcəkdir. Bu zaman vəsaitlərin cəlb olunması üçün nəzərdə tutulan

açıq  bazar  əməliyyatları  faiz  dəhlizinin  aşağı  həddi  ilə  uçot  dərəcəsi  arasında  tərəddüd  edən 

faiz  dərəcələri  ilə aparılacaqdır. Belə əməliyyatlara  hərraclar  vasitəsilə depozitlərin  cəlb 

edilməsi,  habelə Mərkəzi  Bankın  qısamüddətli  notlarının  emissiyası  aiddir. Vəsaitlərin 

yerləşdirilməsi üçün nəzərdə tutulan, yəni emissiya xarakterli açıq bazar əməliyyatları isə uçot 

dərəcəsi  ilə  faiz  dəhlizinin  yuxarı  həddi  arasında  tərəddüd  edən  faiz  dərəcələri  ilə

aparılacaqdır.

Məcburi  ehtiyat  normaları da  Mərkəzi  Bankın  istifadə etdiyi  pul  siyasəti  alətlərindən 

biri  olaraq  qalacaqdır.  Mərkəzi  Bank  2017-ci  ildə də məcburi  ehtiyat  normalarını  aylıq 

ortalama  rejimində tətbiq  edəcəkdir ki,  bu  da  banklar  tərəfindən  likvidliyin  çevik  idarə

olunmasına imkan verəcəkdir.

Pul  bazarındakı  vəziyyətə adekvat  təsir  göstərmək  məqsədilə pul  siyasəti  alətlərinin 

effektiv tətbiqinə, monetar əməliyyatların optimal planlaşdırılmasına nail olmaq üçün Mərkəzi 

Bank  2017-ci  ildə  aidiyyatı  iqtisadi qurumlar ilə  birlikdə  likvidliyin monitorinqi  və

proqnozlaşdırılması sisteminin formalaşması istiqamətində müvafiq işlər görəcəkdir. 

Pul siyasətinin əməliyyat çərçivəsinin təkmilləşdirilməsi çərçivəsində banklararası pul 



bazarının fəaliyyətinin gücləndirilməsi, buradakı faiz dərəcələrinin faiz dəhlizi mexanizminə

inteqrasiyası istiqamətində işlər 2017-ci ildə də davam etdiriləcəkdir. Bu işlər pul siyasətinin 



iqtisadiyyata ötürücülük mexanizmində faiz kanalının gücləndirilməsinə xidmət edəcəkdir. 


14

YEKUN

Beləliklə, iqtisadi artımın baza şərti olan makroiqtisadi sabitliyin təmin edilməsi 2017-

ci ildə də Mərkəzi Bankın pul siyasətinin başlıca məqsədini təşkil edəcəkdir. 

Maliyyə Sabitliyi Şurasının 2017-ci il və ortamüddətli dövrə makroiqtisadi və maliyyə

sabitliyinin təmin olunması üzrə tədbirlər planına, habelə “Azərbaycan Respublikasının milli 

iqtisadiyyat  perspektivi  üzrə Strateji  Yol  Xəritəsinə”  uyğun  olaraq  Mərkəzi  Bank  üzən 

məzənnəyə keçidi təmin etmək üçün müvafiq işləri həyata keçirəcəkdir. 

Makroiqtisadi  sabitliyin  təmin  olunması  istiqamətində fiskal,  monetar,  struktur,  sosial 

və maliyyə sabitliyi  siyasətləri  istiqamətində kompleks  tədbirlər həyata  keçiriləcəkdir. Bu

tədbirlər tədiyə balansını  və valyuta  bazarını  tarazlaşdırmaqla  pul  siyasətinin  effektivliyinin 

artırılmasına və nəticədə makroiqtisadi sabitliyin etibarlı qorunmasına yönəlmişdir.     

Yüklə 114,44 Kb.

Dostları ilə paylaş:




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə