Azərbaycan respublikasi təHSİl naziRLİYİ baki döVLƏt universiteti FƏnn sillabusu



Yüklə 70,29 Kb.
Pdf görüntüsü
tarix10.11.2017
ölçüsü70,29 Kb.
#9237


 

AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASI TƏHSİL NAZİRLİYİ 



BAKI DÖVLƏT UNİVERSİTETİ 

 

FƏNN SİLLABUSU 

                                                            

                                                               

                                                               Təsdiq edirəm k.e.d., prof. S.R.Hacıyeva 

                                                                                                    (kafedra müdiri) 

                                                               

                                                              İmza:      _______________________________ 

                                                  Tarix:    “_____” __________________2016____ -ci il 

 

Kafedra:               Ekoloji kumya____________________________________________                            



 

Fakültə:    Ekologiya və torpaqşünaslıq_______________________________________ 

 

I.



 

Fənn haqqında məlumat 

Fənnin adı: Ekotoksikologiya__________________________________________________ 

Tədris yükü (saat) cəmi:    mühazirə   30   seminar____30__ praktik (laboratoriya)______ 

Tədris ili  

2015/2016 

    Semestr__________ Bölmə     a/b       

 

Kredit sayı (hər 30 saata 1 kredit)            1,5________________________________________ 



II.

 

 Müəllim haqqında məlumat:_____Əliyeva Fərqanə Səfər qızı____________________ 

_____________kimya elmləri namizədi___________________________________________ 

                                            (Soyadı, adı, atasının adı, elmi adı və dərəcəsi) 

Məsləhət günləri və saatları: ______________________________________________________ 

E-mail 

ünvanı: 


_____________farqana_chem@mail.ru______________________________________ 

İş telefonu:____4337311_____________________________________________________ 

 

III.

 

Tələb olunan dərsliklər və dərs vəsaitləri: 

 

Əsas: 

1.  Каплин В.Г. Основы экотоксикологии. –М.: Изд-во «Колос», 2006, 232 с. 

2.  Антонович  Е.А.,  Седокур  Л.К.  Качество  продуктов  питания  в  условиях  химизации         

сельского хозяйства: 1990.-240 с. 

3. Гиорд А.О. Применение пищевых добавок.-СПб.: Гиорд.,1997-47 с.

  

4.  Исидоров  В.А.  Введение  в  химическую  экотоксикологию:  Учебн.  Пособие.-СПб.: 



Химиздат, 1999. 143с.  

5. Саприн А.Н. Детоксикация ксенобиотиков в организме //Итоги науки и техники. Общие 

проблемы физ.-хим. Биологии. –М.: ВИНИТИ, 1990, Т.22, С31-122 

 



 

Əlavə: 

    

1.  Фелленберг  Г.  Загрязнение  природной  среды.  Введение  в  экологическую  химию: 



Пер. с нем.- М.:Мир, 1997. 232 с. 

2.

 



Шаов  А.Х.,  Хараев  А.М.  основы  токсикологии:  учебн.  Пособие.  Нальчик:  Изд-во 

КБГУ, 2000. 69 с. 



 Fənnin təsviri və məqsədi:  

(Fənn haqqında qısa məlumat, onunla şərtləşən fənlər (bilavasitə bağlı olan/uyğun gələn), fənnin 

tədrisinin məqsədləri. Bu fənni öyrənməklə tələbələrin nəyi biləcəkləri, nəyə nail olacaqları və 

hansı vərdişlərə yiyələnəcəkləri qeyd edilir) 

 

Kursun qısa təsviri: XX əsrdən başlayaraq insan fəaliyyətinin bütün sahələrində, o cümlədən 

kənd təsərrüfatı da daxil olmaqla kimyəvi maddələrin geniş tətbiq olunması ilə əlaqədar olaraq 

toksiki maddələrin insan orqanizminə, digər canlılara və bütünlükdə ekosistemə 

təsirininöyrənilməsi kimi mürəkkəb problemin həlli yollarının axtarılması zərurəti yarandı.  

Ekotoksikologiyada toksikometriyanın vacib parametri kimyəvi maddənin 

toksikiliyidir(zəhərliliyi). Insan və digər canlı orqanizmlər üçün təhlükəli olan kimyəvi maddələr 

toksikantlar, ekotoksikantlar və ksenobiotiklər(əvvəllər biosferdə rast gəlinməyən, orqanizm 

üçün yad maddələrdir ki, ətraf mühitə düşən  ən az miqdarı belə orqanizmlərin məhvinə  səbəb 

olur), çirkləndiricilər, kontaminantlar(ətraf mühitdən qida maddələrinə təhlükəli miqdarda kecən 

ekoloji zərərli maddələr) adlanır.  



Kursun məqsədi:  Tələbələr bu kursu mənimsəməklə kimyəvi maddələrin zəhərliliyi və 

təhlükəliliyini müəyyən edən  əsas xarakteristika və xassələrinin öyrənilməsi, toksikiliyə  təsir 

edən faktorlar; toksikantların orqanizmə daxil olma yolları, onların paylanma qanunauyğunluğu, 

metabolizm və xaricolunma; kimyəvi maddələrin kəskin, az kəskin və xroniki təsiridən  əmələ 

gələn toksiki proseslərin müxtəlif formaları, patoloji vəziyyətlərin formalaşmasının mexanizm və 

qanunauyğunluqlarını öyrənəcəklər. 

 

IV.



 

Fənnin təqvim planı: 

Həftələr Mövzunun 

adı və qısa icmalı Mühazirə 

Məşğələ Saat Tarix 

 

Mövzu  №1.Toksikologiya və ekotoksiko 



logiyanın əsas anlayışları, məqsədi və  məsə 

lələri. Toksikometriyanın elementləri və 

zəhərin meyarları. 

 

Qısa icmalı: ekotoksikologiya elminin 

inkişaf mərhələləri, ekotoksikologiyanın 

predmeti və əsas məsələləri barədə məlumat 

verilir. 

 

Oxu materialları (kitabın adı, müəlliflər və 



lazımi səhifələr göstərilməklə): 

1. Каплин В.Г. Основы экотоксикологии. 

–М.: Изд-во «Колос», 2006, s. 3-7 

2.  Антонович  Е.А.,  Седокур  Л.К. 

Качество  продуктов  питания  в  условиях 

химизации сельского хозяйства: 1990.s.8 

Mühazirə  

2  16.02 




 

3.Саприн  А.Н.  Детоксикация  ксенобио 



тиков в организме //Итоги науки и техни 

ки. Общие проблемы физ.-хим. Биологии. 

–М.: ВИНИТИ, 1990, Т.22, s.5 

 

Mövzu  №2. Zəhərli maddələrin və 



zəhərlənmələrin təsnifatının  əsas növləri. 

Zəhərin təsirinin təzahürü.   



 

Qısa icmalı: Kimyəvi təsnifat(üzvi, qeyri-

üzvi, elementüzvi). Gigiyenik təsnifat. 

Uçucu zəhərli maddələrin təsnifatı. Uçucu 

narkotiklər. Zəhərin təzahür formaları. Qan 

sistemində baş verən dəyişikliklər. Sümük 

sisteminin zədələnməsi. Əsəb sistemində baş 

verən dəyişikliklər. Tənəffüs orqanlarının 

zədələnməsi.  

 

Oxu materialları (kitabın adı, müəlliflər və 



lazımi səhifələr göstərilməklə): 

1. Каплин В.Г. Основы экотоксикологии. 

–М.: Изд-во «Колос», 2006, s.7-8 

2.  Антонович  Е.А.,  Седокур  Л.К. 

Качество  продуктов  питания  в  условиях 

химизации сельского хозяйства: 1990.-s.8 

Mühazirə  

2  23.02 

 

Mövzu  №3



 

Reseptor anlayışı. Zəhərli 

maddələrin fermentlərlə qarşılıqlı təsiri. 

Qısa icmalı: “Reseptor” termini. Qatı 

zəhərlər. Xronoqatı  zəhərlər. Sitoxromlar. 

Zəhərlərin fermentə dolayı  təsiri. Yüksək 

toksiki izomerlər. Riçardson qaydası. 

Zəhərli maddələrin orqanizmdə fermentlərlə 

qarşılıqlı  təsirindən baş verən dəyişikliklər. 

Zəhərlərin fermentlərə dolayı təsiri. Toksiki 

agent. 

 

Oxu materialları (kitabın adı, müəlliflər və 



lazımi səhifələr göstərilməklə): 

1. Каплин В.Г. Основы экотоксикологии. 

–М.: Изд-во «Колос», 2006, s.12 

Mühazirə  

2  01.03 

 

Mövzu №4



 

Zəhərin orqanizmə daxil olması. 

Ksenobiotiklərin nəqli və orqanizmdə 

toplanması.  



 

Qısa icmalı: Tənəffüs vasitəsilə daxilolma. 

Dəri vasitəsilə daxilolma. Qanın 

zəhərlənməsi. Toksikokinetika. Toksiki 

effekt. Detoksikasiya. Modifikasiya. 

Konyuqasiya. Metabolizmin birinci fazası. 

Metabolizmin ikinci fazası. Orqanizmdən 

zəhərlərin xaric olunması. Zəhərli 

birləşmələrin çevrilməsi və zərərsizləşməsi. 

 

Mühazirə  



2   

08.03 



 

Oxu materialları (kitabın adı, müəlliflər və 



lazımi səhifələr göstərilməklə): 

1. Каплин В.Г. Основы экотоксикологии. 

–М.: Изд-во «Колос», 2006, s.23 

 

Mövzu  №5. Zəhərlərin kumulyasiyası. 



Zəhərlərin birgə təsiri. 

 

Qısa icmalı: Zəhərlərin kumulyasiyası. 



Eynicinsli birgə  təsir. Müstəqil birgə  təsir. 

Additiv təsir. Material kumulyasiya. 

Funksional kumulyasiya. Kumulyasiya 

əmsalı. Kompleks təsir. Zəhərlərin təsirin 

dən orqanizmdə baş verən dəyişikliklər. Zə 

hərlərin təsiri zamanı pH-ın müəyyən 

edilməsi. 

 

Oxu materialları (kitabın adı, müəlliflər və 



lazımi səhifələr göstərilməklə): 

1. Каплин В.Г. Основы экотоксикологии. 

–М.: Изд-во «Колос», 2006, s.30 

Mühazirə  

2  15.03 

 

Mövzu  №6. Zəhərləyici maddələrin mənbə 



ləri. Qazşəkilli qeyri-üzvi birləşmələr və tur 

şular. Ağır metallar. 

 

Qısa icmalı: Bitkilərdə maddələr mübadilə 



sinin pozulması. Nekrozlar. Ağır metallar. 

Insan orqanizmi üçün ağır metalların 

YVQH. Zəhərli maddələrin  əsas daxilolma 

mənbələri. Qazşəkilli qeyri-üzvi birləşmə 

lərlə  zəhərlənmələr. Turşularla zəhərlənmə 

lər. 


 

Oxu materialları (kitabın adı, müəlliflər və 

lazımi səhifələr göstərilməklə): 

1. Каплин В.Г. Основы экотоксикологии. 

–М.: Изд-во «Колос», 2006, s.45 

Mühazirə  

2  22.03 

 

Mövzu №7. Radioaktivlik və ionlaşan şüalar 



haqqında  əsas təsəvvürlər. Canlı 

orqanizmlərin radiasiyaya qarşı davamlılığı. 

Insan orqanizminə ionlaşan  şüaların bioloji 

təsiri. 


 

Qısa icmalı: Radioaktivlik. Nuklidlər. 

Radionuklidlər. Ekspozisiv doza. Udulan 

doza. Ekvivalent doza. Ölümcül doza. 

Ionlaşan şüaların insan orqanizminə təsirinin 

birinci mərhələsi. Ionlaşan  şüaların insan 

orqanizminə  təsirinin ikinci mərhələsi. 

Ionlaşan şüaların insan orqanizminə təsirinin 

üçüncü mərhələsi.   

Oxu materialları (kitabın adı, müəlliflər və 

lazımi səhifələr göstərilməklə): 

Mühazirə  

2  29.03 



 

1. Каплин В.Г. Основы экотоксикологии. 



–М.: Изд-во «Колос», 2006, 232 с. 

1. Александров Ю.А. Основы 

радиационной экологии. 2007. S.77 

 

Mövzu №8.  Poliaromatik karbohidrogenlər 



və dioksinlər.  Ətraf mühitin karbohidrogen 

lərlə çirklənməsi. 

 

Qısa icmalı: Poliaromatik karbohidrogenlər. 



Dioksinlər. Kanserogenezliyinə görə poli 

tsiklik aromatik karbohidrogenlərin  əsas 

qrupları. Xlorsaxlayan karbohidrogenlər. 

PXDF və PXB. Karbohidrogenlərin torpaq 

mezofaunasına təsiri. Poliaromatik 

karbohidrogenlərin təsnifatı.  ətraf mühitin 

karbohidrogenlərlə çirklənmə səbəbləri.  

 

Oxu materialları (kitabın adı, müəlliflər və 



lazımi səhifələr göstərilməklə): 

1. Каплин В.Г. Основы экотоксикологии. 

–М.: Изд-во «Колос», 2006, s.92 

Mühazirə  

2  05.04 

 

Mövzu  №9



 

Havanın mikroorqanizmlər-

produsentlərlə , bakteriya preparatları  və 

onların komponentləri ilə çirklənməsi.  

 

Qısa icmalı:   Heyvandarlıqda tətbiq edilən 



birləşmələrlə  zəhərlənmə. Antibakterial 

maddələr. Hormonal preparatlar və yem 

əlavələri. Heyvan yemlərində istifadə edilən 

AB. Antibiotiklər(AB). Nitrofuranlar. 

Sulfanilamidlər.  Hormonal preparatlar(HP). 

Ksenoestrogenlər. Azotsaxlayan yem 

əlavələri. Zülal-vitamin konsentratı(ZVK). 

Kormoqrizin və fradizin. 

 

Oxu materialları (kitabın adı, müəlliflər və 



lazımi səhifələr göstərilməklə): 

1. Каплин В.Г. Основы экотоксикологии. 

–М.: Изд-во «Колос», 2006, s.122 

Mühazirə  

2  12.04 

 

Mövzu  №10.



 

Qida məhsullarının mikro 

orqanizmlər və onların metabolitləri ilə 

zəhərlənməsi. Bakterial toksikozlar  və tok 

siki infeksiyalar. Mikotoksinlər və mikotok 

sikozlar. Qida əlavələrinin tətbiqi. 

 

Qısa icmalı:  Qida zəhərlənməsi. Botulizm. 



Mikotoksinlər. Mikotoksikoz. Aflatoksinlər. 

Patulin. Kolititr və koliindeks. I qrup 

sanitar-göstərici mikroorqanizmlər. II qrup 

potensial – patogen mikroorqanizmlər. III 

qrup-patogen mikroorqanizmlər. Dadlandırı 

cılar və efir yağları. Qida boyaları.    

Mühazirə  

2  19.04 




 

 



Oxu materialları (kitabın adı, müəlliflər və 

lazımi səhifələr göstərilməklə): 

1. Каплин В.Г. Основы экотоксикологии. 

–М.: Изд-во «Колос», 2006, s.130 



 

Mövzu  №11.  Toksikantların orqanizmə 

daxil olması. Toksikantların orqanizmdə 

bioqatılaşması, bioakkumulyasiyası, 

biomaqnitifikasiyası. 

 

Qısa icmalı:  Abiotik transformasiya. 



 

Bioqatılaşma. Bioakkumulyasiya. Biomaq 

nitifikasiya. Bioakkumulyasiyaya təsir edən 

faktorlar. Bioakkumulyasiyanın  əhəmiyyəti. 

Hidrobiontlar. Ekopolyutantlar. Lipofil mad 

dələr. Toksikantların orqanizmdə bioloji 

dəyişiklikləri. 

 

Oxu materialları (kitabın adı, müəlliflər və 



lazımi səhifələr göstərilməklə): 

1. Каплин В.Г. Основы экотоксикологии. 

–М.: Изд-во «Колос», 2006, s. 152 

Mühazirə  

2  26.04 

 

Mövzu  №12.  Alkoqollu içkilərin və 

narkotik maddələrin zəhərlilik 

xüsusiyyətləri. 

 

Qısa icmalı:  Aldehidlər. Sivuş yağları. 



Mürəkkəb efirlər. Alifatik çoxatomlu 

spirtlər. Fenol birləşmələri. Narkotik 

maddələrlə  zəhərlənmələr. Bitki mənşəli 

narkotiklər və sintetik narkotiklər. Bitki 

mənşəli narkotiklərlə zəhərlənmələr. Sintetik 

narkotiklərlə zəhərlənmələr. 

 

Oxu materialları (kitabın adı, müəlliflər və 



lazımi səhifələr göstərilməklə): 

1. Каплин В.Г. Основы экотоксикологии. 

–М.: Изд-во «Колос», 2006, s.160 

Mühazirə  

2  03.05 

 

Mövzu  №13.  Su və su hövzələrinin 

çirklənməsinin ekoloji qiymətləndirilməsi. 

Içməli suda zəhərli kimyəvi maddələrin 

miqdarının gigiyenik normaları. 

 

Qısa icmalı: Suyun orqanoleptik göstə 



riciləri. Katarob qruplar. Limnosaprob qrup 

lar. Eusaprob qruplar. Transsaprob qruplar. 

Suda halogensaxlayan birləşmələr. Suda 

oksigensaxlayan birləşmələr. Suyun 

xəstəliktörədən mikroblardan təmizlənməsi. 

Suyun xlorlandırılması zamanı halogen 

saxlayan maddələrin təhlükəlilik meyarları. 

 

Mühazirə  



2  10.05 


 

Oxu materialları (kitabın adı, müəlliflər və 



lazımi səhifələr göstərilməklə): 

1. Каплин В.Г. Основы экотоксикологии. 

–М.: Изд-во «Колос», 2006, s. 178 

 

Mövzu  №14. Populyasiya ekotoksikologi 

yasının xüsusiyyətləri.  

 

Qısa icmalı: Doza-effekt asılılığının popul 



yasiya xarakteristikası. Toksiki maddələrin 

biota komponentlərində miqdarı toksiki 

qüvvə ölçüsü kimi. Doza-effekt asılılığı. 

Molekulyar-genetik, hüceyrə-toxuma və 

ontogenetik səviyyədə toksiki effekt. 

Toksikantların populyasiyaların dinamika və 

strukturuna təsiri. Ksenobiotik lərin heyvan 

və bitki populyasi yalarında toplanma 

qanunauyğun luqları.   

 

Oxu materialları (kitabın adı, müəlliflər və 



lazımi səhifələr göstərilməklə): 

1. Каплин В.Г. Основы экотоксикологии. 

–М.: Изд-во «Колос», 2006, s. 197 

Mühazirə  

2  17.05 

 

Mövzu  №15



 

Kimyəvi maddələrin və 

ekosistemin vəziyyətinin gigiyenik 

normalaşdırılmasının  əsas prinsipləri. Qida 

məhsullarının ekoloji sertifikatlaşdırılması.  

 

Qısa icmalı:  Xarici mühitdə kimyəvi 



maddələrin yol verilən qatılıq həddi. Yeni 

kimyəvi maddələrin toksikoloji qiymətləndi 

rilməsinin mərhələləri. Maddələrin ilkin 

toksikoloji qiymət ləndirilməsinin nəticələri. 

Kliniko-statistk metod. Ekoloji risk zonası. 

Ekoloji krizis zonası. Ekoloji fəlakət zonası. 

Ekoloji-gigyenik normallaşdırma. Sertifikat 

laşdırma. Ekoloji sertifikatlaşdırma. 

 

Oxu materialları (kitabın adı, müəlliflər və 



lazımi səhifələr göstərilməklə): 

1. Каплин В.Г. Основы экотоксикологии. 

–М.: Изд-во «Колос», 2006, s. 221 с. 

Mühazirə  

2  24.05 

   



V.

 

İmtahanın keçirilməsi forması -yazılı, şifahi, dialoq və ya test. 

VI.

 

Semestr ərzində qiymətləndirmə və bal bölgüsü: 

           Balların maksimum miqdarı – 100 bal. 



A)

 

Semestr ərzində toplanan maksimum bal – 50 (imtahana keçid bal – 25) 

Dərsə davamiyyətə görə 10 

bal 

Mühazirə mətnlərinin tərtibatına görə 5 



bal 

Tələbələrin sərbəst işinə (referat, prezentasiya, tədqiqat işi və s.) görə  

Qeyd: Plagiat halları qəti qadağandır! Sərbəst işlə əlaqədar bütün tapşırıqların 

qısa təsviri, təqdim olunma şərtləri, vaxtı  və qiymətləndirmə üsulu dəqiq 

5 bal 



 

göstərilir. 



Seminar (məşğələ) və ya laboratoriya dərslərinin nəticələrinə görə (eyni 

fəndən həm seminar (məşğələ), həm də laboratoriya dərsləri nəzərdə 

tutulduğu halda onların hər birinə 10 bal ayrılır). 

20 bal 


Kurs işinin hazırlanmasına və müdafiəsinə görə (fənn üzrə kurs işi (layihəsi) 

nəzərdə tutulmayıbsa, ona ayrılan 10 bal seminar (məşğələ) və ya laboratoriya 

dərslərinə əlavə olunur).   

10 bal 


 

B)

 

Semestr imtahanı  nəticəsinə görə - maksimum 50 bal 

Hər biletdə – 5 sual, hər suala – 10 bal verilir 



Qeyd: Tələbənin imtahandan topladığı balın miqdarı 25-dən az olmamalıdır. 

C)

 

Semestr nəticəsinə görə qiymətləndirmə (imtahan və imtahana qədər toplanan ballar 

əsasında): 

91 – 100 bal 

əla A 

81 – 90 bal 

çox yaxşı B 

71 – 80 bal 

yaxşı C 

61 – 70 bal 

kafi 



51 – 60 bal 

qənaətbəxş  



51 baldan aşağı qeyri-kafi 

 



 

 

Müəllim:___Əliyeva Fərqanə Səfər qızı______ 

 

 

 İmza:____________________ 

                         (soyadı, adı, atasının adı) 

 

Tarix: _________________________ 

Yüklə 70,29 Kb.

Dostları ilə paylaş:




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə