2
Tərtibçidən
Bu gün iyunun 1-dir. Bu tarix bütün dünyada
uşaqların müdafiəsi günü kimi qeyd edilir. Əsas
məqsədi dünya ictimaiyyətinin diqqətini uşaqların
müharibə
təhlükəsindən
qorunmasına,
saglamlıqlarının mühafizəsinə, onların təhsil və
tərbiyyəsinin
demokratik
ənənələr
əsasında
qurulmasına yönəltməkdə olan bu əlamətdar tarix
1949-cu ildən başlayır. Həmin il qadınların beynəlxalq
demokratik fedarasiyasının Moskvada keçirilən
növbəti sessiyasında 1 iyunun Uşaqları Beynəlxalq
Müdafiə Günü kimi qeyd edilməsi qərara alınıb və o
vaxtdan da hər il geniş qeyd edilir. Bu günü uşaq
bayramı da adlandırırlar. Biz də bu bayram
münasibətilə istər respublikamızda, istərsə də bütün
dünyada yaşayan uşaqları təbrik edir, onlara məşhur
mahnıda deyildiyi kimi, aydın səma, parlaq günəş və
bol-bol sevinc arzulayırıq. Qoy səhərlərimiz atəş
səsləriylə deyil, körpə gülüşləriylə açılsın. Körpə
gülüşü dünyanın sevinc himninə çevrilsin!
3
B Ö L M Ə I:
BİR OVUC TƏBƏSSÜM, BİR DÜNYA İŞIQ...
Uşaqlar cəmiyyətin ən gözəl hissəsidir. Hər bir insan, hər ana, hər ata öz
xoşbəxtliyini, birinci növbədə, öz uşağında, öz övladında görür. Ailədə yeni
uşağın dünyaya gəlməsi ailə üçün bütün sevinclərdən üstündür, bu təbiidir,
çünki insan yaşayır, yaradır və cəmiyyətin gələcəyini yaradır. Mənim üçün
hər bir ailədə uşağın dünyaya gəlməsi və bu ailənin sevinci elə mənim
sevincimdir. Mənim üçün hər bir uşağın həyatı bizim ümumi cəmiyyətin
həyatıdır. Heydər Əliyev
Ulu öndər
Əgər bu dünyanın ələyindən keçməmiş, boyagı ilə rəngdən-rəngə düşməmiş
saflığı, təmizliyi, həqiqəti görmək istəyirsinizsə korpə gözlərinə baxın. Dünya
boyda işıq var o gözlərdə. Ömründən keçəcək hər günün, hər ilin, zərrə-zərrə,
damla-damla oğurlayacağı işıq...
Tanrı sanki insanlığı xilas etmək üçün kiçik “mələkləri” körpələri göndərir
yer üzünə. Göndərir ki, körpə çöhrəsindən süzülən saflıq əridib yox etsin dünyanın
günahlarını. Amma təəssüf ki, qoca dünya günahını çox vaxt körpə gözlərindən
axan yaşla “yumaq” istəyir. Qayğısız, xoşbəxt gülüşləriylə dünyanın dodağında
təbəssüm olmağa gələn uşaqlar bəzən mənasız çəkişmələrin, amansız
müharibələrin qurbanı olurlar. Dünyanın bir çox yerlərində alovlanan müharibə
ocaqları minlərlə korpənin ölümünə, şikəst və sahibsiz qalmasına səbəb olub. Saf,
kövrək körpə qəlbləri, taleləri çilik-çilik olub insanlığa yeni günahlar qazandırır.
Və nəhayət Dünya əsrlərdən bəri törətdiyi cinayətlərin məhkəmə çağrışını alır.
Suriyalı bir uşağın dilindən: “Hər şeyi Allaha deyəcəm” demişdi gülmək üçün
gəldiyi həyatdan ağlayaraq gedərkən.
Erməni qəsbkarlarının Azərbaycan torpaqlarına ərazi iddiyasiyla
törətdikləri qətliamlar vaxtilə yüzlərlə körpəmizi də açılmamış qönçə kimi
soldurdu. Yüzlərlə uşaq valideyinsiz qaldı, talelərinə istər fiziki, istərsə də mənəvi
cəhətdən şikəstlik damğası vuruldu. Dövlətimizin qayğısı nə qədər yaralarına
məlhəm olsa da, bu şikəstliyi daşımaqdan tamamilə qurtula bilmədilər. Bəziləri ana
nəvazişinin, bəziləri ata güvəncinin nə olduğunu unutdu. Və beləcə ürəklərində
nisgil, gözlərində nifrətlə böyüdülər.
Dövlətimiz hər zaman öz qayğısını uşaqlardan əsirgəməmiş, körpələrin azad,
firavan yaşaması üçün həmişə zəruri addımlar atılmışdır. Respublikamızda
uşaqların sosial və hüquqi müdafiəsi ilə bağlı məsələlər Azərbaycan
4
Respublikasının Konstitusiyası və bir sıra qanunverici və normativ-hüquqi aktlarla
təmzimlənir.Bu sahədə əsas normativ sənəd 1998-ci il mayın 19-da qəbul edilmiş
“Uşaq hüquqları haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanunudur. Bu qanun bir
sıra beynəlxalq sənədlərə, xüsusilə də “insan hüquqları haqqında” Ümumdünya
Bəyannaməsi, BMT-nin Uşaq hüquqları konvensiyası, Uşaqların yaşaması,
müdafiəsi, və inkişafının təmin edilməsi üzrə Ümumdünya Bəyannaməsinə uyğun
şəkildə hazırlanmış və uşaqların beynəlxalq səviyyədə təsbit olunmuş əsas hüquq
və azadlıqlarını, eləcə də bu hüquqların reallaşdırılması üçün dövlətin vəzifələrini
özündə əks etdirir.
Bu gün Azərbaycan Respublikasında uşaq siyasətinin həyata keçirilməsinə
məsul əsas mərkəzi icra hakimiyyəti orqanı Ailə, Qadın və Uşaq Problemləri üzrə
Dövlət Komitəsidir. Komitə Azərbaycan Respublikasının Prezidentinin 6 fevral
2006-cı il tarixli fərmanı ilə yaradılmışdır və ailə, qadın və uşaq problemleri ilə iş
sahəsində dövlət siyasətini və onun tənzimlənməsini həyata keçirən dövlət
orqanıdır.
Ölkəmizdə uşaq hüquqlarının müdafiəsi məqsədilə hökumət ilk növbədə
uşaqların sosial müdafiəsinə yönəlmiş mühüm addımlar atmışdır. Uşaqların sosial
müdafiəsi, onların təhsil və səhiyyə sahəsindəki hüquqlarının həyata keçirilməsi
“Yoxsulluğun Azaldılması və İqtisadi İnkişaf üzrə Dövlət Strategiyası (2003-2005)
nda öz əksini tapmışdır. Bu istiqamətdə başlanan işlərin 2006-2015-ci illəri əhatə
edən “Yoxsullugun Azaldılması və Sosial İnkişaf üzrə dövlət Proqramı
çərçivəsində davam etdirilməsi nəzərdə tutulmuşdur.
Azərbaycan Hökuməti ölkəmizdə fəaliyyət göstərən beynəlxalq təşkilatların
dəstəyi ilə kövrək qruplara aid olan valideyn himayəsindən məhrum olmuş
uşaqların, küçə uşaqlarının, Ermənistanın Azərbaycana qarşı təcavüzünün
qurbanları olan qaçqın və məcburi köçkün uşaqların problemlərinin həll edilməsi
istiqamətində mühüm tədbirlər görmüşdür. Valideyn himayəsindən məhrum olmuş
uşaqların təhsil aldığı müddətdə müdafiəsini təmin etmək üçün, Azərbaycan
Respublikasının “Yetim və valideyn himayəsindən məhrum olmuş uşaqların sosial
müdafiəsi haqqında” Qanunu qəbul edilmişdir. Belə uşaqların müdafiəsi
istiqamətində atılmış ən mühüm addımlardan biri də “De-institusionalizasiya və ya
alternativ qayğı üzrə Dövlət Proqramının” qəbul edilməsi olmuşdur.
Qaçqın və məcburi köçkünlərin vəziyyətinin yaxşılaşdırılması üçün son 15 il
ərzində Azərbaycan Respublikası Prezidenti tərəfindən bir çox fərman və
sərəncamlar imzalanmışdır. 1998-ci ildə qaçqınların və məcburi köşkünlərin
mövcud vəziyyətini yaxşılaşdırmaq, onların sosial müdafiəsini gücləndirmək
məqsədilə Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Sərəncamına əsasən “Qaçqınlar