Abdulla
Şaiq-135
~ 3 ~
TƏRTİBÇİDƏN
Azərbaycan ədəbiyyatı tarixində şair, yazıçı, dramaturq, ədəbiyyatşünas, görkəmli
maarif və mədəniyyət xadimi kimi tanınan Abdulla Şaiq Azərbaycan uşaq ədəbiyyatının
yaradıcılarından biri, milli uşaq teatrının banisidir. Ömrünü xalqın maariflənməsinə həsr
edən yazıçı zəngin bir yaradıcılıq yolu keçərək ən çox uşaqlar və gənclər üçün yazıb-
yaratmışdır ki, həmin əsərlər məktəblərdə indi də tədris edilir. Onun uşaq və gənclər
üçün yazdığı əsərlər lirik şeirlərdən, mənzum və mənsur hekayələrdən, nağıllardan,
təmsillərdən və kiçik pyeslərdən ibarətdir. Kiçikyaşlı uşaqlar üçün yazdığı “Quzu”,
“Xoruz”, “Keçi”, “Uşaq və dovşan” və b. şeirləri bu gün də dillər əzbəridir. “Tıq-tıq
xanım”, “Yaxşı arxa”, “Tülkü həccə gedir” kimi mənzum hekayə və nağılları isə milli
uşaq ədəbiyyatımızın qızıl fonduna daxildir.
Bu il Azərbaycan ədəbiyyatının inkişafında böyük əməyi olan Abdulla Şaiqin
anadan olmasının 135 illiyi tamam olur. Yazıçının yubileyi respublikamızın bir çox
mədəniyyət ocaqlarında, o cümlədən kitabxanalarda geniş şəkildə qeyd olunur.
C.Cabbarlı adına Respublika Gənclər Kitabxanasının İnformasiya-biblioqrafiya
şöbəsi yazıçının yubileyi münasibətilə “Şaiqanə yad et” adlı biblioqrafik vəsait tərtib
edib. Vəsait A. Şaiqin öz əsərlərini və onun həyat yaradıcılığı haqqında kitab və dövri
mətbuatda çıxan məqalələri, cəmi 179 ədəbiyyatı əhatə edir. A. Şaiqin əsərləri vəsaitdə
nəşr ili üzrə xronoloji ardıcıllıqla, haqqında olan kitablar müəllif və sərlövhəsinə görə
əlifba üzrə, dövri mətbuatda çıxan məqalələrin təsvirləri isə əks xronoloji qaydada (bu
gündən dünənə) verilib.
Vəsaitdə aşağıdakı bölmələr var:
-
Tərtibçidən;
-
Abdulla Şaiqin həyat və yaradıcılığı;
-
Abdulla Şaiqin həyat və yaradıcılığına dair əsas tarixlər;
-
Görkəmli adamlar Abdulla Şaiq haqqında;
-
Abdulla Şaiqin əsərləri;
-
Tərcümələri;
-
Abdula Şaiqin həyat və yaradıcılığı haqqında:
kitablarda ;
dövri mətbuatda;
- Abdulla Şaiqin əsərləri və haqqında rus dilində
-
Abdulla Şaiq haqqında internet saytlarında
Vəsait Abdulla Şaiqin əsərlərini, həyat və yaradıcılığına dair materialları təbliğ
etmək məqsədilə tərtib edilib və tam mətni kitabxananın
www.ryl.az
saytında yerləş-
dirilib. Bütün oxucu qrupları vəsaitdən istifadə edə bilərlər.
Abdulla
Şaiq-135
~ 4 ~
I
Sənət yollarında dayandın mətin,
Ölümü şeirinlə öldürdün, nə qəm.
Neçə sənətkarın, neçə alimin
Gözünə nur verdin, əlinə qələm.
Bəxtiyar Vahabzadə
Abdulla Şaiqin həyat və yaradıcılığı
Azərbaycanın ədəbi-ictimai fikir tarixində maarif və mədəniyyət xadimi, şair,
nasir, dramaturq, ədəbiyyatşünas, tərcüməçi kimi tanınan Abdulla Şaiq Talıbzadə 24
fevral 1881-ci ildə Tiflisdə ruhani ailəsində doğulmuşdur. Balaca Abdulla ilk təhsilini
ruhani idarəsinin altı sinifli məktəbində (1889-1893) və Xorasanda Türkiyədən gəlmiş
maarifsevər Yusif Ziyanın məktəbində (1894-1899) almışdır. Uşaqlıqdan Şərq ədəbiy-
yatına, şeirə, sənətə həvəs göstərmiş, 1900-cü ilin payızında Xorasandan Tiflisə
qayıtmış və bir neçə aydan sonra ailəsi ilə birlikdə Bakıya köçmüşdür. Həmin ildəcə
rəsmi dövlət komissiyası qarşısında imtahan verib, müəllimlik hüququ qazanmış, rus-
tatar (türk) və realnı məktəblərdə ana dili və şəriət dərslərini aparmışdır. Az vaxt içində
ictimai-ədəbi mühütlə, Nəriman Nərimanov, Əlibəy Hüseynzadə, Mirzə Ələkbər Sabir,
Məhəmməd Hadi, Abbas Səhhət, Əbdürrəhimbəy Haqverdiyev, Həsənbəy Vəzirov,
Firidun bəy Köçərli, Hüseyn Cavid, Mahmud bəy Mahmudbəyov, Süleyman Sani
Axundov, Seyid Hüseyn, Hüseyn Minasazov kimi dövrün məşhur ədəbi şəxsiyyətləri ilə
tanış olub, taleyini ömürlük ədəbiyyata, məktəbə və maarif işinə bağlamışdır. Ədəbi-pe-
daqoji fəaliyyətə can atan cavan Şaiqin fikri tərbiyəsinə, türkçülük ideyalarına yiyə-
lənməsində qardaşı Yusif Ziyanın güclü təsiri olmuşdur. On altı yaşında bədii tərcümə
və füzuliyanə qəzəllərlə yaradıcılığa başlayan A.Şaiq Bakıda Avropa, türk və rus ədə-
biyyatını da öyrənib, ən çox klassik ənənələrə, türk romantizminə dayanıb, «Füyuzat»
ədəbi məktəbi ilə ilgilənməklə, ara-sıra «Molla Nəsrəddin» ədəbi məktəbinin təsiri ilə
əsərlər də yazıbdır.Yeni yüzilliyin əvvəllərindəki inqilab hərəkatı A.Şaiqin dünya-
görüşündə bir dönüş yaradır. İnqilabı «Azadlıq ulduzuna», «Hürriyyət pərisinə» bən-
zədən şair onun sönməsindən kədərlənirsə («Niyə uçdu?», «Bir quş», «Vətən» və s.),
həyati, siyasi olayları öyrəndikcə «Bir zaman məhv olur şu istibdad» inamına gəlir.
Onun romantik ruhlu humanizmi, demokratizmi «Həpimiz bir günəşin zərrəsiyiz»
(1910) şeirində daha aydındır. «Köç», «Dağlar sultanı» kimi əsərləri isə Azərbaycan
təbiətinin romantik simfoniyası kimi səslənir.