AZƏRBAYCAN RESPUBLIKASI TƏHSIL NAZIRLIYI
SUMQAYIT DÖVLƏT UNIVERSITETI
Avtandil Ağbaba
MİFOLOGİYA
Filologiya fakült
əsinin
tələbələri üçün dərs vəsaiti
Азярбайъан Республикасы Тящсил Назирлийи
Елми-Методик Шурасы «Азярбайъан дили вя
ядябиййаты» бюлмясинин 14.05.2008-ъи ил та-
рихли иъласынын 189 нюмряли протоколу иlя d
ərs
v
əsaiti kimi тясдиг olunmuş və Azərbaycan
Respublikası Təhsil Nazirinin 27.05.2008-ci il
tarixli 656 nömr
əli əmrinə əsasən qrif
verilmişdir.
Sumqayıt – 2008
Mifologiya
2
Elmi redaktor: filologiya elml
əri doktoru,
professor M
əhərrəm Qasımlı
R
əyçilər:
filologiya elml
əri namizədi,
dosent Nizami X
əlilov
filologiya elml
əri namizədi,
Şahbaz Balakişiyev
A.Ağbaba: Mifologiya (Filologiya fakültəsinin tələbələri
üçün d
ərs vəsaiti). Sumqayıt: 2008. 60 səh.
Kitabda mif v
ə mifologiya, ayrı-ayrı dünya xalqlarının mifo-
lo
ji düşüncə sistemi, bu sistemin ümumi və xüsusi cəhətləri, ən mü-
hüm mifoloji kateqoriyalar yığcam və mümkün
qədər sadə elmi dildə
ifad
ə olunmuşdur. Bu yönümdə kitaba mifoloji mətnlər də daxil
edilmişdir.
Qrifli n
əşr
©
Sumqayıt-2008
Avtandil Ağbaba
3
G
iriş
Mifologiya ali m
əktəblərin bakalavr pilləsində humanitar ixti-
sas
ları üzrə filologiya fakültəsinin həm əyani,
həm də qiyabi şöbələ-
rind
ə tədris edilir. Mifologiya bir elm kimi dünyanın hər hansı bir
xalqının müəyyən mifoloji düçüncə sistemini, bu sistemdə ifadə olu-
nan dünya modelini öyr
ənir. Bu elm sahəsinin əsas tədqiqat obyekti
mifl
ərdir. Mif yaradıcılığı bəşəriyyətin mədəni tarixinin ən qədim
for
ması olub, özündə bir sıra düşüncə və təsəvvürləri birləşdirir.
Bu kursu t
ədris etməkdə əsas məqsəd tələbələrə, əsasən, aşağı-
da
kıları öyrətməkdən ibarətdir:
a)
d
ünya xalqlarının mifologiyasının yaranma və inkişaf
qa
nunauyğunluqlarını, ibtidai insanların ilkin təsəvvür-
l
ərini;
b)
m
ifoloji düşüncə tərzini, dünya modelinin bərpasının
çağdaş mifşünaslıq qarşısında ən mühüm məsələ oldu-
ğunu;
c)
mifologiyanın digər elm və incəsənət sahələri ilə əlaqə-
sini;
d)
dünya xalqlarının miflərinin ideya-məzmun xüsusiyyət-
l
ərinin təhlilini;
e)
kainatın və insanın yaranması haqqında ilkin təsəvvürlə-
ri, mifik baxışlar sistemini;
f)
mifl
ərin folklorun müxtəlif janrlarının meydana gəlmə-
sind
ə və formalaşmasında rolunu;
g)
mifologiyanın bir elm kimi yaranması, tarixi, çağdaş
dövrd
əki vəzifələrini;
h)
dünya mifoloqlar
ının, həmçinin görkəmli Azərbaycan
mif
şünaslarının elmi yaradıcılığını və s;
Dünyada el
ə bir xalq yoxdur ki, onun özünəməxsus mifologi-
ya
sı, mifoloji baxışlar sistemi olmasın. Milliyyətindən, dinindən, di-
lind
ən asılı olmayaraq dünya xalqlarının yaratdıqları miflər arasında
ox
şar və ümumi cəhətlər çoxdur. Lakin bu oxşarlıq və ümumi cəhət-
l
ərlə yanaşı, hər bir etnosun yaratdığı miflərdə onun milli əxlaq və
dav
ranış normaları, inanc və yasaqları, təfəkkürü özünü mühafizə
edib sax
layır. Ulu əcdadların kainata, təbiətə, zamana, məkana, cə-
miyy
ətə və s. baxışlar sisteminin milliliyi və bəşəriliyi mifologiya
f
ənninin öyrənilməsinin əhəmiyyətini göstərir. Nəzərə alsaq ki, mifo-
Mifologiya
4
lo
ji çağda tək gerçək bilik kimi qəbul olunan miflərin ayrı-ayrı ün-
sürl
ərini çağdaş dövrün insanları da istər-istəməz daşıyır, onda
f
ənnin öyrənilməsinin nə dərəcədə əhəmiyyətli olması daha aydın
görün
ər. Buna görə də hər bir insan dünya xalqlarının ibtidai təsəv-
vürl
əri haqqında müəyyən biliklərə malik olmalı, onun yaranması,
kökl
əri və s. barədə bildiklərini dərinləşdirməlidir. Bu, mifologiya
f
ənninin nəzəri əhəmiyyəti ilə bərabər, həm də onun sosial əhəmiy-
y
ətini göstərir.
Hazırda bu fənnin tədrisi ilə bağlı müəyyən çətinliklər də var-
dır. Belə ki, dərsliyin olmaması, dərs vəsaitlərinin, metodik vasitələ-
rin, dünya xalqlarının mifoloji mətinlərinə aid kitabların azlığı və s.
f
ənnin mənimsənilməsində çətinliklər törədir. “Mifologiya” fənnin-
d
ən belə bir dərs vəsaiti hazırlamaqda əsas məqsəd bu boşluğun
mü
əyyən hissəsini qismən də olsa, doldurmaqdan ibarətdir.
T
ələbələrə məsləhət görülür ki, mövular üzrə bu vəsaitin mü-
vafiq hiss
ələri ilə tanış olsun, sonra nəzəri ədəbiyyatı və mifoloji
m
ətnləri oxuyub öyrənsinlər. Hər mövzuya aid vəsaitdə sual və tapşı-
rıqlar verilmişdir ki, bu da tələbələrin özlərinin hazırlıq səviyyəsini
yoxlamaq üçündür.